Zakładamy ogródek ziołowy: jak urządzić zielnik w ogrodzie i jak pielęgnować zioła?

Warto założyć ogródek ziołowy i uprawiać w nim zioła, które roztoczą w ogrodzie piękny aromat, a przy tym wykorzystamy je w kuchni. Podpowiadamy jak założyć ogródek ziołowy przy domu. Skąd wziąć zioła do ogródka, gdzie i jak je sadzić i pielęgnować?

Zobacz galerię 13 zdjęć

Autor: photos.com

Zioła często są pięknymi roślinami

Spis treści

1. Jak może wyglądać ogródek ziołowy?
2. Zakładanie ogródka ziołowego - rabata na zioła
3. Jak urządzić zielnik? Zasady kompozycji ziół
4. Gdzie sadzić zioła w ogrodzie? Najlepsze stanowisko dla ziół
5. W jakiej ziemi sadzić zioła?
6. Żwirowy ogródek ziołowy
7. Jak pielęgnować zioła w ogródku ziołowym?
8. Skąd wziąć zioła do ogródka ziołowego?
9. Jak zbierać zioła z ogródka ziołowego?
10. Zastosowanie ziół z ogródka ziołowego

Ogródek ziołowy to znakomity pomysł. Uprawiane w ogrodzie zioła będą go pięknie zdobić, a dodatkowo posłużą jako przyprawy. Roślin nadających się do ogrodu ziołowego jest bardzo dużo. Poza typowymi ziołami do tej grupy należy wiele gatunków roślin ozdobnych, np. barwinek, lilia, miłek, miodunka, nagietek, naparstnica, nasturcja, orlik, pierwiosnek, przywrotnik, rojnik i zimowit. Można nimi obsadzić cały ogród albo tylko jedną rabatę. Dużo ziół tworzy odmiany o barwnych liściach – bordowych, nakrapianych lub białoobrzeżonych. Przeczytaj, jak założyć ogródek ziołowy i jak pielęgnować zioła w nim rosnące.

Jak może wyglądać ogródek ziołowy?

Jeżeli ogród jest mały, to ogródek ziołowy może przybrać formę:

• chodnika ziołowego - zioła posadzone pomiędzy płytami kamiennymi, tworzącymi dróżkę lub powierzchnię tarasu;
• pachnącego kobierca - nisko rosnące gatunki ziół (rumian szlachetny, macierzanka, tymianek, mięta polej) tworzące jednorodne powierzchnie wielkości do 1 m²;
• rabaty - czyli mniej lub bardziej swobodnej kompozycji wybranych ziół;
• ogródka skalnego.

Jeżeli ogród jest duży, to można w nim urządzić osobny ziołowy ogródek kwaterowy. Tworzą go regularne kwatery roślin przedzielone ścieżkami. Ogródek ten może być zarówno samoistną częścią większego ogrodu, jak i inspiracją do zagospodarowania niewielkich przestrzeni - na przykład przy domach szeregowych.

Zakładanie ogródka ziołowego - rabata na zioła

• Zioła można posadzić na rabacie płaskiej lub wzniesionej od 40 do 90 cm - wtedy pielęgnuje się je wygodniej, bo nie trzeba się do nich schylać. Taka rabata może mieć kształt prostokąta, koła lub elipsy. Warto wiedzieć, że najwygodniejsze w pielęgnacji są niewielkie - do 2 m² powierzchni - rabaty prostokątne.

• Rabaty dobrze jest oddzielić dróżkami, które nie tylko ułatwią dostęp do ziół, ale także uniemożliwią rozprzestrzenianie się bardziej ekspansywnych gatunków (mięta). Dróżki takie powinny być szerokie - co najmniej 50 cm. Można je wykonać ze żwiru, cegieł, płyt kamiennych lub betonowych. Zarastając wolne powierzchnie, zioła zatrą regularne linie podziału, co doda kompozycji swobody i spontaniczności.

