Otwarcie i ogłoszenie testamentu: wniosek wzór

Często testament stanowi spore zaskoczenie dla spadkobierców ustawowych, czyli rodziny zmarłego. Decyzje spadkodawcy mogą prowadzić do nieoczekiwanych przesunięć majątkowych. Dlatego przepisy prawa przewidują tzw. instytucję otwarcia i ogłoszenia testamentu. Dzięki temu rodzina zmarłego ma szansę dowiedzieć się oficjalnie o powołaniu do spadku, zapisach i poleceniach.

Otwarcia i ogłoszenia testamentu może dokonać sąd bądź notariusz. Notariusz dokonuje otwarcia i ogłoszenia testamentu tylko wtedy, gdy został u niego złożony i tylko wtedy, gdy otwarcie i ogłoszenie testamentu jeszcze nie nastąpiło. Z otwarcia i ogłoszenia testamentu notariusz sporządza protokół.

Kwestię otwarcia i ogłoszenia testamentu przez sąd regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.; dalej: KC) i ustawy 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1575 ze zm.; dalej: KPC).

Instytucja otwarcia i ogłoszenia testamentu przez sąd ma na celu:

• urzędowe potwierdzenie faktu złożenia, stanu i cech testamentu,
• zabezpieczenie go przed możliwością usunięcia, zniszczenia lub uszkodzenia,
• zapewnienie realizacji ostatniej woli spadkodawcy oraz
• poinformowanie osób zainteresowanych o istnieniu testamentu.

Kto może złożyć wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu

Wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu przez sąd mogą złożyć (art. 7 KPC):

• spadkobiercy testamentowi,
• spadkobiercy ustawowi,
• ich wierzyciele,
• zapisobiorcy,
• wykonawca testamentu,
• kurator spadku oraz
• prokurator (na zasadach ogólnych).

W terminologii prawnej mówi się, że osoby te posiadają legitymację do złożenia wniosku o otwarcie i ogłoszenie testamentu. Natomiast uczestnikami postępowania są wówczas te spośród wymienionych powyżej osób, które nie zgłosiły wniosku, z wyjątkiem prokuratora, który może wziąć udział w postępowaniu (art. 7 KPC).

Do jakiego sądu złożyć wniosek?

Wniosek o otwarcie i ujawnienie treści testamentu wnosi się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy (art. 628 KPC). Najczęściej wniosek taki jest składany przy okazji toczącego się postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wówczas wniosek złożony w trakcie postępowania obliguje sąd do wydania odpowiednich postanowień, które mają pomóc w ujawnieniu treści testamentu.

Warunki wniosku o otwarcie i ujawnienie treści testamentu

Wniosek o otwarcie i ujawnienie treści testamentu do sądu musi czynić zadość przepisom o pozwie (art. 187 KPC), czyli spełniać wymogi pisma procesowego, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie (art. 511 § 1 KPC).

Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno również zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:

1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo, w przypadku gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – adres do korespondencji wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej,

2) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron,

3) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go, nie mając takiego obowiązku, lub

4) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania (art. 126 § 2 pkt 2 i 3 KPC).

Do wniosku  o otwarcie i ujawnienie treści testamentu należy dołączyć odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy (art. 649 § 1 KPC).

Wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu: tryb postępowania

Wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu może być połączony z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku (art. 670 zd. 2 KPC). W praktyce bardzo często dochodzi do takiego właśnie połączenia. Wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu składany jest zazwyczaj w trakcie toczącego się postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Do otwarcia i ogłoszenia testamentu dochodzi wówczas, gdy sąd ma dowód śmierci spadkodawcy (art. 649 § 1 KPC).

Ważne! Należy odróżnić pojęcie otwarcia testamentu od pojęcia otwarcia spadku. Otwarcie spadku następuje automatycznie z chwilą śmierci spadkodawcy, natomiast otwarcia i ogłoszenia testamentu dokonuje sąd na posiedzeniu jawnym, które nie jest rozprawą (art. 514 § 1 w zw. z art. 649 § 2 KPC).

Przeczytaj też:

Jak napisać testament >>>

Sąd nie zawiadamia osób zainteresowanych o terminie posiedzenia w sprawie otwarcia i ogłoszenia testamentu, jeśli jednak powezmą one wiadomość o posiedzeniu, mogą być obecne przy tej czynności (art. 649 § 2 KPC). Dlatego też na życzenie zainteresowanych osób, należy poinformować je o miejscu i czasie dokonania tej czynności.

Ogłoszenie testamentu polega po prostu na odczytaniu go przez sąd.

Otwarcie i ogłoszenie kilku testamentów

Otwarciu i ogłoszeniu podlegają wszystkie złożone w sądzie spadku testamenty, choćby były nieważne lub odwołane. Wynika to z art. 650 KPC, zgodnie z którym w razie złożenia kilku testamentów jednego spadkodawcy sąd spadku otwiera i ogłasza wszystkie testamenty, a na każdym z nich czyni wzmiankę o innych. Wzmiankę podpisuje przewodniczący oraz protokolant. Kolejność otwarcia i ogłoszenia poszczególnych testamentów jest dowolna.

Protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu

Z otwarcia i ogłoszenia testamentu sąd sporządza protokół (art. 651 KPC), który zawiera:

• oznaczenie sądu, miejsca i daty posiedzenia,
• nazwiska sędziów, protokolanta, prokuratora, stron, interwenientów,
• obecnych na posiedzeniu przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
• oznaczenie sprawy i wzmianki co do jawności,
• wymienienie zarządzeń i orzeczeń wydanych na posiedzeniu,
• stwierdzenie, czy zostały ogłoszone,
• streszczenie wyników postępowania dowodowego,
• opis czynności stron wpływających na rozstrzygnięcie sądu (ugoda, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa, cofnięcie, zmiana, rozszerzenie lub ograniczenie żądania pozwu) oraz innych czynności stron, które według szczególnych przepisów ustawy powinny być wciągnięte, wpisane, przyjęte, złożone, zgłoszone lub wniesione do protokołu,
• opis stanu zewnętrznego testamentu,
• wskazanie daty jego sporządzenia (lub stwierdzenie braku daty) i złożenia w sądzie spadku, ze wskazaniem osoby, która to uczyniła.

Na testamencie zamieszcza się datę otwarcia i ogłoszenia.

Zawiadomienie o otwarciu i ogłoszeniu testamentu

Zgodnie z art. 652 KPC o dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd spadku w miarę możności zawiadamia:

• osoby, których rozrządzenia testamentowe dotyczą,
• wykonawcę testamentu
• tymczasowego przedstawiciela oraz
• kuratora spadku.

Obowiązek sądu zawiadomienia "w miarę możności" oznacza, że do zawiadomienia sąd może wykorzystać dane wynikające z treści testamentu oraz z innych akt dotyczących spadku, a także informacje pochodzące od osoby, która złożyła testament, oraz od osób obecnych przy otwarciu i ogłoszeniu testamentu.

Odpis testamentu i protokół jego otwarcia

Ponieważ otwarcie i ogłoszenie testamentu odbywa się na postępowaniu jawnym, strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt. Treść protokołu może być także udostępniana w postaci elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (system teleinformatyczny) albo innego systemu teleinformatycznego służącego udostępnianiu tych protokołów lub pism. Ponadto strony i uczestnicy postępowania mają prawo do otrzymania z akt sprawy zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku, chyba że protokół został sporządzony wyłącznie pisemnie.

Akta sprawy dostępne są dla uczestników postępowania oraz za zezwoleniem przewodniczącego dla każdego, kto potrzebę przejrzenia dostatecznie usprawiedliwi. Na tych samych zasadach dopuszczalne jest:

1. sporządzanie i otrzymywanie odpisów i wyciągów z akt sprawy;
2. otrzymywanie zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku z akt sprawy.

Przechowywanie testamentu

Testament wraz z protokołem otwarcia i ogłoszenia jest przechowywany w sądzie spadku, chyba że został złożony u notariusza. W przypadku testamentu składanego u notariusza, notariusz taki na żądanie sądu ma obowiązek przesłać testament temu sądowi.

Zgodnie z § 192 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1141; dalej rusp), ani w toku postępowania spadkowego, ani po jego ukończeniu sąd nie ma prawa wydać osobom zainteresowanym oryginału testamentu (§ 192 RegSądR).

Po uprawomocnieniu się postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, w której sąd dokonał ogłoszenia testamentu, testament z odpisem protokołu otwarcia i ogłoszenia zabezpiecza się w sądzie w przeznaczonej do tego celu kasie pancernej (§ 193 ust. 2 rusp). Oryginał protokołu pozostaje w aktach sprawy (§ 193 ust. 3 rusp).

Charakter postępowania

Sąd spadku, dokonując otwarcia testamentu, nie wydaje żadnego postanowienia (ani co do istoty sprawy, ani też kończącego owo postępowanie). Postępowanie o otwarcie i ogłoszenie testamentu kończy się z chwilą dokonywania tych czynności przez sąd.

Opłaty, koszty za otwarcie i ogłoszenie testamentu

Od wniosku pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł (art. 14 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 755 ze zm.).

Skutki prawne daty otwarcia i ogłoszenia testamentu

Data otwarcia i ogłoszenia testamentu powoduje doniosłe skutki prawne w zakresie uprawnień osób, których dotyczą rozrządzenia spadkodawcy. W szczególności, w myśl art. 970 KC, zapisobierca może żądać wykonania zapisu w zasadzie niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu, przy czym roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem 5 lat od jego wymagalności (art. 981 KC). W myśl art. 1007 § 1 KC, z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu przedawniają się roszczenia osób, o których mowa w tym przepisie. Ponadto, w myśl art. 927 § 3 KC, ustanowiona w testamencie fundacja może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu.

SPRAWDŹ: inne wzory i formularze do pobrania

• Pozwolenie na budowę: wzór wniosku
• Zgłoszenie budowy: wzór wniosku
• Zgłoszenie robót budowlanych
• Zgłoszenie rozbudowy budynku
• Zgłoszenie nadbudowy – adaptacja poddasza
• Zawiadomienie o rozpoczęciu robót budowlanych
• Wniosek o wydanie decyzji o warunkach zabudowy
• Wzór zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych
• Pozwolenie na użytkowanie obiektu budowlanego
• Zmiana pozwolenia na budowę domu. Wniosek i procedura
• Pozwolenie na rozbiórkę
• Zgłoszenie nabycia nieruchomości: druk IN-1
• Przeniesienie zgłoszenia budowy lub innych robót budowlanych
• Przeniesienie pozwolenia na budowę

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.);
• Ustawa 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1575 ze zm.; dalej: KPC);
• Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 755 ze zm.);
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1141.