Ogród biodynamiczny. Jak założyć i prowadzić ogród w biodynamice?
Ogród biodynamiczny powinien rozwijać się, naśladując naturę, bez zbytniej ingerencji człowieka. Ogród w biodynamice jest traktowany jako ekosystem, w którym najważniejsze jest zachowanie równowagi.
Biodynamika jest sposobem uprawy roślin, a także filozofią. Jej główna zasada brzmi: traktuj z szacunkiem każde istnienie i zbieraj tylko to, co jest niezbędnie potrzebne do życia. Ogród w biodynamice jest traktowany jako ekosystem, w którym najważniejsze jest zachowanie równowagi.
Zasady upraw biodynamicznych nie są skomplikowane. Dąży się w nich do jak najpełniejszego obrotu materią organiczną w obrębie ogrodu (dlatego tak ważne jest kompostowanie resztek organicznych) oraz maksymalnego wykorzystania energii środowiska i kosmosu. Z tego wynika podporządkowanie prac ogrodowych kalendarzowi biodynamicznemu i stosowanie w uprawie wyłącznie naturalnych preparatów.
Gleba w ogrodzie biodynamicznym
Uprawy biodynamiczne rozpoczyna się od ożywienia gleby przez dodanie do niej kompostu przygotowanego z ziołowymi preparatami biodynamicznymi lub wysianie nawozów zielonych. Ziemia staje się dzięki temu zasobna w składniki pokarmowe dla roślin i wzrasta w niej ilość mikroorganizmów, które wpływają na tworzenie się struktury gruzełkowatej (gleba nie jest wtedy zbita, ale jakby złożona z drobnych grudek). Ziemia o takiej strukturze jest przewiewna, zatrzymuje wodę i łatwo się nagrzewa. Dobrze znosi ugniatanie i ulewne deszcze. W takiej glebie warunki wzrostu roślin są najlepsze.
W uprawach biodynamicznych nie przekopuje się ziemi z jej odwracaniem, a jedynie spulchnia tak, by nie mieszać warstw. Takie postępowanie nie narusza równowagi biologicznej.Dobrze, jeśli ziemię okrywa ściółka. Chroni ją ona przed zmianami temperatury, wysychaniem i wzrostem chwastów, zapobiega gwałtownemu rozwojowi szkodników glebowych oraz dostarcza roślinom składników pokarmowych. Na ściółkę nadają się rozdrobnione nawozy zielone, chwasty bez nasion, trawa, kora, kompost. Ściółka nie może być za gruba – latem wystarczą 2 cm, zimą 5-8 cm. Przed jej rozłożeniem trzeba usunąć chwasty i podlać glebę.
Nawozy mineralne w ogrodzie biodynamicznym
Biodynamika nie wyklucza stosowania nawozów mineralnych, jednak tylko jako dodatku do pryzm kompostowych, a nie bezpośrednio do gleby. Na przykład nawozy wapniowe dodane do pryzmy kompostowej w ilości 4-5 kg/m³ resztek organicznych polepszają jakość kompostu.Rośliny pobierają składniki pokarmowe w postaci rozpuszczonej z roztworu glebowego. Dodane do gleby nawozy azotowe, fosforowe, potasowe oraz wieloskładnikowe rozpuszczają się w zawartej w niej wodzie. Roślina pobiera je korzeniami na zasadzie dyfuzji, często w nadmiarze, co w efekcie prowadzi do jej zatrucia i chorób fizjologicznych. Na przykład często nadmiernie stosuje się azot. Dodawany bezpośrednio do gleby powoduje, że rośliny szybko rosną, jednak ich tkanki stają się luźne i gąbczaste, a w efekcie mniej odporne na choroby i szkodniki. Trzeba też pamiętać o tym, że nadmiar niepobranych przez rośliny składników mineralnych przemieszcza się do głębszych warstw gleby i wód gruntowych, powodując ich skażenie często na obszarach odległych od miejsca nawożenia.Bardzo niekorzystnym skutkiem nawożenia wyłącznie nawozami mineralnymi jest niewielka ilość i aktywność organizmów glebowych i w konsekwencji mała ilość próchnicy. Taka gleba obumiera.
