Dom energooszczędny. Jak wybrać odpowiedni projekt?

Czy istnieje projekt domu energooszczędnego idealnego na naszą działkę? Jak go znaleźć? Czy warto inwestować w dom energooszczędny? Z takimi pytaniami spotykam się na początku planowania z inwestorami. Przybliżę jak odpowiedni projekt znaleźć.

Bardzo szybko uświadamiacie sobie, że dom ma być właśnie tym miejscem, gdzie możemy czuć się organicznie, niczym nieskrępowani, gdzie każdy znajdzie dla siebie spokój i ukojenie. Gdzie sfera wolności i bezpieczeństwa nie będzie wymagała żadnych kompromisów, a układ i funkcjonalność poszczególnych pomieszczeń w sposób naturalny dopasuje się naszego stylu życia. W przypadku domu energooszczędnego jest tak samo!

Zobacz galerię zdjęć: Domy ekonomiczne i energooszczędne - propozycje od Mihata.pl 

Zobacz galerię 7 zdjęć

Autor: Kolekcja Muratora, www.muratorprojekty.pl

Murator EC317a Oszczędny - wariant I (z wentylacją mechaniczną i rekuperacją), arch. Piotr Lewandowski

Czy inwestowanie w dom energooszczędny opłaca się?

Oczywiście, że tak. Od 1 stycznia 2021 r. będzie to wręcz wymagane, ale o tym w dalszej części. Dla wielu przyszłych budujących inwestowanie w energooszczędność kojarzy się z niepotrzebnymi wydatkami, na które stać tylko zamożnych inwestorów. Nic bardziej mylnego. Na taki dom stać każdego, kto chce się budować.

Inwestując mądrze w dobrej jakości materiały i rozwiązania technologiczne można wydać podobne pieniądze jak przy standardowej budowie. Jeżeli nawet koszty budowy przekroczą o kilka procent ceny rynkowe, zwrócą się szybko podczas eksploatacji budynku, kiedy ograniczymy do minimum straty energii, tak cenne w domu energooszczędnym.

Budownictwo energooszczędne to rzeczywistość, która nadchodzi do nas wielkimi krokami. Po 1 stycznia 2021 r., wszystkie nowe budynki będą musiały spełniać zaostrzone wymagania dotyczące ich charakterystyki energetycznej. Według przyjętych założeń współczynnik przenikania ciepła U zewnętrznych ścianach w ogrzewanym budynku będzie musiał być niższy o 20%, dachów i stropów pod nieogrzewanymi pomieszczeniami o 25%, drzwi i okien od 25% do 30%. Maksymalna wartość wskaźnika zapotrzebowania budynku na nieodnawialną energię pierwotną EP, będzie o 40% niższa niż dopuszczalna jeszcze 4 lata temu.

Co to jest dom/budynek energooszczędny?

Budynek energooszczędny to dom, przy budowie którego zastosowano takie materiały i technologię, które ograniczają do minimum straty energii czego konsekwencją są niskie koszty utrzymania takiego domu. W teorii brzmi bardzo prosto i tak też jest w praktyce.

Żeby z pełną świadomością budynek mógł nosić miano energooszczędnego, jego zapotrzebowanie na energię do ogrzewania musi być mniejsze niż 70 kWh/m²·rok. Wyraźny podział klasowy został wprowadzony i określony w europejskiej normie ISO i uzależnia energooszczędność budynku od ilości energii potrzebnej do ogrzania 1 m² powierzchni w ciągu roku (EU_co).

• powyżej 70 kWh/(m²·rok) – dom poza klasą energooszczędności,
• przedział 30-70 kWh/(m²·rok) – dom energooszczędny,
• przedział 15-30 kWh/(m²·rok) – dom niskoenergetyczny,
• poniżej 15 kWh/(m²·rok) – dom pasywny.

Od 1 stycznia 2014 r. obowiązuje nowe Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r., zmieniające poprzednie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Nowelizacja jest konsekwencją wdrożenia art. 4 do 8 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r., w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz.U. UE L 153 z 18.06.2010, str. 13), zwana dalej – dyrektywą 2010/31/UE.

