Nadzór autorski na budowie. Kiedy jest konieczny i na czym polega?

2020-02-17 12:53

Wiktor Kalinowski - prawnik i ekonomista, specjalista z zakresu prawa budowlanego i nieruchomościowego

Wyjaśniamy na czym polega nadzór autorski, kiedy może zostać nałożony i jaką odpowiedzialność za jego pełnienie ponosi architekt.

Rola projektanta nie ogranicza się tylko do opracowania projektu. Na żądanie inwestora musi sprawować nadzór autorski w zakresie: stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem oraz uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy, inwestora lub inspektora nadzoru inwestorskiego. Obowiązek zapewnienia nadzoru autorskiego może zostać określony również w decyzji o pozwoleniu na budowę – ale tylko w przypadku wysokiego stopnia skomplikowania robót budowlanych lub przewidywanego wpływu na środowisko.

Uchylanie się przez projektanta od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonywanie niedbale obowiązków wynikających z pełnienia tego nadzoru może pociągać za sobą w stosunku do niego odpowiedzialność zawodową.

Ustanowienie nadzoru autorskiego

O konieczności zapewnienia nadzoru rozstrzyga organ administracji architektoniczno-budowlanej, który powinien uzasadnić swoje stanowisko. Szczegółowe wymagania dotyczące nadzoru na budowie ustala organ administracji architektoniczno-budowlanej w decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 36 ust. 1 upb).

Ważne! Orzeczenie właściwego organu państwowego nadzoru budowlanego, nakładające na inwestora obowiązek zapewnienia nadzoru autorskiego, może być wydane wyłącznie w decyzji o pozwoleniu na budowę.

Celem obligatoryjnego wprowadzenia nadzoru autorskiego, w przypadkach przewidzianych w art. 19 ust. 1 upb, jest zapewnienie prawidłowego przebiegu realizacji obiektu i robót budowlanych oraz zapewnienie należytego, starannego ich wykonania. Obowiązkiem inwestora jest zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów oraz w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi, nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych (art. 18 ust. 1 pkt 1 i 5 upb).

Ważne!

Nadzór autorski co do zasady zależy od inicjatywy inwestora. Może się jednak zdarzyć, że inwestor zostaje zobowiązany przez właściwy organ do zorganizowania nadzoru autorskiego w decyzji o pozwoleniu na budowę. Dotyczy to przypadków uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania obiektu lub robót budowlanych bądź przewidywanym wpływem na środowisko.

Umowa o pełnienie nadzoru autorskiego

Obowiązek zawarcia z architektem umowy uwzględniającej nadzór autorski wynika z aktu administracyjnego - decyzji o pozwoleniu na budowę. Zawarcie umowy o nadzór autorski jest zatem przymusowe w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi albo przewidywanym oddziaływaniem na środowisko.

Sprawdź, jak powinna wyglądać prawidłowo skonstruowana umowa o pełnienie nadzoru autorskiego:

WZÓR umowy do pobrania >>>

Na czym polega nadzór autorski

Nadzór autorski obejmuje w szczególności:

1) kontrolę zgodności realizacji inwestycji z projektem budowlanym;

2) czuwanie w toku realizacji nad zgodnością rozwiązań technicznych, materiałowych i użytkowych z dokumentacją projektową i obowiązującymi przepisami, w szczególności techniczno-budowlanymi;

3) uzupełnienie szczegółów dokumentacji projektowej oraz wyjaśnienie wykonawcy wątpliwości powstałych w toku realizacji;

4) uzgodnienie z inwestorem i wykonawcą możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do materiałów i konstrukcji przewidzianych w dokumentacji projektowej, a zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego;

5) udział w komisjach i naradach technicznych, uczestnictwo w rozruchu technologicznym, odbiorze inwestycji i w czynnościach mających na celu doprowadzenie do osiągnięcia projektowanych zdolności produkcyjnych lub usługowych;

6) udział w odbiorze inwestycji od wykonawcy, a ponadto w czynnościach mających na celu doprowadzenie do osiągnięcia projektowanych zdolności funkcjonalnych inwestycji w bezpośrednim związku z projektem – po otrzymaniu pisemnego powiadomienia od zamawiającego;

7) stałe lub sukcesywne pobyty projektanta (architekta) na budowie, mające na celu sprawdzenie wykonawstwa robót budowlanych z rozwiązaniami projektowymi; udzielanie stosownych porad i wskazówek wykonawcy; bieżące wyjaśnienie wątpliwości i problemów powstałych w toku robót budowlanych.