Nawożenie w ogrodzie biodynamicznym
Kompost nie zawsze zaspokaja potrzeby roślin. Jeśli pomimo jego dostarczenia słabo rosną lub są bladozielone (może to mieć miejsce zwłaszcza w pierwszych latach przechodzenia na uprawy biodynamiczne), należy je zasilić wyciągami roślinnymi. Roztwory te można wykonać samodzielnie. Do nawożenia doglebowego i w formie oprysków roślin stosuje się przede wszystkim tak zwane gnojówki, czyli przefermentowane roztwory, między innymi z pokrzywy, ze skrzypu i z mniszka. Najlepiej, gdy są one zebrane w ogrodzie, w którym będą wykorzystywane – w myśl zasady jak najpełniejszego obrotu materii na danym terenie.
Gnojówki przygotowuje się następująco: 1 kg świeżych roślin (ostatecznie suszonych w ilości 200 g) zalewa się 10 l wody. Fermentacja trwa dwa-trzy tygodnie. W tym czasie należy często mieszać roztwór, by fermentacja zachodziła w warunkach tlenowych. Preparat jest gotowy, jeżeli podczas mieszania się nie pieni. Można go przygotować w naczyniach plastikowych, szklanych lub kamionkowych, nie nadają się natomiast do tego naczynia metalowe.Podczas fermentacji może się wydzielać nieprzyjemny zapach. Osłabi go dodanie 500 g mielonego dolomitu lub 6 kropli wyciągu z kwiatów kozłka lekarskiego (waleriany).
Wykorzystanie gnojówek zależy od materiału, z którego są zrobione.
- Z pokrzywy. Rośliny zbiera się przed kwitnieniem. Gnojówka z pokrzyw jest bardzo bogata w składniki mineralne, dobrze przyswajalne przez rośliny. Zawiera dużo azotu, fosforu, potasu, wapnia, magnezu i żelaza. Można ją stosować przez cały sezon w stężeniu 1:10 do podlewania gleby i w stężeniu 1:20 do oprysku roślin. Takie nawożenie jest szczególnie korzystne w przypadku warzyw: kalafiora, selera, kapusty, ogórka, pomidora, a także roślin ozdobnych. Dodana bez rozcieńczania do pryzmy kompostowej powoduje szybszy rozkład materii organicznej i zwiększa ilość składników mineralnych.
- Ze skrzypu. Gnojówkę sporządza się z roślin zebranych w ciągu całego okresu wegetacji, choć najlepiej jest je ścinać od czerwca do lipca. Stężenie do podlewania gleby i oprysku roślin wynosi 1:5. Dostarcza krzemu, wapnia, siarki, potasu i magnezu. Uodparnia też rośliny i zwalcza choroby grzybowe: mączniaki (prawdziwy i rzekomy), rdze, szarą pleśń i kędzierzawość brzoskwini.
- Z mniszka. Zbiera się kwitnące ziele od kwietnia do sierpnia. Gnojówkę stosuje się bez rozcieńczania do podlewania gleby, natomiast do oprysku roślin stosuje się nierozcieńczony wyciąg (1,5 kg mniszka na 10 l wody). Przyspiesza wzrost roślin i tworzenie się próchnicy w glebie.
Zielone nawozy są stosowane szczególnie w ogrodach, w których uprawia się warzywa. Mogą być tam wysiewane jako przedplon – wiosną, przed sadzeniem rozsady, lub poplon – latem i jesienią po zbiorach warzyw. Mają dużo zalet. Okrywając ziemię, przeciwdziałają jej erozji i wysuszeniu oraz wzrostowi chwastów. Ich głęboko sięgające korzenie rozluźniają głębsze warstwy gleby i pobudzają do życia organizmy glebowe, co powoduje polepszenie jej struktury. Zwiększają ilość próchnicy i dostarczają składników pokarmowych.Rośliny uprawiane jako zielony nawóz należy ściąć przed kwitnieniem i pozostawić jako ściółkę lub wykorzystać do kompostowania.Najlepsze na nawóz są rośliny motylkowe: bobik, ciecierzyca pospolita, groch polny, koniczyna biała, szwedzka, szkarłatna, perska i egipska, lucerna chmielowa, łubin żółty, niebieski, biały i wąskolistny, nostrzyk biały i żółty oraz wyka siewna i ozima. Wiążą one azot z powietrza w glebie przy pomocy bakterii brodawkowych, z którymi żyją w symbiozie.
W uprawach biodynamicznych nie stosuje się wprost do gleby świeżych nieprzerobionych nawozów zwierzęcych. Wywołują one bowiem podobne skutki jak nawozy syntetyczne (związki chemiczne, które te nawozy zawierają, też rozpuszczają się w wodzie glebowej i wykorzystywane w nadmiarze mogą spowodować uszkodzenia roślin). Dlatego najbardziej polecany jest kompost będący w gruncie rzeczy nie tyle nawozem, co „magazynem” związków pokarmowych, z którego roślina może czerpać w razie potrzeby i bez skutków ubocznych.
