Lulek czarny – trujący chwast czy roślina lecznicza?
Lulek czarny (Hyoscyamus niger) to znana od wieków roślina nazywana także szalejem lub żabim barszczem. Ma dwa oblicza: z jednej strony uważana za chwast o silnych właściwościach toksycznych, a z drugiej uważana za niezwykłą i stosowana w leczeniu wielu dolegliwości. Co warto wiedzieć o lulku czarnym?
Gdzie można spotkać lulka czarnego?
Lulek czarny (Hyoscyamus niger) należy do rodziny psiankowatych (podobnie jak pomidor, papryka, tytoń, czy bieluń). Traktowany jest jako chwast, ponieważ porasta przydroża, nieużytki, gruzowiska i inne stanowiska ruderalne. Pojawia się także w wielu uprawach rolnych oraz na pastwiskach i jest tam zwalczany, ponieważ jest silnie trujący dla bydła.
Spis treści
- Gdzie można spotkać lulka czarnego?
- Czym wyróżnia się lulek?
- Lulek czarny – roślina trująca
- Pożyteczne zastosowanie lulka czarnego
- Jak zwalczać lulka czarnego?
Czym wyróżnia się lulek?
- liście lulka czarnego
Jest to zazwyczaj roślina jednoroczna lub (rzadziej) dwuletnia o charakterystycznych, szerokich i gęsto ustawionych liściach. Są one jasnozielone, owłosione i jajowate w zarysie, o zatokowo i pierzaście wyciętym brzegu blaszki.
- kwiaty lulka czarnego
Uwagę zwracają, wyrastające w kątach liści pojedyncze kwiaty, o dzwonkowatym kielichu (przypominające kwiaty surfinii). Korona kwiatu ma lejkowaty kształt i z zewnętrznej strony jest owłosiona. Ozdobę kwiatu stanowi żółte ubarwienie, z widocznymi fioletowymi, siatkowatymi żyłkami.
- owoce lulka czarnego
Kwitnienie trwa właściwie całe lato (od czerwca do września), a owoce (charakterystyczne torebki z otwierającą się tzw. czapeczką) pojawiają się od sierpnia do listopada.
- nasiona lulka czarnego
Bardzo liczne nasiona (roślina może wytworzyć w ciągu roku ponad 10 tysięcy nasion), podobne do nasion maku są rozsiewane przez wiatr. Roślina osiąga kilkadziesiąt centymetrów wysokości i wykształca palowy, gruby system korzeniowy, sięgający nawet do 80 cm w głąb gleby.
Autor: GettyImages
Lulek czarny to roślina o charakterystycznych, szerokich i gęsto ustawionych liściach. Są one jasnozielone, owłosione i jajowate w zarysie, o zatokowo i pierzaście wyciętym brzegu blaszki
Lulek czarny – roślina trująca
Największym zagrożeniem są nasiona i korzeń lulka czarnego, zawierające toksyczne alkaloidy (skopolaminę, atropinę i L-hioscyjaminę i kuskohigrynę), które w skrajnych przypadkach mogą powodować paraliż układu oddechowego, prowadzący do śmierci. Inne objawy zatruć nasionami lulka to między innymi halucynacje, zaburzenia świadomości, pobudzenie ruchowe, napady wesołości oraz szału (stąd inna nazwa rośliny – szalej). Może pojawić się także rozszerzenie źrenic, zaczerwienienie skóry, suchość w ustach i silne pragnienie.
Spożycie 15 nasion lulka czarnego jest dawką śmiertelną dla dziecka!
Najczęściej do zatruć dochodzi poprzez zjedzenie (lub żucie) nasion lulka wskutek pomylenia ich z nasionami maku. Nierzadko dochodzi do spożycia korzenia, mylonego z korzeniem niektórych warzyw korzeniowych - skorzonery lub pasternaku.
Pożyteczne zastosowanie lulka czarnego
Leczniczym surowcem zielarskim są liście lulka i już w starożytności stosowano je do zwalczania bólu i jako środek uspokajający. Obecnie preparaty sporządzane na bazie lulka są wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym - działają na układ nerwowy, rozkurczając mięśnie oraz hamując wydzielanie potu, śluzów, śliny i soku żołądkowego. Dzięki tym właściwościom rośliny jest ona wykorzystywana w produkcji leków psychiatrycznych, rozkurczowych (np. na bolesne miesiączki), znieczulających (np. podczas porodów), a także jako szybko działający środek detoksykacyjny po przedawkowaniu narkotyków.
Przeczytaj też:
Chwasty w ogrodzie: czy chwasty mogą być pożyteczne >>
Jak zwalczać lulka czarnego?
W zwalczaniu lulka kluczowa jest profilaktyka – niedopuszczenie do zachwaszczenia upraw (np. warzyw lub maku). Najprostszym sposobem uniknięcia wystąpienie lulka jest wysiewanie nasion z pewnego źródła, czyli czystego, bez nasion lulka.
Ponadto, kiedy pojawią się pierwsze okazy lulka w uprawach, należy po prostu usuwać go mechanicznie - często odchwaszczać rabaty lub bronować międzyrzędzia w większych uprawach polowych. Na szczęście nawet pozostawienie w glebie korzenia lulka, nie będzie powodowało jego odrastania – nie odnawia się po usunięciu części nadziemnej.
Ze względu na silnie trujące nasiona nie można dopuszczać do jego obecności w uprawach rolnych oraz na pastwiskach. Oprócz wykazywania wysokiej toksyczności, lulek może być także żywicielem chorób pomidorów, papryki czy tytoniu.
Przeczytaj też:
Chwasty w ogrodzie: zwalczanie i zapobieganie ich występowaniu >>
Do zwalczania lulka czarnego można także w ostateczności stosować herbicydy, choć nie ma zarejestrowanych preparatów dedykowanych do zwalczania właśnie tej rośliny. Stosuje się zwykle totalne środki chwastobójcze, zawierające glifosat, ale przy jego stosowaniu należy zachować szczególną ostrożność. Mogą one niszczyć wszystkie pozostałe, pożyteczne rośliny i zanieczyszczać chemicznie glebę.
