Projekt domu neutralnego klimatycznie. Nowoczesne domy w mazowieckim stylu

Czy domy mogą być neutralne klimatycznie i jednocześnie nawiązywać do tradycji regionu? Za nami konkurs architektoniczny „Dom w krajobrazie”. Zadaniem uczestników było opracowanie projektu domu neutralnego klimatycznie, inspirowanego tradycyjną architekturą Mazowsza.

Konkurs "Dom w krajobrazie" został zorganizowany przez samorząd województwa mazowieckiego oraz Warszawski Oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich. Do konkursu mogli zgłosić się architekci i firmy z całej Polski. Z 27 nadesłanych zgłoszeń sąd konkursowy wybrał 10, które otrzymały równorzędne wyróżnienia i nagrodę. 

Dom w stylu mazowieckim: regionalna inspiracja

Za regionalną inspirację dla architektów miały stanowić Kurpie Białe i Zielone oraz obszar nadwiślański Mazowsza Zachodniego. Projektowane domy miały łączyć w sobie współczesne cechy i rozwiązania, a jednocześnie pasować do tradycyjnego krajobrazu kulturowego części województwa – Kurpiów oraz terenów wzdłuż Wisły od Warszawy do Płocka.

Wyłonionym pracom udało się nie tylko spełnić warunki neutralności klimatycznej, ale także odwołać do głęboko rozumianej tradycji budowania, która polega nie tylko na korzystaniu z powierzchownych elementów, dekoracji, ale także na uwzględnieniu lokalnego klimatu, lokalnych materiałów czy tradycji życia codziennego.

• spotkanie tradycji z wyzwaniami współczesności

Ideą organizatorów było skorelowanie nowego budownictwa na Mazowszu z tym, co było w województwie budowane kiedyś. Chciano zachować jak najwięcej z dziedzictwa kulturowego, jednocześnie nie blokując inwencji twórczej i pomysłów współczesnych architektów. Stąd pomysł na taką formułę konkursu. 

Poszukiwano obiektów, które w godny sposób będą z mazowieckimi zabytkami nawiązywać mądry dialog. Zakończony konkurs jest przykładem bardzo ważnego, modelowego podejścia do kształtowania krajobrazu, do tego, aby dzisiaj budować przyszłe zabytki.

Przeczytaj też:

Dom z kontenerów. Ile kosztują kontenery morskie i jak zbudować z nich dom >>>

GALERIA: modelowy dom neutralny klimatycznie dla Mazowsza - zobacz nagrodzone projekty

Zobacz galerię 38 zdjęć

Autor: Młynarczyk Architekt

Projekt wzorcowego domu neutralnego klimatycznie, autor projektu Wojciech Młynarczyk

Wzorcowe projekty domów klimatycznie neutralnych w stylu mazowieckim

Na podstawie wyłonionych prac powstanie katalog wzorcowych projektów neutralnego klimatycznie domu jednorodzinnego dla wspomnianej wyżej części Mazowsza. Katalog będzie skierowany do inwestorów, którzy będą następnie mogli kupić pełną dokumentację projektową i zrealizować na jej podstawie inwestycje.

Przeczytaj też:

Najlepsze darmowe projekty domów do 70 mkw.: wyniki konkursu >>>

Organizatorom konkursu zależy na tym, aby inicjatywa objęła swoim zasięgiem wszystkie mikroregiony etnograficzne, na terenie których obecne są charakterystyczne cechy architektury regionalnej. Pozwoli to zbudować katalog dobrych praktyk dla osób poszukujących inspiracji i planujących budowę własnych domów, a w konsekwencji na ochronę zróżnicowanego krajobrazu kulturowego Mazowsza.

Nowoczesne domy w mazowieckim stylu - oto nagrodzone projekty

Z 27 nadesłanych zgłoszeń sąd konkursowy wybrał 10, które otrzymały równorzędne wyróżnienia i nagrodę.

Oto lista nagrodzonych architektów i członków zespołów:

• Wojciech Młynarczyk,
• Karol Tomaszewski, Adam Kozłowski,
• Jan Dowgiałło, Anna Zawadzka-Sobieraj, Edyta Kaszuba, mech build sp. z o.o.,
• Marcin Kwietowicz, Grażyna Stawica, Gaja Bieniasz, Dominika Wąsik, Adam Bobryk, Cezary Kostecki, Bartłomiej Siekierkowski, Marta Tomasik, Piotr Bartkiewicz, Jakub Snopek,
• Lech Borysewicz DUOARCHITEKCI,
• JASTAA Sp. z o.o. Adam Stefaniak, Zuzanna Róg, Jacek Młynarczyk, Tomasz Węgrzyn, Weronika Bednarska,
• Milena Trzcińska, Łukasz Stępnik,
• Tomasz Czerkawski,
• Maciej Bojarczuk,
• Mateusz Szydłowski.

