Nakaz opróżnienia lub wyłączenia z użytkowania budynku mieszkalnego

2021-12-14 12:47

Jeśli stan techniczny budynku jest zły, właściciel może dostać od nadzoru budowlanego nakaz wykonania napraw, opróżnienia lub wyłączenia budynku z użytkowania, a nawet rozbiórki.

Ruina — Autor: Gettyimages Niewywiązywanie się przez właściciela z obowiązku dbania o odpowiedni stan budynku może skutkować wszczęciem postępowania administracyjnego przez organy nadzoru budowlanego.

Przepisy Ustawy - Prawo budowlane przewidują, że obiekt budowlany powinien być użytkowany w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywany w należytym stanie technicznym i estetycznym, przy czym nie należy dopuszczać do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej (art. 5 ust. 2).

Ponadto właściciel budynku ma obowiązek zapewnić, dochowując należytej staranności, jego bezpieczne użytkowanie w razie wystąpienia czynników zewnętrznych oddziaływających na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury (art. 61).

Z tymi obowiązkami wiąże się konieczność prowadzenia okresowych kontroli budynku, a także - gdy wystąpi taka potrzeba - dokonywania remontów.

Spis treści

Jakie możliwości ma nadzór budowlany
Kiedy nadzór wyda nakaz naprawy budynku
Co w decyzji nakazującej naprawę budynku
Kiedy nadzór wyda nakaz rozbiórki budynku
Kiedy nadzór wyda nakaz opróżnienia lub wyłączenia budynku z użytku
Kiedy naprawa, a kiedy rozbiórka budynku
SPRAWDŹ: wzory i formularze do pobrania
Jak się odwołać od decyzji nadzoru budowlanego

Jakie możliwości ma nadzór budowlany

Jeżeli w wyniku przeprowadzonego postępowania kontrolnego organy nadzoru budowlanego stwierdzą nieprawidłowości, właściciel powinien się liczyć z daleko idącymi konsekwencjami. Nadzór budowlany ma bowiem szeroki wachlarz możliwości w zakresie egzekwowania obowiązku przywrócenia budynku do należytego stanu. Przede wszystkim może:

nakazać usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości (naprawy);
orzec o nakazie rozbiórki obiektu nieużytkowanego bądź niedokończonego;
nakazać opróżnienie bądź też wyłączenie z użytkowania budynku mieszkalnego.

Kiedy nadzór wyda nakaz naprawy budynku

Nakaz naprawy budynku - zgodnie z art. 66 ust. 1 Prawa budowlanego - organ nadzoru budowlanego wydaje w przypadku stwierdzenia, że obiekt budowlany:

może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia bądź środowiska;
jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia lub środowisku;
jest w nieodpowiednim stanie technicznym albo
powoduje swym wyglądem oszpecenie otoczenia.

Nie każdy zły stan techniczny budynku musi automatycznie powodować istnienie stanu zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. Organ nadzoru budowlanego ocenia to każdorazowo na bazie okoliczności konkretnego przypadku. W praktyce ze stanem zagrażającym życiu lub zdrowiu ludzi będziemy mieli do czynienia np. w sytuacji, gdy:

w budynku występuje zagrzybienie;
budynek ma niewłaściwy stan instalacji elektrycznej;
instalacja gazowa w budynku jest nieszczelna;
stwierdzono uszkodzenie elementów konstrukcyjnych budynku;
występują jakiekolwiek inne nieprawidłowości, które mogą w przyszłości skutkować przykładowo zawalaniem się budynku.

Decyzję o nakazie usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości organ wyda również w przypadku, gdy wprawdzie budynek jest użytkowany w sposób prawidłowy, ale pomimo tego jego stan powoduje opisane zagrożenia.

Przyczyną nieodpowiedniego stanu technicznego może być zarówno zwykłe zużycie się obiektu na skutek czasu, jak i nadzwyczajne działania np. sił przyrody. Może nią być również naruszenie przepisów techniczno-budowlanych, przede wszystkim przepisów Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W takiej sytuacji organ nadzoru powinien ustalić i wskazać w wydanej decyzji, jakie konkretnie przepisy prawa zostały naruszone.

Równie ważne jest dbanie o stan estetyczny budynku. Jak już wspomniano organy nadzoru mają bowiem prawo nakazać nam usunięcie nieprawidłowości w przypadku stwierdzenia, że nasz budynek powoduje swoim wizerunkiem oszpecenie otoczenia. W praktyce najczęściej dotyczy to budynków potocznie zwanych ruderami, czyli bardzo zaniedbanych zewnętrznie obiektów, położonych w centrach miast czy wśród obiektów o charakterze publicznym. Jeśli wizerunek takich obiektów znacząco odbiega od pozostałych budynków stojących w sąsiedztwie, organy nadzoru zobowiązane będą do nałożenia stosownych nakazów mających na celu wyeliminowanie tego stanu. W takiej sytuacji mogą nakazać np. renowację dachu lub elewacji budynku.