Strony mogą uzgodnić, że w ramach nadzoru autorskiego do przebywania na budowie w trakcie robót będzie zobowiązany projektant, względnie jego upoważnieni i uprawnieni inni specjalistyczni projektanci branżowi. Świadczenie czynności w ramach nadzoru autorskiego odbywa się na podstawie umowy zawieranej pomiędzy zamawiającym i projektantem (architektem).

Ważne! Projektant zobowiązany jest do pełnienia czynności nadzoru autorskiego z należytą starannością wymaganą od osoby trudniącej się zawodowo tego rodzaju działalnością (podwyższony miernik staranności), zgodnie z aktualnymi zasadami wiedzy architektonicznej, obowiązującymi przepisami, standardami rynkowymi i zasadą racjonalnej minimalizacji kosztów.

Projektant w trakcie świadczenia czynności nadzoru zobowiązany jest zwrócić uwagę zamawiającemu pisemnie, jeżeli jego wskazówki, zalecenia lub inne oświadczenia dotyczące sprawowania nadzoru autorskiego nie są zgodne z obowiązującymi przepisami, postanowieniami umowy, zasadami sztuki i wiedzy projektowania. Zasadniczo w umowach o nadzór autorski przyjmuje się zasadę, że zamawiający nie jest zobowiązany udzielać projektantowi wytycznych, ocen, przekazywania uwag i zastrzeżeń w trakcie realizacji umowy o roboty budowlane. Jeżeli takie wskazówki, wytyczne i zalecenia projektant otrzymał od zamawiającego, wówczas powinien dokonać ich weryfikacji pod kątem poprawności. Projektant zobowiązany jest do udzielenia zamawiającemu na jego żądanie wszelkich wyjaśnień – w trakcie pobytu na budowie – odnośnie do wątpliwości dotyczących przedkładanych materiałów projektowych (dokumentacji projektowej) oraz zgodności realizacji inwestycji z projektem budowlanym.

Nadzór autorski w praktyce budowlanej może być objęty zakresem przedmiotowym umowy o prace projektowe bądź stanowić odrębny od tej umowy stosunek zobowiązaniowy zawarty między zamawiającym (inwestorem) a projektantem (architektem). Jeżeli chodzi o charakter prawny umów o prace projektowe obejmujących nadzór autorski, to należy zakwalifikować je jako umowy o dzieło, aczkolwiek nie mają one jednorodnego charakteru, gdyż obejmują zobowiązanie opracowania projektu oraz uzupełnianie i korygowanie zawartych w nich rozwiązań, będące zobowiązaniem rezultatu, jak również czuwanie nad zgodnością wykonawstwa z projektem, zobowiązanie starannego działania. Stanowisko takie uzasadnione jest tym, że czynności nadzoru autorskiego sprzężone są ściśle z przedmiotem świadczenia architekta (projektanta) – opracowanie dokumentacji projektowej – i podporządkowane są osiągnięciu tego samego rezultatu jakim jest obiekt budowlany. Przedmiotem zobowiązania architekta jest dzieło o charakterze niematerialnym, upostaciowione w dokumentacji projektowej, służące osiągnięciu rezultatu w postaci wykonanego obiektu budowlanego.

SPRAWDŹ: wzory i formularze do pobrania

Z orzecznictwa…

Umowa o wykonanie dokumentacji technicznej terenów rekreacyjno-sportowych stanowi umowę o dzieło. Stąd w sytuacji, gdy projektant wykonał dokumentację techniczno-budowlaną zgodnie z treścią umowy, nie uzyskując jednak odpowiedniego zezwolenia na budowę, doszło do niewykonania jego zobowiązania w całości.

Wyrok z 20 marca 2002 r.; V CKN 945/00, Legalis

Polecany artykuł:

Architekt i inwestor - umowa i współpraca z architektem projektującym nasz dom