Poniżej prezentujemy wybrane projekty wraz z wizualizacjami i opisem koncepcji.

Projekt domu neutralnego klimatycznie autorstwa Wojciecha Młynarczyka

Dom o powierzchni netto 143,4 m2 rozplanowano na dwóch kondygnacjach, przewidując pomieszczenia dla 4 osobowej rodziny, zapewniając możliwość adaptacji przestrzenni garażu na dodatkowe cele mieszkalne bądź usługowe.

Plan domu jest rozwinięciem planu chaty jednoizbowej, który to osiągnął najwyższy stopień rozwoju w chacie kurpiowskiej. W miejsce czterodzielnego podziału budynku na sień, izbę, alkierz, komorę oraz towarzyszące im stajnie, proponuje się odpowiednio sień, salon, kuchnię z jadalnią, pomieszczenie techniczne oraz garaż. W centralnej części domu, w której tradycyjnie znajdował się dośrodkowy system ogniowy, przewidziano blok komunikacji pionowej prowadzący na użytkowe poddasze. Na piętrze przewidziano trzy sypialnie, dwie łazienki, pomieszczenie pomocnicze oraz aneks do pracy.

Centralnie zlokalizowany blok schodów strefuje przestrzeń parteru na strefę wejściową - sień, strefę techniczną, dzienną oraz kuchnię. Z garażu, poprzez strefę techniczną, dostajemy się do sieni do której prowadzą również główne drzwi wejściowe. Z sieni możemy się udać na piętro, do salonu, kuchni oraz jadalni, za pomocą obwodowego sytemu komunikacji. Kuchnia sprzęgnięta jest widokowo z ogrodem oraz ze strefą wejścia ułatwiając kontrolę dostępu. Z kuchni oraz jadalni przewidziano bezpośrednie wyjście na taras, w pobliżu którego znajduje się ogród warzywny. Strefa dzienna otwiera się na południe i zachód, na przestrzeń ogrodu rekreacyjnego i sadu owocowego. Intencją projektową jest funkcjonalne i widokowe sprzęgnięcie krajobrazu ze strefą dzienną domu.

Usytuowanie budynku na działce rozwija tradycyjne rozwiązania znane z siedlisk kurpiowskich. Budynek sytuuje się szczytem do drogi, z bramą wjazdową zlokalizowaną w niewielkiej odległości od budynku. Od frontu domu planuje się ogród kwiatowy, od strony południowej ogród warzywny, od zachodu sad owocowy. Główne wejście do budynku przewiedziano od jego dłuższej fasady od strony północnej. Z punktu widzenia wykorzystania pasywnych zysków energetycznych istotna jest lokalizacja budynku na dłuższym bokiem równolegle do linii wschód-zachód, dająca możliwość budowy instalacji fotowoltaicznej na południowej połaci dachu.

Dzięki zastosowaniu przegród zewnętrznych o wysokiej bezwładności cieplnej i wysokiej termoizolacyjności, możliwe jest utrzymanie stabilnych warunków cieplnych w domu bez konieczności instalacji kotła na paliwo stałe. W ramach zagospodarowania terenu planuje się wykonanie jedynie przyłącza wodno-kanalizacyjnego oraz elektroenergetycznego. Jedynym źródłem ogrzewania w domu jest powietrzna pompa ciepła zasalana z instalacji fotowoltaicznej. Przewiduje się budowę instalacji o mocy 10,80 kWp, która w całości pokryje zapotrzebowanie na prąd w domu, w tym na potrzeby ogrzewania oraz ładowania pojazdów elektrycznych co znacząco zredukuje operacyjny ślad węglowy budynku. W celu ograniczenia wbudowanego śladu węglowego do wzniesienia budynku zrezygnowano całkowicie użycia materiałów dociepleniowych, w tym szkodliwych dla środowiska powłok syntetycznych.

Wychodząc na przeciw założeniom neutralności klimatycznej, zaproponowany plan domu cechuje kompaktowy charakter, wysoka elastyczność i adaptowalność przestrzeni oraz dająca możliwość prefabrykacji ścisła modularność konstrukcji. 

Projekt pracowni DUOARCHITEKCI - autor Lech Borysewicz 

Zdecydowaliśmy się na prostą, jednokondygnacyjna bryłę budynku z dwuspadowym dachem, która jest głęboko zakorzeniona w tradycyjnej architekturze Mazowsza i idealnie wpisuje się w tutejszy krajobraz. Stwierdziliśmy, że dodatkowa kondygnacja niepotrzebnie podroży koszty inwestycji. Stracimy niepotrzebnie kubaturę ogrzewaną na schody oraz komunikację i będzie ona barierą dla osób z ograniczeniami ruchowymi i starszych. Naszym celem był budynek, który na każdym etapie życia i w każdych jego okolicznościach jest w stanie służyć swoim mieszkańcom. Nawiązaniem do tradycyjnej architektury kurpiowskiej będą też w naszym projekcie zindywidualizowane detale wykończenia elewacji (szczyty, obróbki glifów, zróżnicowana kolorystyka elewacji drewnianej).