Co w decyzji nakazującej naprawę budynku

Nadzór budowlany może wedle własnego uznania określić termin, w jakim mamy wykonać określone czynności. Oczywiście termin ten musi uwzględniać zakres koniecznych do wykonania prac budowlanych oraz realne możliwości ich wykonania.

Określony przez organ termin na usunięcie nieprawidłowości powinien uwzględniać takie okoliczności jak konieczność sporządzenia dokumentacji techniczno-budowlanej i ewentualnie opróżnienia niektórych lokali, a także porę roku mającą znaczenie dla wykonywania wielu prac budowlanych. Istotna jest też czasochłonność poszczególnych robót i kolejność ich wykonywania - czy można je prowadzić równolegle, czy też muszą one następować kolejno po sobie. Natomiast nie powinna tu mieć żadnego znaczenia sytuacja finansowa właściciela ani zarządcy budynku, a więc okoliczności, czy ma on wystarczające środki do przeprowadzenia prac zmierzających do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Bardzo istotny jest także ich charakter – nie ma bowiem wątpliwości, że w przypadku stwierdzenia zagrożenia dla życia czy zdrowia, organ powinien określić termin na usunięcie nieprawidłowości w sposób możliwie najkrótszy, podczas gdy kwestia oszpecenia otoczenia nie wymaga już takiego pośpiechu.

Przepisy Prawa budowlanego nie określają, jaki rodzaj prac budowlanych organ może nakazać właścicielowi w decyzji wydanej na podstawie art. 66. Może to być zatem wymiana poszczególnych elementów (np. pokrycia dachowego), wykonanie remontu, odbudowa określonych części budynku (typu kominy, ściany), poprawienie estetyki otoczenia, naprawa posadzki, a nawet malowanie lub renowacja poszczególnych elementów budynku. Mogą to być również roboty stanowiące jedynie bieżącą konserwację. Nakazane prace powinny służyć przywróceniu obiektu do stanu poprzedniego (z dopuszczalnością stosowania innych wyrobów budowlanych od użytych pierwotnie). Nie mogą natomiast prowadzić do przebudowy, rozbudowy czy nadbudowy obiektu. Nadzór nie ma też prawa nakazać właścicielowi zastosowania określonych materiałów. Może jedynie określić, jaki ma być rezultat wykonania przez właściciela nakazanych prac.

Przeczytaj też: Rozbudowa budynku: formalności

W każdym wypadku podstawą do wykonania tych prac jest wyłącznie decyzja wydana na podstawie art. 66 ust. 1 Prawa budowlanego. Co ważne, można w niej nakazać wykonanie prac, które w innych przypadkach wymagają uzyskania pozwolenia na budowę albo dokonania zgłoszenia.

Kiedy nadzór wyda nakaz rozbiórki budynku

Zgodnie z art. 67 ust. 1 Prawa budowlanego, jeżeli nieużytkowany lub niewykończony obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy lub wykończenia, organ nadzoru budowlanego wydaje decyzję nakazującą właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę obiektu i uporządkowanie terenu oraz określającą terminy przystąpienia do tych robót i ich zakończenia.

Nakaz rozbiórki może dotyczyć dwóch rodzajów budynków:

niewykończonego oraz
wykończonego, lecz nieużytkowanego.

Nadzór budowlany nie ma zatem prawa nakazać na podstawie wskazanego przepisu rozbiórki budynku użytkowanego.

Aby można było wydać decyzję o nakazie rozbiórki budynku, jego stan musi być nieodwracalny, czyli remont, odbudowa lub określone prace wykończeniowe nie mają szans spowodować, że obiekt będzie się nadawał do użytkowania. W praktyce nakaz rozbiórki wynikający z art. 67 ust. 1 dotyczy najczęściej budynków nieużytkowanych przez dziesiątki lat i grożących zawaleniem. Wyjątek stanowią jedynie niewykorzystywane lub niewykończone obiekty wpisane do rejestru zabytków, co do których przepisy przewidują bezwzględny zakaz orzekania rozbiórki.

Tryb prowadzenia postępowania poprzedzającego wydanie decyzji nakazującej rozbiórkę budynku regulują przepisy Rozporządzenia w sprawie warunków i trybu postępowania w sprawach rozbiórek nieużytkowanych lub niewykończonych obiektów budowlanych. Nadzór budowlany najpierw:

ustala przyczyny niewykonania przez właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego jego remontu, odbudowy lub wykończenia;
dokonuje oględzin i oceny stanu technicznego obiektu, a w wypadku pojawienia się uzasadnionych wątpliwości co do stanu tego obiektu nakazuje jego właścicielowi lub zarządcy sporządzenie ekspertyzy technicznej przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami;
przeprowadza rozprawę.

W przepisie art. 67 ust. 1 nie określono sztywnego terminu, w jakim właściciel powinien dokonać rozbiórki budynku i uporządkowania terenu. Natomiast w rozporządzeniu wskazano jedynie możliwy najkrótszy termin przystąpienia do prac rozbiórkowych - 6 tygodni od daty doręczenia decyzji o nakazie rozbiórki, przy czym termin ten może być zdecydowanie dłuższy. Termin zakończenia prac rozbiórkowych i uprzątnięcia terenu może zostać ustalony przez organ nadzoru wedle oceny tego organu, z tym że powinien on być technicznie uzasadniony.

