Jak dom energooszczędny to tzw. dom 3-litrowy?
Każdy inwestor może natknąć się na projekt domu, który opisany jest jako "dom 3-litrowy". Co oznacza takie określenie projektu domu? To taki dom, w którym do ogrzania metra kwadratowego powierzchni domu wystarcza 3 l oleju lub gazu. Dowiedz się, jaki dom energooszczędny jest w stanie spełnić takie założenia.
Autor: Andrzej T. Papliński
Domy energooszczędne cechuje prosta architektura
Dom energooszczędny dla bardzo oszczędnych
Budujący domy w bogatych krajach mają z pewnością inne problemy niż ciułający grosz do grosza inwestorzy w Polsce. Ale tak jak u nas zmartwieniem budujących na Zachodzie jest zużycie energii do ogrzewania domu. W związku z troską o wyczerpujące się zasoby paliw kopalnych, a przede wszystkim z chęci obniżenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery, w Niemczech kilka lat temu zaczęto propagować ideę budowania domów energooszczędnych.
Za takie uznano tak zwane domy 3-litrowe, czyli zużywające w ciągu roku na cele grzewcze w przybliżeniu 3 l oleju opałowego lub gazu na każdy metr kwadratowy powierzchni. Hasło to trafiło na podatny grunt i w prace nad koncepcją domów 3-litrowych zaangażowały się różne koncerny związane z branżą budowlaną. W efekcie na terenie Niemiec zaczęły powstawać domy modelowe spełniające warunek tak niskiego zapotrzebowania na energię. Przeprowadzono też termomodernizację kilkudziesięcioletnich osiedli mieszkaniowych, tak aby spełniały standard domu 3-litrowego, wykorzystując w ten sposób okazję do przetestowania w praktyce opracowanych w ramach tej koncepcji nowych technologii. Również w Polsce można na szczęście spotkać projekty domu, które wpisują się w ten trend.
Dom ekologiczny 3-litrowy, czyli ciepły
Co wpływa na zużycie energii w domu? W największym stopniu straty ciepła przez przegrody zewnętrzne. Dlatego najważniejsze jest użycie do budowy materiałów o dobrych właściwościach termoizolacyjnych, a przede wszystkim staranne ocieplenie domu.
Bardzo ważne jest unikanie mostków termicznych - miejsc w przegrodach zewnętrznych, które lepiej niż pozostałe przewodzą ciepło. Solidne i bezbłędne wykonanie ocieplenia domu jest trudne, jeśli nie mamy dobrego, szczegółowego projektu. Efekt występowania mostków termicznych w niedbale ocieplonym domu można porównać do dziur w zbiorniku. Jeśli się ich nie pozbędziemy, cały wysiłek włożony w ocieplenie pójdzie na marne - ciepło i tak będzie uciekać przez mostki.
Energooszczędność to odpowiednia izolacja ścian, stropów, podłogi
Im grubsza izolacja, tym mniejsze zużycie energii, dlatego grubość izolacji ścian zewnętrznych domu 3-litrowego wynosi zazwyczaj 20 cm (U około 0,20 W/(m2K)), podłogi na gruncie lub nad nieogrzewaną piwnicą 15-20 cm (U między 0,25 a 0,20 W/(m2K)), a dachu lub stropu nad najwyższą kondygnacją 30 cm (U około 0,15 W/(m2K)). Zwiększenie grubości izolacji o kilka centymetrów podnosi cenę ocieplenia zaledwie o kilka procent, a efekt to kilkudziesięcioprocentowe oszczędności energii.
Domy 3-litrowe w Niemczech powstają zwykle w technologii szkieletowej, więc ich ściany to praktycznie sama izolacja: standard to 14 cm wełny mineralnej i 6 cm styropianu zamocowane do drewnianej konstrukcji.
Okna w domu energoszczędnym
W domu energooszczędnym nie może być ich zbyt dużo, a te największe muszą się znaleźć od strony południowej, ewentualnie południowo-zachodniej lub południowo-wschodniej. Współczynnik U okien domu 3-litrowego z reguły nie przekracza 1,1 W/(m2K). Okna o tak dobrych właściwościach termoizolacyjnych są wyposażone w zestawy trzyszybowe, z napyloną na powierzchnię szkła warstwą tlenków metali i przestrzenią między taflami wypełnioną kryptonem. Profile z PCW, z których wykonuje się takie okna, mogą być nawet ośmiokomorowe. Ich cena jest oczywiście o wiele wyższa od okien standardowych, których współczynnik U wynosi 1,4-1,8 W/(m2K) (U okna jest wyższe od U samej szyby zespolonej, które w standardowych oknach wynosi zwykle 1,1 W/(m2K)).