Zrezygnowaliśmy również z wbudowywania pomieszczenia garażu w bryłę budynku. Uważamy za niepotrzebną stratę energii i zasobów by budować tego typu osłonę dla środka transportu. Brak w tym sensu ekonomicznego i ekologicznego. Wystarczającą naszym zdaniem jest lekka wiata stanowiąca osłonę od wiatru i ochronę przed opadami atmosferycznymi. Osobna wiata również wpisywałaby się w tradycyjne odseparowanie budynku mieszkalnego od gospodarczego.

Tradycyjnie budynki w ramach danego obszaru miały podobną formę, różniły się detalami zależnie od fantazji i umiejętności lokalnego cieśli. Chcemy wykorzystać ten aspekt dodając do projektu różne wersje wykończeń, faktur, układu detali bazujących na architekturze kurpiowskiej do wyboru przez przyszłych mieszkańców.

Na wstępie przyjęliśmy główne założenia, które ma spełniać nasz budynek:

Prostota formy, bryły i konstrukcji sprzyjające budownictwu prefabrykowanemu, które obecnie pozostawia jeden z najmniejszych śladów węglowych. Dopuszczamy tez budowanie sposobem tradycyjnym lub hybrydowym (trzon budynku, elementy konstrukcyjne – budownictwo tradycyjne, elementy wykończeniowe, okładziny – budownictwo prefabrykowane w postaci gotowych pakietów wykończeniowych). Ograniczy to zużycie materiału i energii

Głównym materiałem budowlanym lokalnie pozyskiwane drewno (termoizolacja z włókien drzewnych, konstrukcja z drewna klejonego warstwowo) pochodzące ze zrównoważonej gospodarki leśnej. Ze względu na efekt magazynowania CO2 wspiera długoterminowe cele klimatyczne

Możliwość posadowienia na dowolnie zorientowanej względem stron świata działce. Budynek można odbić lustrzanie góra-dół , lewo-prawo w zależności od nasłonecznienia i lokalizacji działki. Klucz orientacji dostępny może być dla przyszłego użytkownika przed wyborem projektu np. w formie symulacji przez stronę internetową, gdzie wpisując podstawowe parametry działki (szerokość, długość, kierunek Pn i dostęp do drogi) algorytm dobierze najwłaściwszą orientację i wersję budynku

Zminimalizowanie powierzchni budynku przy zachowaniu pełnego komfortu jego użytkowania. Zoptymalizowaliśmy przestrzeń mieszkalną tak by pomimo relatywnie małej powierzchni czuć było przestrzeń (część dzienna i sypialnia na pełna wysokość do dachu, panoramiczne okna na pełną wysokość pomieszczenia tworzące dialog z tym co na zewnątrz, szafy/miejsca do przechowywania przy ścianach zewnętrznych, nie dzielące przestrzeni w środku)

Długie korzystanie z budynku bez względu na sytuacje życiową. Budynek parterowy i brak różnic w poziomach nie ogranicza dostępności dla osób o ograniczeniach ruchowych. Dodatkowo ściany wewnętrzne umożliwiają dowolną aranżację bez ingerencji w konstrukcję. Możliwość wydzielenia dodatkowego pokoju (gabinet / p. gościnny), powiększenia sypialni, połączenia pokojów w zależności od potrzeb na danym etapie życia

Wydłużenie bryły w osi wschód-zachód, które zmaksymalizuje zyski słoneczne przez przeszkloną południową elewację oraz utworzy połać dachową z wystawą południową dla paneli PV

Wariantowość sposobu wykończeni elewacji. Prosta bryła umożliwia dopasowanie stylu elewacji do architektury lokalnej. Dodatkowo modułowość rozwiązań wykończeni umożliwia wymianę elewacji w przyszłości bez ingerencji w strukturę budynku

Przestrzeń na instalacje techniczne budynku (pompę ciepła, rekuperację, elementy sterujące PV wraz z akumulatorami, zasobnik ciepłej wody etc ) w części poddasza nad małymi sypialniami dostępna przez schody strychowe. Instalację te nie wymagają codziennej obsługi (sterowanie przez aplikację) oraz pełnowymiarowych pomieszczeń. Umieszczenie ich w przestrzeni typowo użytkowej uznaliśmy za niepotrzebną stratę powierzchni.