• Rabaty można też wydzielić, otaczając każdą niewysokim żywopłotem. Na taki żywopłot nadają się, oprócz bukszpanu, niektóre drewniejące zioła: lawenda, hyzop, ruta, cząber, szałwia, tymianek oraz bylica boże drzewko. Rozmieszczenie na rabacie poszczególnych ziół jest uwarunkowane wysokością i ekspansywnością roślin.

Jak urządzić zielnik? Zasady kompozycji ziół

Zasady kompozycji w ogródku ziołowym są takie, jak przy projektowaniu rabat z roślin ozdobnych:

• zioła wysokie należy sadzić w części centralnej, pozostałe zaś w miarę zmniejszania się ich wysokości w kierunku brzegu rabaty. Dzięki temu wszystkie rośliny będą miały zapewnione dobre warunki wzrostu;
• jeśli rabata jest z jednej strony ograniczona wysoką ścianą - murem czy żywopłotem - najwyższe rośliny należy posadzić pod ścianą, w głębi rabaty, a najniższe - z przodu;
• roślinom silnie rosnącym (mięta, lebiodka, melisa, szałwia, rumianek) należy zapewnić więcej miejsca. Nie należy sadzić ich w pobliżu roślin delikatnych, słabo rosnących (bazylia, majeranek, rozmaryn) które mogłyby zostać zagłuszone;
• zioła jednoroczne dobrze jest posadzić razem na jednej kwaterze - ułatwi to późniejszą uprawę.

Zobacz galerię 13 zdjęć

Autor: photos.com

Zioła często są pięknymi roślinami

Gdzie sadzić zioła w ogrodzie? Najlepsze stanowisko dla ziół

Przyjemnie pachnące zioła najlepiej sadzić w miejscach, w których można docenić ich aromat: wokół kącika wypoczynkowego, tarasu albo pod oknami sypialni, tym bardziej że przebywanie w ich pobliżu wpływa korzystnie na samopoczucie. Niektóre zioła wydzielają silny aromat już po ich muśnięciu (na przykład lawenda). Można je posadzić wzdłuż ścieżki, a wtedy każdemu przejściu będzie towarzyszył miły zapach.

Większość ziół najlepiej rośnie w słonecznych i zacisznych, osłoniętych od wiatru miejscach, na przykład przy południowych ścianach budynków lub ogrodzeń, które łatwo się w ciągu dnia nagrzewają, a po zachodzie słońca oddają zakumulowane ciepło najbliższemu otoczeniu. Takie wygrzane w słońcu rośliny wydzielają więcej olejków eterycznych i innych związków chemicznych decydujących o aromacie.

Najwięcej słońca potrzebują zioła pochodzące z cieplejszych rejonów świata: bazylia, biedrzeniec anyż,estragon, czarnuszka, hyzop, lawenda, majeranek, szałwia lekarska i tymianek.

Istnieją jednak i takie zioła, które doskonale czują się w półcieniu (na przykład w rozproszonym świetle pod koronami drzew), na przykład: barwinek, chrzan, waleriana), lubczyk, mięta, ogórecznik, pysznogłówka, żywokost.

Niektóre zioła są bardzo żywotne i szybko się rozrastają, zabierając miejsce posadzonym obok roślinom. Bardzo ekspansywna jest mięta, która tworzy silne i długie rozłogi, a także lebiodka, rumianek i szałwia. Na te rośliny należy przeznaczyć sporo miejsca na rabacie, a gdy się nadmiernie rozrosną – część z nich usunąć.

• Przeczytaj też: Zioła na balkon i taras: jak sadzić, uprawa w skrzynkach

W jakiej ziemi sadzić zioła?

Zioła mogą rosnąć w każdej przeciętnej ziemi ogrodowej, choć najbardziej odpowiadają im łatwo nagrzewające się próchniczne i przepuszczalne. Większość ziół lubi gleby, które zawierają wapń. Przed posadzeniem roślin warto użyźnić podłoże, dodając do niego dojrzały kompost. Jeśli gleba jest za kwaśna (pH poniżej 6), należy ją zwapnować, najlepiej dolomitem albo kredą (w dawkach zalecanych przez producenta).