Jaka wentylacja w domu ekologicznym?
Nie można zrezygnować z wymiany powietrza w pomieszczeniach w domu ekologicznym, przede wszystkim ze względów zdrowotnych. W zimie powietrze ogrzane wcześniej przez instalację grzewczą jest usuwane na zewnątrz, a jego miejsce zajmuje świeże, ale zimne powietrze, które trzeba ogrzać, aby w domu panowała stała temperatura. Do tego jest zużywana znaczna ilość energii.
Dlatego w domach energooszczędnych stosuje się rekuperatory - urządzenia, w których usuwane powietrze oddaje ciepło powietrzu świeżemu, czerpanemu z zewnątrz. Zastosowanie rekuperatora pozwala obniżyć zużycie energii wykorzystywanej do ogrzewania świeżego powietrza mniej więcej o połowę. Warunkiem jest całkowita szczelność domu. Jedynym otworem, przez który powietrze może się dostawać do wnętrza, jest czerpnia - początek kanału wentylacyjnego, którym świeże powietrze jest zasysane przez wentylator rekuperatora. Wszelkie szczeliny będą przyczyną napływu zimnego powietrza bezpośrednio do wnętrza i w konsekwencji zwiększonego zużycia paliwa, które będzie niezbędne do jego podgrzania.
Ogrzewanie w domu ekologicznym
W celu osiągnięcia wskaźnika zapotrzebowania na ciepło na poziomie 30 kWh/(m2rok) trzeba także przemyśleć możliwość rezygnacji z ogrzewania niektórych pomieszczeń w domu lub przynajmniej ograniczenia w nich temperatury. Z powodzeniem można zrezygnować z ogrzewania piwnic przeznaczonych na cele magazynowe, a w pomieszczeniach, takich jak garderoba, sień, pomieszczenie techniczne, ustalić temperaturę nie wyższą niż 16 st. C i odpowiednio wyregulować urządzenia grzewcze. Niezbędne jest zastosowanie automatycznej regulacji pracy instalacji grzewczej, która zapobiegnie przegrzewaniu pomieszczeń oraz spowoduje obniżanie temperatury w pomieszczeniach w czasie nieobecności domowników. Do zmniejszenia zużycia paliwa przyczyni się zastosowanie kotła kondensacyjnego, którego sprawność jest zawsze o kilka do kilkunastu procent wyższa od sprawności kotła konwencjonalnego.
Kosztowną, ale bardzo dobrą inwestycją są kolektory słoneczne. Służą do podgrzewania wody użytkowej i wspomagania centralnego ogrzewania, w znaczny sposób przyczyniając się do obniżenia zużycia paliwa przez konwencjonalne źródło ciepła. Zamiast kotłów do domów energooszczędnych poleca się pompy ciepła. Są to urządzenia zasilane prądem elektrycznym, drogie, ale zużywające kilkakrotnie mniej energii niż najlepsze kotły. Z 1 kWh energii dostarczonej do napędu pompy otrzymuje się około 4 kWh ciepła, które pompa pozyskuje z gruntu lub wód gruntowych, ewentualnie z powietrza.
Architektura w domu energooszczędnym
Decydując się na dom 3-litrowy, trzeba się pogodzić z tym, że będzie on wyglądał skromnie. Oglądając wybudowane już domy tego typu bądź ich projekty, dochodzi się do wniosku, że wszystkie są do siebie bardzo podobne. Można zauważyć, że większość współczesnych domów jednorodzinnych w Niemczech cechuje bardzo oszczędna architektura. To cecha charakterystyczna domów energooszczędnych. Nieregularne kształty i skomplikowana bryła przyczyniają się do zwiększenia strat ciepła, a wszelkie ozdobne detale utrudniają dokładne zaizolowanie budynku i sprzyjają powstawaniu mostków cieplnych.
Dlatego dom 3-litrowy to zwykle prostopadłościan z poddaszem użytkowym, z dwuspadowym dachem bez wykuszy, którego jedyną atrakcją jest duże przeszklenie od południa, często w formie ogrodu zimowego. Jeśli ktoś nie lubi takiego stylu, trudno będzie mu wybudować dom energooszczędny.