Projekt pracowni architektonicznej JASTAA

Skład zespołu autorskiego: Adam Stefaniak, Zuzanna Róg, Jacek Młynarczyk, Tomasz Węgrzyn, Weronika Bednarska

Ideą jest skupienie funkcji życia codziennego i komunikacji w centrum domu, jednocześnie pozwalając na otwartość i swobodny przepływ między strefami. Istotą rzutu, charakteryzowanego przez harmonię i symetrię, jest nawiązanie do dwutraktowego typu domu nadwiślańskiego z centralną sienią.

Zarówno wejście do domu, sień, a także skupiający domowe życie i zaspokajający podstawowe potrzeby - dający ciepło i posiłek piec, tradycyjnie znajdowały się w centrum domu. Inspirując się tym nie tylko praktycznym, ale też czystym funkcjonalnie układem, proponujemy zblokowanie modułu kuchennego, łazienki i pralni i umiejscowienie w centrum rzutu. Są to elementy współcześnie tak samo kluczowe dla funkcjonowania domu, jak niegdyś piec i komin. Zgrupowanie tych modułów ma również sens ekonomiczny w kontekście instalacyjnym i wykonawczym. Usytuowanie ściany nośnej wzdłuż kalenicy budynku zostało zaczerpnięte z podziału rzutu dwutraktowego typu domu wiślańskiego.

Swoboda przechodzenia między izbami i typowy brak korytarza są odzwierciedlone w otwartej, podłużnej części dziennej łączącej pozostałe strefy. Są to sień, łazienka, pomieszczenie techniczne z pralnią, 2 sypialnie dzieci, gabinet – pokój gościnny i sypialnia rodziców z własną łazienką. Wszystkie funkcje znajdują się na jednym poziomie, dzięki czemu wszystkie są dostępne dla osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniem ruchu, a mieszkańcy mogą cieszyć się wysoką przestrzenią w części dziennej. Jest też z niej dostęp do zadaszonych tarasów, które funkcjonują jako jej przedłużenie, a także nieograniczony widok na ogród, dzięki dużym przeszkleniom od zachodniej lub południowej strony, przy optymalnym usytuowaniu na działce. Nad drugą połową domu, mieszczącą sypialnie, jest poddasze nieużytkowe, które ogranicza kubaturę ogrzewanych pomieszczeń.

Projekt domu neutralnego klimatycznie autorstwa Macieja Bojarczuka

Założenia projektowe „Domu w krajobrazie” opierają się na wnikliwej analizie uwarunkowań geograficznych, która stała się podstawą do stworzenia obiektu architektonicznego optymalnie wykorzystującego swoją lokalizację do celów energetycznych. Uwzględnienie wpływów architektury regionalnej, formy architektonicznej i jej detalu podkreśla ponadto dopasowanie projektowanego budynku do regionalnych uwarunkowań kulturowych.

Plan i układ funkcjonalny domu dla rodziny czteroosobowej oparto na rzucie kwadratu. Takie rozwiązanie umożliwia zastosowanie projektowanego budynku na działkach o różnych wymiarach, o zróżnicowanej orientacji, a także o zmiennej lokalizacji drogi dojazdowej w stosunku do działki. Ze względów kulturowych założono kalenicowe usytuowanie budynku wzglądem drogi dojazdowej wpisując się tym samym w kulturowe uwarunkowania tradycyjnego budownictwa na obszarze wzdłuż biegu rzeki Wisły od Warszawy po Płock.

W zagospodarowaniu terenu od strony ulicy należy wyszczególnić takie elementy jak przydomowy ogród kwietny oraz charakterystyczne sztachetowe ogrodzenie. Od strony południowego podwórza na podkreślenie zasługują warzywnik, pasieka, łąka kwietna oraz drzewo liściaste wraz z tarasem.

W odniesieniu do architektury regionalnej, w której centralnie usytuowany komin odgrywał dominującą rolę, będąc fizycznie obecnym w każdym pomieszczeniu, zdecydowano się w centrum projektowanego budynku na usytuowanie komina energetycznego. Zaprojektowany on został jako dwukondygnacyjny element, wykonany z betonu i ubijanej gliny.

Projekt domu neutralnego klimatycznie - autor Marcin Kwietowicz, Grażyna Stawicka

Współpraca autorska: Gaja Bieniasz, Dominika Wąsik. Konsultacje: Adam Bobryk – (konstrukcja), Cezary Kostecki – (instalacje sanitarne), Bartłomiej Siekierkowski – (koszty), Marta Tomasik – (architektura krajobrazu), Piotr Bartkiewicz – (rozwiązania OZE), Jakub Snopek – (architektura).