Ogród biodynamiczny - wzajemne oddziaływanie roślin
Rośliny podczas wzrostu w procesach przemiany materii wydzielają substancje chemiczne, ogólnie nazywane fitoncydami, które pobudzają lub hamują wzrost roślin innych gatunków. Sadząc rośliny, należy więc uwzględnić ich wzajemny wpływ. W uprawach biodynamicznych wykorzystuje się te oddziaływania do zwiększenia plonu i poprawy jego jakości oraz podniesienia odporności roślin na szkodniki i choroby. Szachownica, znana jako roślina odstraszająca nornice, okazała się szczególnie pożyteczna dla lilii, ponieważ chroni je przed szkodnikami. Hyzop lekarski posadzony w pobliżu winorośli podnosi plon winogron. Lepiej natomiast nie sadzić w sąsiedztwie drzew i krzewów owocowych miłka wiosennego, orlików, ostróżek, pełników, peonii, powojników, sasanek i zawilców. Za dobrych sąsiadów dla wszystkich bylin uważane są rumianek pospolity i dziewanna.
Jak korzystać z energii kosmosu w ogrodzie biodynamicznym?
Na organizmy żywe ma wpływ energia docierająca do Ziemi z kosmosu (a nie gwiazdozbiory czy planety). Jest ona modyfikowana każdego dnia przez zmieniający się układ ciał niebieskich (planety, Słońce, Księżyc) i zodiak. Na tym jest oparty kalendarz biodynamiczny. Znaki zodiaku zostały podzielone na cztery żywioły (trygony): ogień, powietrze, ziemię i wodę. Każdy z tych znaków nadaje poszczególnym energiom docierającym do Ziemi pewne cechy charakterystyczne.
- Księżyc w znakach żywiołu ognia (Baran, Lew, Strzelec) to najlepszy czas na pielęgnację roślin, których plonem są owoce i nasiona. Wtedy najlepiej je odchwaszczać, opryskiwać preparatami biodynamicznymi i spulchniać wokół nich gleby. Zbiera się wówczas także rośliny liściowe, w tym zioła.
- Księżyc w znakach żywiołu powietrza (Bliźnięta, Waga, Wodnik) to korzystny okres na siew i pielęgnację roślin kwiatowych. Kwiaty ścięte w tym czasie do wazonu pachną najsilniej i długo zachowują świeżość, a przeznaczone do zasuszenia mają najintensywniejsze kolory. W tym czasie zbiera się również rośliny, których plonem są liście.
- Księżyc w znakach żywiołu wody (Rak, Skorpion, Ryby) oznacza, że należy siać i pielęgnować rośliny, u których plonem są liście – warzywa liściowe i zioła. W tym czasie nie zbiera się żadnych plonów, także roślin liściowych.
- Księżyc w znakach żywiołu ziemi (Panna, Koziorożec, Byk) to czas, gdy wykonuje się prace związane z roślinami, których plonem są części podziemne. Jest to również najlepszy czas na przesadzanie drzew i zbiór korzeni.
W kalendarzu biodynamicznym ważne są także fazy Księżyca.
- Podczas przybywającego Księżyca, do pełni, sieje się, sadzi i zbiera owoce do bezpośredniego spożycia.
- Rośliny sadzone lub siane tuż przed pełnią (najlepiej dwa dni) dają większe i lepsze plony.
- Gdy Księżyc maleje, od pełni do nowiu, zbiera się owoce do przechowywania, przeprowadza żniwa, cięcie drzew owocowych, ozdobnych i żywopłotów.
Kalendarze biodynamiczne opracowywane są dla każdego roku, ze szczegółowym rozpisaniem czynności, jakie najlepiej wykonywać w każdym jego dniu. Można je kupić w dobrych księgarniach ogrodniczych.
Polecany artykuł:
Autor: Magdalena Michalak
Lawenda świetnie się komponuje z różami. Wpływa na nie korzystnie, gdyż jest silnym antyseptykiem
Ogród biodynamiczny - naturalna ochrona roślin
W ogrodnictwie biodynamicznym wspomaga się rozwój roślin poprzez stworzenie im jak najlepszych warunków. Są wówczas odporne na choroby i szkodniki. Jeżeli jednak zachodzi konieczność ich zwalczania, stosuje się preparaty roślinne.