Kiedy nadzór wyda nakaz opróżnienia lub wyłączenia budynku z użytku

Na podstawie art. 68 Prawa budowlanego organ nadzoru budowlanego może nakazać:

opróżnienie budynku zamieszkanego bądź
wyłączenie z użytkowania całości lub części budynku niezamieszkanego.

Przepis ten dotyczy wyłącznie budynków przeznaczonych na pobyt ludzi.

Takie decyzje mogą zostać wydane tylko wówczas, gdy budynek grozi bezpośrednim zawaleniem. Jeśli zaś nie występuje realna groźba zawalenia, nadzór budowlany powinien wydać decyzję o nakazie usunięcia nieprawidłowości na podstawie art. 66.

Decyzja wydana na podstawie art. 68 ma charakter związany. Oznacza to, że w razie stwierdzenia, że budynek bezpośrednio grozi zawaleniem, nadzór nie tylko może, ale wręcz ma obowiązek wydać decyzję nakazującą jego opróżnienie bądź wyłączenie z użytkowania. Ponieważ jest to bardzo poważna decyzja, nie może być żadnych wątpliwości, że budynek powinien zostać opróżniony bądź wyłączony z użytkowania. Organ nadzoru budowlanego ma zatem obowiązek dokonania oględzin budynku, w ramach których stwierdzi występowanie realnego zagrożenia jego zawalenia się. W przepisie art. 68 też nie określono konkretnego terminu, w którym obowiązek opróżnienia/wyłączenia budynku ma zostać zrealizowany. Nadzór ma prawo określić ten termin wedle swego uznania w oparciu o okoliczności faktyczne konkretnej sprawy. Jednak z pewnością w przypadku budynków zamieszkanych powinny to być szybkie terminy. Takiego pośpiechu z reguły nie będzie zaś w przypadku lokali opuszczonych.

Kiedy naprawa, a kiedy rozbiórka budynku

Przepisy art. 66 i art. 67 Prawa budowlanego częściowo się uzupełniają. Jeśli właściciel budynku zadeklaruje, że wykona prace remontowe, wykończeniowe lub prowadzące do odbudowy i jest to - w ocenie nadzoru budowlanego - możliwe pod względem technicznym, to powinna zostać wydana decyzja określającą rodzaj koniecznych do wykonania prac na podstawie art. 66. Natomiast w przypadku gdy właściciel oświadczy wyraźnie, że nie ma zamiaru tych prac przeprowadzić, nadzór może wydać decyzję o nakazie rozbiórki na podstawie art. 67. Podobnie będzie w sytuacji, gdy właściciel nie wywiąże się z nałożonych na niego obowiązków. Przy wydawaniu decyzji podstawowe znaczenie ma zatem obiektywny stan techniczny budynku i możliwość przywrócenia go do stanu nadającego się do użytkowania w drodze remontu, a w dalszej kolejności wola właściciela przeprowadzenia wymaganych prac budowlanych.

SPRAWDŹ: wzory i formularze do pobrania

Jak się odwołać od decyzji nadzoru budowlanego

Właściciel (zarządca) budynku może wnieść odwołanie od decyzji wydanej przez organ nadzoru budowlanego. Należy je złożyć w terminie 14 dni od dnia następnego po tym, w którym odebraliśmy decyzję. Dla przykładu, jeśli decyzję odebraliśmy 5 sierpnia, odwołanie musimy złożyć najpóźniej 19 sierpnia. Oznacza to, że najpóźniej w tym dniu musimy:

złożyć je bezpośrednio w urzędzie;
wysłać w formie dokumentu elektronicznego i otrzymać urzędowe poświadczenie odbioru albo
nadać w polskiej placówce pocztowej.

Jeśli ostatni dzień wypadnie w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa w najbliższym dniu roboczym.

Przepisy nie wymagają żadnej szczególnej formy dla odwołania od decyzji administracyjnej. Wprawdzie nie ma takiego obowiązku, ale warto uzasadnić w odwołaniu swoje stanowisko. Z pisma musi wynikać, że nie zgadzamy się z decyzją organu. Należy też jasno wskazać, od jakiej decyzji się odwołujemy, czyli podać jej numer, datę wydania i numer sprawy. Koniecznie należy też podać swoje pełne dane (imię, nazwisko, adres) i własnoręcznie się podpisać.

Odwołanie wnosimy do organu drugiej instancji, ale za pośrednictwem organu pierwszej instancji. Oznacza to, że nasze pismo składamy w tym samym urzędzie, który wydał decyzję. Jeśli organ pierwszej instancji uwzględni odwołanie, samodzielnie zmienia lub uchyla zaskarżoną decyzję. Jeżeli zaś nie uwzględni odwołania, to przesyła je do organu wyższego stopnia.

Gdy zgadzamy się z decyzją wydaną przez organ odwoławczy, mamy prawo wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Wiktor Kalinowski