Niektóre zioła dobrze znoszą suszę i mogą rosnąć nawet w piaszczystej glebie (chaber, dziewanna, dziurawiec, fiołek trójbarwny, hyzop, kocanka piaskowa, krwawnik pospolity, lawenda, lebiodka, macierzanka, tymianek, wiesiołek dwuletni).

Do uprawy ziół nie nadają się natomiast ciężkie i podmokłe gleby gliniaste, nazywane zimnymi, bo wiosną długo się nagrzewają i późno na nich rusza wegetacja. Jeżeli w ogrodzie jest właśnie taka ziemia, najlepiej zrobić podwyższone rabaty, które zapobiegną gromadzeniu się wody. Można je umocnić niskimi murkami oporowymi albo drewnianymi palisadami, a następnie wypełnić próchniczną urodzajną ziemią. W tak przygotowanym miejscu można posadzić zioła.

Jak pielęgnować zioła w ogródku ziołowym?

Zioła są łatwe w uprawie. W sezonie ogródek ziołowy należy jedynie podlewać i usuwać z niej chwasty. Co roku wiosną można wokół roślin rozłożyć cienką warstwę kompostu (około 2 cm), dobre też są nawozy biohumusowe (rozpuszcza się je w wodzie i podlewa rośliny, stosując połowę dawki zalecanej na opakowaniu preparatu). Nie jest natomiast konieczne nawożenie mineralne, jeśli zioła dobrze rosną i mają zdrowe ulistnienie. Intensywnie nawożone rośliny bujnie rosną i mają duże, ładnie wybarwione liście. Przeważnie jednak są mniej aromatyczne i tracą swoje właściwości. Nawożenie mineralne warto przeprowadzić dopiero wtedy, gdy zioła zaczynają słabiej rosnąć, a ich liście robią się bladozielone. Zasilając je nawozami wieloskładnikowymi, stosujemy połowę dawki zalecanej na opakowaniu. Ziół nie należy opryskiwać nawozami dolistnymi.

• Przeczytaj też: Warzywnik dla każdego. Jak założyć ekologiczny warzywnik: projekt, miejsce, ogrodzenie

Wiele gatunków ziół pochodzi z cieplejszych rejonów świata. Niektóre z nich w naszym klimacie mogą przemarzać, dlatego jesienią, po pierwszych przymrozkach, trzeba je osłonić stroiszem, czyli świerkowymi lub jodłowymi gałęziami albo liśćmi. Okrywane powinny być lawenda, melisa i szałwia.

Zioła, które są krzewinkami (między innymi lawenda i hyzop), dobrze jest co roku przyciąć – będą miały kształtniejszą, bardziej gęstą koronę i obficiej zakwitną. Pędy skracamy latem tuż po zakończeniu kwitnienia (ale nie jesienią, bo nie zdążą zdrewnieć przed zimą i mogą przemarznąć) lub wiosną. Ucinamy je kilka centymetrów poniżej miejsca, z którego wyrastały kwiaty, nadając roślinie półkolisty kształt. Trzeba pamiętać, że lawendy nie wolno ścinać zbyt nisko ziemi, ponieważ ze starych, mocno zdrewniałych części nie wyrosną młode pędy.

Skąd wziąć zioła do ogródka ziołowego?