Postrzegany idealistycznie krajobraz Mazowsza to rozległe równiny pól, łąk i lasów z nisko zawieszonymi nad nimi kłębiastymi chmurami błękitnego nieba. Portretowana pędzlem Chełmońskiego przestrzeń wciąż istnieje a jej wartość stanowi to, że nie jest zabudowana.

Dom w takiej lokalizacji jest luksusem dostępnym nielicznym nie tylko z powodu wysokich kosztów zakupu ziemi w otoczeniu nieskażonej przyrody. Konieczność doprowadzenia mediów, budowy dróg dojazdowych, potrzeba posiadania często nawet dwu samochodów znacznie zwiększa koszty realizacji i późniejszej eksploatacji. To rozrzutność nie tylko przestrzeni ale i czasu - nie każdy może pozwolić sobie na trawienie go podczas codziennych dojazdów do pracy i szkoły.

Tymczasem, patrząc realnie, większość domów jednorodzinnych w Polsce, także na Mazowszu, powstaje na terenach zurbanizowanych. Krajobraz przedmieść większych miast, miasteczek, a nierzadko też też wsi zdominowany jest przypadkową zabudową generującą przestrzenny chaos, z którym musimy się mierzyć.

Dodatkowo budowa domu jednorodzinnego, choć wciąż wydaje się być atrakcyjną ekonomicznie możliwością realizacji marzeń i aspiracji, jest jednocześnie poważną ingerencją w środowisko. Projektowany dom jest pragmatyczną odpowiedzią na te problemy i potrzeby. Konfrontujemy się nie tyle z romantyczną wizją, lecz postrzeganym realistycznie krajobrazem kulturowym.

Prosta forma i zwarta bryła projektowanego budynku może istnieć jako wolno stojący soliter, który odnajdzie się zarówno w uporządkowanym, jak i chaotycznym kontekście o różnej intensywności zabudowy. Może też tworzyć zespoły o mniej lub bardziej zdyscyplinowanej czy też swobodnej kompozycji reagującej na kontekst przestrzenny i wielkość poszczególnych działek.

Umieszczenie wejścia do domu w narożniku sprawia, że może być on dostępny zarówno od elewacji frontowej jak i bocznej i łatwo skomunikowany z dowolnie lokalizowaną wiatą na samochód (zapewniającą jedno miejsce parkingowe pod dachem oraz dodatkowe na podjeździe).

Jednoznaczności nakrytej kopertowym dachem bryły przeciwstawiono swobodę kształtowania fasad. Prosta zasada rządząca kompozycją pozwala na indywidualne rozmieszczenie okien ze względu na orientację budynku, funkcję wnętrz, widoki oraz osobiste preferencje. Nadające charakter elewacji frontowej, umieszczone centralnie okno na parterze nie jest otwierane, co w istotny sposób zmniejsza koszty realizacji dużego przeszklenia.

Powyższe zabiegi sprawiają, że budynek wpisuje się w tradycję kojarzonej z latami powojennymi domu kostki. Nie jest to jednak tylko nostalgia, gdyż, zarówno kiedyś, jak i obecnie, forma takiego modelu budynku jest wynikiem racjonalnych przesłanek - o ile w czasach gospodarki socjalistycznej, głównie ekonomicznych czy technicznych (prosta struktura obniżała koszty i ułatwiała realizację budynku prymitywnymi metodami), to współcześnie również motywowanych odpowiedzialnością za środowisko i ład przestrzenny.

Projektowany obiekt jest zatem nie tyle próbą zmierzenia się we współczesny sposób z konwencją „mazowieckiej kostki”, ile konstatacją, że ma ona sensowne uzasadnienie, więc warto ją kontynuować.

Rozwiązania materiałowe projektowanego domu reagują zarówno na bezpośredni kontekst przestrzenny jak i specyfikę ekonomiczną regionu - między innymi koszt siły roboczej. W wielu europejskich krajach jest on wysoki, dlatego rozwijane są w nich zaawansowane technologie umożliwiające prefabrykację elementów budynku a następnie szybki montaż przy użyciu zaawansowanego sprzętu, co do minimum skraca czas realizacji na placu budowy. W Polsce koszt robocizny jest stosunkowo niewielki, dlatego wybrano pracochłonną, ale prostą technologię adekwatną do kompetencji niewykwalifikowanych wykonawców umożliwiającą też realizację budynku tak zwanym systemem gospodarczym.

Jednowarstwowe ściany zewnętrzne, mimo prostoty, zapewniają właściwą izolację termiczną, korzystny mikroklimat oraz umożliwiają wykończenie elewacji tynkami o bogatej fakturze. Tynk uszlachetniony domieszką sproszkowanego szkła lub ceramiki, pochodzącego z odzysku, nadaje materiałowi charakterystycznego połysku, który przywołuje na myśl zarówno budynki okresu międzywojennego jak i późniejszą tradycję zdobienia fasad domów stłuczką szklaną lub ceramiczną.