W dużym uproszczeniu: chodzi o to, żeby kraje członkowskie UE, ustanowiły i uzgodniły przepisy, które będą określały standardy energetyczne budynków, mając przed sobą 3 podstawowe, ale niezmiernie ważne aspekty:

• techniczny
• ekonomiczny
• finansowy

Przeczytaj też:

Domy modułowe. Sprawdzamy małe gotowe domy, które pokochali Polacy >>>

Według wytycznych zawartych w naszym rozporządzeniu, do najistotniejszych zmian należy zmiana w zakresie obniżenia współczynnika przenikania ciepła:

• ścian zewnętrznych
• dachów
• stropodachów
• podłogi na gruncie
• stolarki okiennej
• stolarki drzwiowej

Uwaga! Rozporządzenie w żaden sposób nie narzuca nikomu montowania urządzeń/źródeł energii odnawialnej. Całkowitą dobrowolność pozostawia osobie projektującej, która może wybrać odpowiednie rozwiązanie, bazując na parametrach minimalnych i maksymalnych zawartych w wytycznych.

Przeczytaj też:

Domy na 2021 r. Jak spełnić wymogi zapisane w "Warunkach technicznych..." >>>

Poniżej prosta ściągawka, jakie parametry poszczególnych przegród będą obowiązywać po 1 stycznia 2021 r. i w co warto zainwestować.

Gdzie szukać projektów domów energooszczędnych?

Jeżeli decydujesz się na budowę domu energooszczędnego, do wyboru odpowiedniego projektu należy podejść od nieco bardziej zaawansowanej strony. Optymalnie byłoby zamówić projekt indywidualny, uszyty na miarę naszych potrzeb, wymogów i warunków panujących na działce.

Jednak projekt indywidualny to koszt od kilku do kilkunastu tysięcy złotych, więc nie każdego będzie na to stać. Na ratunek przychodzą nam gotowe projekty dostępne od ręki w tysiącach wariantów. Dobra wiadomość jest taka, że wszystkie biura projektowe w swojej ofercie mają projekty domów energooszczędnych. W dokumentacji projektowej, oprócz podstawowych informacji otrzymacie również wskazówki dotyczące wykorzystania odpowiednich rozwiązań instalacyjnych, wyszczególnione parametry izolacyjności cieplnej przegród, alternatywne możliwości pozyskiwania energii i wskazówki jak jej nie tracić.

Niemal wszystkie projekty w pakiecie zawierają już wentylację mechaniczną, bez której dom energooszczędny nie może się obejść.

Zasada projektowania domów energooszczędnych

Jedną z najważniejszych zasad projektowania budynków energooszczędnych jest zasada, a właściwie sztuka dobrania odpowiedniej proporcji domu. Im bardziej zwarta bryła domu, tym budynek będzie bardziej energooszczędny. Od strony technicznej – stosunek A/V – czyli stosunek ilości przegród zewnętrznych do objętości budynku ma być jak najmniejsza.

Według tych wytycznych najlepiej byłoby zamieszkać w kuli… A tak poważnie, inwestorzy na etapie wyboru odpowiedniego projektu powinni kierować się zasadą – mniej znaczy więcej – prosta bryła, dach płaski lub dach dwuspadowy. Im więcej wykuszy, balkonów, załamań, lukarn, tarasów wychodzących z bryły domu tym bardziej pogarszają się właściwości termoizolacyjne budynku.

Usytuowanie względem stron świata

Dzięki odpowiedniemu usytuowaniu budynku względem stron świata, możemy zapewnić sobie darmową energie słoneczną i uchronić dom przed przegrzaniem latem. Pomieszczenia dzienne, w których spędzamy najwięcej czasu powinny mieć największe przeszklenia i znaleźć się na elewacji południowej –  salon, jadalnia z wyjściem na ogród. W takim wariancie główne wejście, spiżarka, kuchnia i inne pomieszczenia niewymagające dużego nasłonecznienia mogłyby się znaleźć od strony północnej. Inwestorzy, wykorzystując duże przeszklenia, powinni pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu budynku przed przegrzaniem w okresie letnim. Najprostszym sposobem jest wykorzystanie rolet, markiz, żaluzji lub wysuniętych okapów dachowych. Pamiętajcie tylko, że w budynkach energooszczędnych wszystkie rolety zewnętrzne czy żaluzje fasadowe montuje się w cofniętych nadprożach. Tylko tak możemy uniknąć mostków termicznych.

Jak czytać gotowe projekty domów?

Na pierwszy rzut okna może wydawać się to trudne, ale przekonacie się, że to banalnie prosta sprawa. Każdy projekt oprócz podanej powierzchni użytkowej, wysokości budynki, powierzchni dachu i jego kącie nachylenia ma również osobną część przeznaczoną na jego „energooszczędność”. Tam właśnie znajdziecie najważniejsze informacje.