W ogrodnictwie biodynamicznym często stosuje się preparaty przygotowane z roślin. Są to:
- wyciągi (nastoje) – rośliny zalewa się zimną wodą i pozostawia na 12-42 godziny;
- wywary (odwary) – rośliny zalewa się zimną wodą na 12-24 godziny, a następnie gotuje przez 20-30 minut;
- napary – rośliny zalewa się wrzącą wodą i pozostawia pod przykryciem na mniej więcej 30 minut;
- gnojówki – rośliny zalewa się wodą i zostawia na 2-3 tygodnie, aż roztwór przefermentuje.
Naturalne preparaty przygotowuje się z następujących roślin:
- Rabarbar. Jego napar (1 kg roślin na 10 litrów wody) bez rozcieńczania zwalcza mszyce.
- Paprocie. Orlica w postaci gnojówki w rozcieńczeniu 1:10 niszczy mszyce zimujące. Nerecznica, też w postaci gnojówki, bez rozcieńczania jest wykorzystywana przeciw misecznikom i bawełnicy kuprówce. Liście paproci zbiera się do końca czerwca, a opryskuje zimą. Gnojówek z paproci używa się też do odstraszania ślimaków (podlewa się glebę stężonym roztworem).
- Pokrzywa. W postaci nierozcieńczonego wyciągu (1 kg świeżych roślin lub 200 g suszonych na 10 litrów wody) jest stosowana przeciw mszycom i przędziorkom, a w formie naparu (1 kg świeżych roślin na 10 litrów wody) w stężeniu 1:3 – przeciw pachówce strąkóweczce.
- Czosnek. Wyciąg z niego (200 g roztartych ząbków na 10 litrów wody) jest jednym z najskuteczniejszych antyseptyków. Stosuje się go w stężeniu 1:1 przeciwko mszycom, miodówkom, skoczkom, mączlikom, przędziorkom, a nierozcieńczony – na choroby grzybowe i bakteryjne.
- Ostróżka. Roztwory z tej rośliny (jest trująca) w postaci wyciągu (1 kg roślin na 10 litrów wody) lub wywaru stosuje się do zwalczania gąsienic pierścienicy nadrzewki, niestrzępa głogowca, kuprówki rudnicy, moli, bielinków oraz miodówki jabłoniowej.
- Rumianek pospolity. Przydaje się jest do dezynfekcji nasion, przyśpiesza też ich kiełkowanie. Nasiona moczy się przez 15 minut w naparze (100 g suchego ziela na 10 litrów wody) o stężeniu 1:5. Natomiast w postaci wyciągu (3 kg świeżych roślin na 10 litrów wody) w stężeniu 1:5 stosuje się go przeciwko gąsienicom motyli zjadających liście.
- Aksamitka. Wykorzystuje się stężony wywar (500 g suszonych roślin na 5 litrów wody) do zaprawiania bulw i cebul kwiatów oraz korzeni rozsady przeciwko chorobom grzybowym. Bulwy, cebule i korzenie rozsady moczy się przez pięć godzin przed sadzeniem.
- Lawenda, majeranek i mięta. Odstraszają mrówki. Glebę podlewa się wyciągami tych roślin (1 kg na 10 litrów wody) w stężeniu 1:3.
Rośliny odstraszające szkodniki w ogrodzie biodynamicznym
Rośliny można chronić przed szkodnikami, nie tylko opryskując je preparatami, ale też sadząc na rabatach gatunki roślin, które będą je odstraszać:
- mszyce odstrasza anyż, czosnek, kolendra, mięta, szczypiorek, wrotycz;
- bielinka – hyzop, szałwia, tymianek;
- nornice – czosnek, nostrzyk czarny;
- myszy – mięta, gorczyca, oleander;
- przędziorki – cebula, czosnek, por;
- ślimaki – begonia, czosnek;
- nicienie – aksamitka, nagietek.
Kalendarz przyrody
Naturalny rytm przyrody związany z miejscowym klimatem obrazuje kalendarz fenologiczny. Powstał dzięki obserwacji przyrody. Na jego podstawie można ustalić prace, jakie należy wykonać w ogrodzie. Na przykład kiedy kwitną ozdobne rośliny cebulowe i forsycje – czas na siew cebuli, grochu, wczesnej marchwi, pietruszki, rzodkiewki i wczesnej sałaty. Wtedy najlepiej sadzić też byliny, cebulę dymkę, maliny, rabarbar, szparagi, truskawki i winorośl. Gdy kwitną brzoskwinie i śliwy – sieje się sałatę głowiastą, a gdy kwitną jabłonie, pigwy i wiśnie – sieje się i sadzi wszystkie warzywa mniej odporne na chłody.