Wylewana z mechanicznie zacieranego betonu podłoga na gruncie jest naturalnym rozwiązaniem posadzki parteru niepodpiwniczonego budynku. Istnieje możliwość indywidualizacji i uszlachetnienia wykończenia podłogi przez dodanie pigmentów barwiących beton lub szlachetniejszego kruszywa - aż do uzyskania terazzo lub lastrico. Zastosowanie odpornej na zabrudzenia i łatwej do czyszczenia podłogi mineralnej sprzyja otwarciu budynku na zewnątrz i funkcjonalnej integracji wnętrza z ogrodem. Rozwiązanie to ułatwia ponadto wykonanie ogrzewania podłogowego dobrze współpracującego z systemami grzewczymi o dużym bezwładzie, jak na przykład z pompą ciepła (umożliwiając również racjonalne chłodzenie budynku latem).

Centralną przestrzeń domu stanowi wysoka jadalnia, służąca jednocześnie komunikacji, podczas gdy powierzchnię komunikacji na piętrze zredukowano do minimum, sprowadzając ją do otwartej na parter galerii. Dzięki zdwojeniu wysokości jadalnia tworzy komin zakończony otwieranym świetlikiem, który doświetla górną część wnętrza, zapewniając jednocześnie naturalną wentylację budynku.

Parter jest w całości dostępny dla osób niepełnosprawnych. Posiada osiada dostosowaną dla osób poruszających się na wózkach łazienkę z prysznicem oraz dodatkową sypialnię, która w zależności od potrzeb może zmienić się w gabinet, pokój muzyczny, salę telewizyjną, bibliotekę lub zostać włączona do przestrzeni dziennej. Na piętrze przewidziano sypialnię główną z własną garderobą i łazienką oraz dwie sypialnie dzieci i łazienkę ogólnodostępną a także dodatkowe pomieszczenie gospodarcze mogące pełnić funkcję pralni, suszarni czy podręcznego składziku.

Zagospodarowanie terenu stanowi przylegający do domu taras, zlokalizowany z bocznej części działki niewielki warzywnik z towarzyszącym kompostownikiem a także część rekreacyjna dla dzieci oraz zbiornik na wody opadowe pełniący w ogrodzie nie tylko funkcję dekoracyjną ale też poprawiający mikroklimat otoczenia i atrakcyjność środowiska dla insektów, gadów i płazów.

Potrzebną w strefie ogrodzenia prywatność uzyskano przez zastosowanie żywopłotów z dzikich gatunków roślin jadalnych, atrakcyjnych dla ptaków i małych ssaków (np. wiewiórek i jeży).W strefie warzywnika przewidywane są nasadzenia drzew i krzewów owocowych zaś w rekreacyjnej części działki rodzime gatunki dekoracyjne (np. wierzba nad oczkiem wodnym).

Projekt pracowni architektonicznej AKKT - autor Karol Tomaszewski i Adam Kozłowski

Celem architektów było stworzenie wzorcowej koncepcji domu neutralnego klimatycznie, o cechach i rozwiązaniach współczesnych, a jednocześnie dopasowanego do tradycyjnego krajobrazu kulturowego części województwa mazowieckiego. Projekt domu oraz zagospodarowanie działki nawiązuje do tradycji budownictwa olenderskiego. Bryła, kształt oraz kąt nachylenia dachu, układ funkcjonalny budynku oraz jego podział na strefy inspirowany jest olenderskimi budynkami mieszkalno-inwentarskimi.

Projekt ma być wzorcowy, dlatego jednym z głównych założeń była jego łatwa adaptacja do indywidualnych potrzeb klientów oraz warunków zastanych na działce. Budynek składa się z trzech stref funkcjonalnych, które w prosty sposób można modyfikować. Układ funkcjonalny pozwala na rezygnacje z strefy garażowej lub umieszczenie jej w bryle budynku - sposób parkowania pojazdów zależy od decyzji inwestora oraz możliwości zagospodarowania działki.

Zagospodarowanie działki nawiązuje do tradycyjnego zagospodarowania zagród wiejskich. Projekt zakłada maksymalne zachowanie bioróżnorodności i minimalną ilość powierzchni utwardzonych. Powierzchnię projektowanych dojść i dojazdów na działce planuje się wykonać jako przepuszczalną. Proponujemy liczne nasadzenia drzew, krzewów, ogród warzywny, łąkę kwietną oraz ogród deszczowy – nowoczesna interpretacja charakterystycznych dla olenderskich wsi stawów melioracyjnych.