Sadzonki lub nasiona wielu ziół sprzedawane są w sklepach ogrodniczych. Nasiona „dzikich” roślin można zebrać samemu podczas spaceru po łące albo lesie. Trzeba zwracać uwagę na to, żeby były dojrzałe (poznaje się to po tym, że nasiona łatwo się osypują) i suche (na wyprawę po zioła najlepiej wybrać słoneczny dzień). Nasiona należy przechowywać w suchym i chłodnym miejscu do wiosny, ale można je też pod koniec lata lub wczesną jesienią posiać na zagonach w ogródku. Wiele nasion ziół wręcz lepiej kiełkuje, jeśli zostaną zimą przechłodzone (między innymi arcydzięgiel litwor, arnika, cząber, kolendra, lebiodka, lubczyk, ogórecznik, rumianek). Gdy siewki urosną, będzie je można posadzić w zaplanowanym miejscu w ogrodzie.

Większość ziół sama się rozsiewa, nietrudno więc o nowe rośliny. Niektóre gatunki rozsiewają się tak łatwo, że po kilku latach mogą się „rozejść” po całym ogrodzie. Szczególnie należy uważać na zioła rodzime, przystosowane do naszego klimatu (na przykład kozieradka, mak, ogórecznik, krwawnik, wiesiołek). Najlepiej ścinać pędy, na których były kwiaty, nie czekając, aż dojrzeją nasiona. Na ziołach jednorocznych i dwuletnich (kozieradka, ogórecznik, mak, wiesiołek) warto jednak pozostawić część nasion, żeby w następnym roku mieć nowe rośliny.

Przeczytaj też:

• Jakie zioła można sadzić obok siebie w ogrodzie?

Jak zbierać zioła z ogródka ziołowego?

Zioła z ogródka ziołowego przeznaczone do suszenia zbiera się tuż przed kwitnieniem, w słoneczny dzień, gdy są suche, ale liście mają jędrne i nieprzywiędnięte. Zebrane rośliny trzeba ostrożnie opłukać. Ścięte pędy związuje się w małe pęczki i wiesza w przewiewnym, suchym i zacienionym miejscu. Jeśli zebrane zostały same liście – układa się je na ażurowej, na przykład wiklinowej, tacy. Wysuszone zioła należy trzymać w szczelnych, najlepiej szklanych pojemnikach, nierozdrobnione dłużej utrzymują aromat. Powinny stać w ciemnym miejscu.

• Przeczytaj też: Zbiór i suszenie kwiatostanów lawendy. Jak suszyć lawendę?

Zastosowanie ziół z ogródka ziołowego

• Bardzo aromatyczne: agastache, bazylia, hyzop, lawenda, lebiodka pospolita, macierzanka, majeranek, melisa, mięta, szałwia, tymianek.
• Do przyprawiania potraw: arcydzięgiel litwor, bazylia, estragon, chrzan, czarnuszka, cząber, gorczyca, kminek, kolendra, koper, kozieradka pospolita, lebiodka pospolita czyli oregano, lubczyk, majeranek, melisa, mięta, nasturcja, ogórecznik, szałwia, szczypiorek, tymianek.
• O dekoracyjnych kwiatach: agastache, arnika, chaber, czarnuszka, dziewanna, dziurawiec, hyzop, jeżówka purpurowa, kocanka piaskowa, kocimiętka, lawenda, len, macierzanka, mak polny, nagietek, nasturcja, ogórecznik, pysznogłówka, szałwia, tymianek, wiesiołek dwuletni, żywokost.
• Do uprawy w donicach: bazylia, cząber, lebiodka, lawenda, melisa, rozmaryn, szałwia, szczypiorek, tymianek.
• Na ziołowe herbatki: fiołek trójbarwny, melisa, mięta, pysznogłówka, rumianek, szałwia.
• O dekoracyjnych liściach: arcydzięgiel litwor, bazylia, kocanka piaskowa, lubczyk, melisa, mięta, szałwia.

Przeczytaj też jak uprawiać zioła w domu.

Zioła z przydomowego ogrodu? Rozpoznasz?

Pytanie 1 z 10

Jak nazywa się to zioło?

rumianek

tymianek pospolity

rozmaryn

Następne pytanie

Zobacz galerię 8 zdjęć

Autor: GettyImages

Suszenie ziół

Elżbieta Borkowska-Gorączko