Was, jako inwestorów powinna interesować wartość współczynnika EP, który obecnie nie powinien przekraczać 90 kWh/(m²·rok), a od 1 styczni 2021 r. - 70 kWh/(m²·rok).

Wskaźnik EP i EU_co nie oznacza tego samego.

EP –  to wskaźnik zapotrzebowania budynku na nieodnawialną energię pierwotną, uwzględniając wszystkie cele bytowo-gospodarcze np. codzienne wykorzystywanie urządzeń domowych, podgrzewanie wody itp.

EUco – to wskaźnik zapotrzebowania budynku na energię użytkową do ogrzewania naszego domu.

Przeczytaj też:

Wskaźnik EP. Jak zmniejszyć EP budynku >>>

Przykładowo, jeżeli zużyjemy 1 kWh energii elektrycznej to wskaźnik EU_co wyniesie 1 kWh (energia końcowa), natomiast zużycie energii pierwotnej EP będzie wynosić aż 3 kWh, z czego 2 kWh zostaną wliczone (stracone) np. w elektrowni, podczas wydobycia węgla, przesyłu prądu.

W projektach gotowych domów energooszczędnych powinny znaleźć się wyżej wymienione współczynniki. Oczywiście to tylko wytyczne. Na etapie budowy musimy zadbać o to, żeby wszystkie parametry zostały zachowane. Dlatego nie wybierajmy najtańszych materiałów z niepewnych źródeł. Z drugiej strony nawet najlepsze materiały wykorzystane przez słabych fachowców nie zagwarantują nam ciepłego domu taniego w eksploatacji.

Rozczarowanie spowodowane niską jakością wykonania pamięta się długo po przeminięciu radości spowodowanej niską ceną.

Dobrze przygotowany i opracowany projekt będzie bardzo pomocny podczas budowy energooszczędnego domu. Autorzy projektów podpowiadają, z jakich materiałów warto zbudować, jaka izolacja, jakie okna, jaki system grzewczy.

Jak dopasować projekt do naszej działki?

Po pierwsze ustalcie, jak ulokowana jest wasza działka względem stron świata. Jeżeli nie znacie się na kierunkach i nie umiecie tego zweryfikować, wykorzystajcie swoje telefony. Każdy smartfon posiada wbudowany kompas. Szybko ustalicie, gdzie jest północ i południe.

Prostym sposobem ustalenia kierunku północ-południe jest przyłożenie długopisu do mapy zasadniczej wzdłuż numeru działki np. 3/45. To jeden z najprostszych sposobów chodź obecnie chyba łatwiej odpalić kompas w telefonie.

Co dalej? Moim „domowym” sposobem jest rozrysowanie wszystkiego na kartce papieru. Brzmi nieco archaicznie, ale to naprawdę ułatwia poszukiwania odpowiedniego projektu.

Potrzebny będzie np. blok techniczny i ołówek.

Kiedy znasz już usytuowanie działki względem stron świata, na kartonie narysuj wschodzące słońce (tam, gdzie wschód) i zachodzące (tam, gdzie zachód). Zakładając, że twój wymarzony dom to parterówka na planie prostokąta, narysuj prostokąt, w miejscu gdzie według Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego dom może stać.

Zaznacz wjazd na posesję oraz miejsce gdzie ma być zlokalizowany ogród. Teraz na naszkicowanym przez ciebie prostokącie zaznacz gdzie ma być wejście główne. Widząc co jest dookoła twojej działki (z mapy zasadniczej i pamięci po ostatniej wizycie), wiesz gdzie masz sąsiadów, gdzie jest droga, od której jest głośno. Teraz pomyśl, gdzie chcesz mieć kuchnie (na sąsiadów, ogród, drogę), gdzie chcesz mieć salon, sypialnie, pomieszczenie techniczne, pokoje gościnne.

Taki prosty rysunek na kartonie, nie jedną rodzinne ustrzegł przed kilkoma wpadkami – znam to z autopsji. Obiecuje, że poszukiwania nabiorą tempa!

Barbara Michalska

Miłośniczka i pasjonatka budownictwa energooszczędnego

Praktyk na co dzień budujący domy niskoenergetyczne, energooszczędne i ekologiczne z doświadczeniem w Polsce i za granicą. Autorka bloga o budowie domów jednorodzinnych, wspierająca inwestorów w wyborze nowych technologii. Dyrektor generalny Mihata Sp. z o.o.