Dom w nawiązaniu do tradycyjnych układów ruralistycznych wsi olenderskich został usytuowany wzdłuż drogi. Takie usytuowanie pozwala na szerokie otwarcia na ogród – połączenie każdej strefy domu z naturą oraz montaż paneli fotowoltaicznych w kierunku południowym, na całej szerokości połaci dachowej.

Projekt interpretuje charakterystyczne elementy budownictwa regionu i przekłada je na język współczesny, czego przykładem jest drewniana elewacja i jej charakterystyczny podział, który nawiązuje do szalowanych ścian budynków tradycyjnych. Wyrzutnia instalacji wentylacji mechanicznej zaprojektowana została w tradycyjnej formie komina. Detale w postaci drewnianych, harmonijkowych okiennic oraz opierzenia drzwi deskami elewacyjnymi nawiązują do tradycyjnego zdobnictwa architektonicznego. Cokół oraz posadzki tarasów wykończone gładkimi płytami lokalnego kamienia nawiązują do tradycyjnych podmurówek z polnych kamieni.

Budynek składa się z trzech, dopełniających się nawzajem części funkcjonalnych – strefy dziennej, nocnej oraz gospodarczej/garażowej (miejsca do przechowywania oraz strefa parkowania pojazdów). Zarówno strefa dzienna jak i nocna otwierają się na ogród. Połączenie z naturą umożliwiają duże przeszklenia oraz praktyczne zadaszone tarasy. Główną reprezentacyjną część domu stanowi salon z jadalnią i z otwartą kuchnią. Rangę pomieszczenia podkreśla podwyższony sufit. W najbardziej prywatnej części domu znajduje się strefa sypialna. Oprócz pokojów sypialnych znajdują się tutaj dwie łazienki oraz garderoba przy sypialni rodziców. Poddasze stanowi przestrzeń instalacyjną oraz do przechowywania.

Budynek zaprojektowano w technologii szkieletowej – drewnianej, opartej na drewnianych belkach dwuteowych oraz fornirowym drewnie warstwowym. Projekt zakłada użycie drewna również jako izolacji termicznej, dzięki czemu drewno stanowi objętościowo zdecydowaną większość spośród wszystkich materiałów budowlanych użytych do budowy domu, a jest to materiał o ujemnym potencjale tworzenia efektu cieplarnianego (GWP). Dzięki technologii szkieletowej – drewnianej budynek jest relatywnie lekki. Pozwala to na zastosowanie mniejszych fundamentów, a tym samym zredukowanie ilości materiałów potrzebnych do ich budowy.

Projektowany budynek będzie wyposażony w instalację centralnego ogrzewania wodnego – podłogowego, zasilanego pompą ciepła. Urządzenie to będzie stanowiło również podstawę instalacji ciepłej wody użytkowej. Budynek będzie wentylowany mechanicznie przy pomocy urządzenia z odzyskiem ciepła. Centrala wentylacyjna zostanie zlokalizowana na poddaszu. Świeże powietrze z zewnątrz będzie pobierane poprzez terenową czerpnię powietrza zintegrowaną z przeponowym gruntowym wymiennikiem ciepła. Natomiast wyrzutnia zużytego powietrza będzie zlokalizowana na dachu. Zużycie energii elektrycznej będzie rekompensowane poprzez zastosowanie instalacji fotowoltaicznej.

W nawiązaniu do tradycyjnej – regionalnej struktury przestrzenno – funkcjonalnej, w centralnym punkcie domu zamiast urządzenia ogniowego z kominem znajduje się pomieszczenie z ekologiczną infrastrukturą techniczną. Jest to rozwiązanie symboliczne (przejście z tradycyjnych form ogrzewania domu na OZE) oraz praktyczne (powoduje to zredukowanie długości instalacji, co przekłada się na bardziej efektywne działanie urządzeń).

Projekt pracowni architektonicznej mech.build

Skład zespołu autorskiego: Jan Dowgiałło, Anna Zawadzka-Sobieraj, Edyta Kaszuba

Nowoczesny dom kurpiowski czerpie z regionalnej tradycji architektonicznej i mądrości architektury wernakularnej oraz nowoczesnych rozwiązań technologicznych i formalnych. Zastosowane rozwiązania architektoniczne, przestrzenne, funkcjonalno-użytkowe oraz materiałowe i technologiczne przenikają się i komplementują wzajemnie, w rezultacie składając się na dom zdrowy i przyjazny mieszkańcom, o formie kontynuującej tradycję i rozwiązaniach odpowiadających na wyzwania współczesnego świata. Projekt zakłada jak największy udział pasywnych systemów i technik, takich jak wentylacja grawitacyjna, retencja wody, ogrzewanie solarne z wykorzystaniem okien i masy termicznej, regulacja wilgotności za pomocą zastosowanych materiałów

Forma domu proporcjami i podziałami nawiązuje do tradycyjnych wzorców architektury kurpiowskiej. Architektura domu bazuje na podziale bryły na klasyczne poziome elementy. Ściany parteru i poddasza przedzielone sygnalizującym poziom stropu gzymsem, opierają się na podmurówce i przekryte są symetrycznym, dwuspadowym dachem. Dom utrzymany jest w zgaszonej, ciepłej kolorystyce, wpisującej się w krajobraz i wynikacej z użytych materiałów – drewna i naturalnych tynków.

Nawiązująca do tradycji budownictwa wernakularnego zwarta, prosta bryła na rzucie prostokątu powstała z myślą o optymalizacji energetycznej, łatwości wykonania, elastyczności w formowaniu układu wnętrz. Niski stosunek powierzchni zewnętrznych do objętości budynku daje oszczędność materiałów i energii podczas użytkowania. W samym środku budynku znajduje się centralny trzon inspirowany wielofunkcyjnymi piecami, które stanowiły serca regionalnych domów. W połączeniu z odpowiednio względem kierunków świata usytuowanymi oknami, trzon stanowi główny element pasywnego systemu regulowania temperatury. Jego grube ściany tworzą masę akumulacyjną, zbierającą energię ze znajdujących się w jego wnętrzu ciepłych pomieszczeń i z południowych okien zewnętrznych. Pomaga to ustabilizować temperaturę w całym domu i zredukować zużycie energii do jego ogrzewania i chłodzenia.

Przekrój został zaprojektowany w sposób dający ciągłą izolację posadzki, ścian i dachu. Dzięki temu rozwiązaniu zgodnemu z zasadami projektowania pasywnego, zminimalizowana jest ilość potencjalnych mostków termicznych i nieszczelności.

Zasada pasywnego ogrzewania domu zakłada lokalizację maksymalnej powierzchni otworów okiennych wpuszczających światło słoneczne od strony południowej i mniejszych okien służących do wentylacji od północy. Modułowa konstrukcja ścian zewnętrznych pozwala na zaprojektowanie okien odpowiednio do uwarunkowań działki, kierunków świata i otwarć widokowych, indywidualnych zmian w rzutach. Przesuwne, zajmujące całą wysokość parteru żaluzje, zamontowane między maskownicą podwaliny a gzymsem, są współczesną interpretacją tradycyjnych, ozdobnych okiennic. Ich jednolita wysokość pozwala na zasłonięcie zarówno dużych okien południowych, jak i małych od północy. Zapobiegają przegrzewaniu domu latem i umożliwiają regulację połączeń wizualnych z zewnętrzem. Mogą także pełnić funkcję ochronną, przeciwwłamaniową. Każdy dom może być zaopatrzony w żaluzje o innym wzorze nawiązującym do charakterystycznych detali danej okolicy, miejscowości, czy upodobań mieszkańców.

Okna szczytowe na poddaszu podzielone są na dwie części, umożliwiając ulokowanie z każdej strony jednego lub dwóch pomieszczeń wymagających dostępu do światła słonecznego. Razem z regularnie rozstawionymi oknami połaciowymi dają możliwość elastycznego przeprojektowania układu pomieszczeń i dopasowania rzutu do zmieniających się potrzeb mieszkańców.

Drzwi wejściowe, podobnie do żaluzji, nawiązują do kurpiowskich motywów zdobniczych. Różnorodne warianty reinterpretujące tradycyjne desenie szalowania pozwalają na personalizację projektu w zależności od upodobań, przy jednoczesnym zachowaniu spójności architektonicznej i krajobrazowej. Zakończony okapami dach stanowi świadome nawiązanie do regionalnej tradycji budowlanej i chroni przed wodą ściany, które dzięki temu mogą być wykończone różnymi metodami i materiałami. Woda z rynien odprowadzana jest bezpośrednio do usytuowanych w narożnikach domu podziemnych zbiorników retencyjnych.

Dom został zaprojektowany z nowoczesnych i jednocześnie wywodzących się z tradycji budowlanej Mazowsza materiałów. Są one lokalnie dostępne, nisko przetworzone, biodegradowalne i zdrowe dla mieszkańców. Zostały dobrane rónież pod względem wbudowanego śladu węglowego, zgodnie z piramidą materiałów (The Construction Material Pyramid), opracowaną przez badaczy z Centre for Industrialised Architecture w Duńskiej Akademii Królewskiej.

Większość głównych elementów konstrukcyjnych (drewno, kamień, niewypalana cegła), izolacyjnych (słoma, wełna drzewna) i wykończeniowych (glina, wapno, drewno) zaprojektowano z materiałów z dolnych warstw piramidy, które charakteryzuje bardzo niski lub ujemny ślad węglowy.