Skupieniec lipowy. Śródziemnomorski pluskwiak (Oxycarenus lavaterae). Czy jest szkodliwy i jak się go pozbyć?
Skupieniec lipowy nazywany jest też pluskwiakiem śródziemnomorskim. Pochodzi z południa Europy i północnej Afryki, ale w ostatnich latach wraz z ocieplaniem się klimatu w Europie przywędrował na północ. Niecałe 10 lat temu pojawił się też w Polsce. W okresie jesienno-zimowym masowo gromadzi się na pniach lip w spękaniach kory. Już został zaobserwowany np. w Kaliszu.
Spis treści
- Skupieniec lipowy (Oxycarenus lavaterae) pochodzi z południowej Europy
- Charakterystyka śródziemnomorskiego pluskwiaka
- Szkodliwość pluskwiaka śródziemnomorskiego
- Pluskwiak śródziemnomorski a człowiek
AKTUALIZACJA PAŹDZIERNIK 2024
Firma ogrodnicza Gardenproducts ostrzega swoich klientów i fanów na Facebooku: Czy już zaobserwowaliście na lipach paskudnego szkodnika? W Kaliszu mamy prawdziwą inwazję . Oxycarenus lavaterae – nowy gatunek inwazyjny w Polsce. To pluskwiak należący do rzędu pluskwiaków różnoskrzydłych (Heteroptera) rodzaju Lygaeoidea i rodziny Oxycarenidae Gatunek ten jest rozprzestrzeniony na obszarze Palearktyki, a do Europy przywędrował prawdopodobnie z tropikalnych rejonów Afryki i zachodniej Azji. W Europie był znany do niedawna przede wszystkim z występowania na południu kontynentu, w państwach należących do basenu Morza Śródziemnego, który to klimat preferuje jego występowanie na obszarze kontynentu europejskiego. Znana jest zresztą potoczna nazwa owada – pluskwiak śródziemnomorski.
Pisaliśmy o tym szkodniku. To gatunek inwazyjny. W Polsce coraz częściej obserwuje się pojawianie nowych owadów pochodzących z krajów o łagodniejszym klimacie. Jednym z „nowszych” gatunków jest inwazyjny pluskwiak śródziemnomorski. Pojawia się w parkach, zieleni miejskiej, ale także w ogrodach. Wlatuje nawet do mieszkań przez co jest uciążliwy. Pluskwiak śródziemnomorski stanowi coraz większy problem, zwłaszcza po łagodnych zimach.
Skupieniec lipowy (Oxycarenus lavaterae) pochodzi z południowej Europy
Śródziemnomorski pluskwiak, skupieniec lipowy (Oxycarenus lavaterae) pochodzi z południowej Europy. Od około 20 lat kolonizuje kolejne obszary. Za jego pierwotne tereny uważa się Afrykę północną oraz zachodnią Azję. W Polsce pojawił się w 2016 roku (w Rzeszowie pod korą platana), dwa lata później obserwowano już zasiedlenia w południowych rejonach. Granica jego rozprzestrzeniania z roku na rok przesuwa się na północ. Masowe gradacje przytrafiają się po ciepłych zimach. Inwazyjny owad na szczęście jest wrażliwy na mróz. Na razie nie wiadomo jakie będzie miał znaczenie dla rodzimego ekosystemu. Owad zachowuje się u nas inaczej (zmienił nawyki żywieniowe) niż w krajach pochodzenia. Faktem jest, że przeszkadza, ponieważ nawet wlatuje do mieszkań.
Pluskwy w domu - dlaczego są groźne, jak się pozbyć pluskiew z domu >>>
Charakterystyka śródziemnomorskiego pluskwiaka
Śródziemnomorski pluskwiak należy do rodziny zwińcowatych (Lygaeidae). Jest największym przedstawicielem swojego rodzaju. Jego ciało ma długość 4,5-6 mm. Samce są nieco mniejsze od samic. Owady mają długie czułki, czarne ciało z czerwonym brzuchem i biało-czerwono-czarne skrzydła. Błony półpokryw są przezroczyste. W ciągu roku mogą wystąpić dwa pokolenia pluskwiaka. Zazwyczaj samice na wiosnę składają jaja w zagłębieniach kory. Owady są wrażliwe na niskie temperatury - giną przy -10°C, przy -15°C może dojść do wymarcia nawet 99% owadów w danym rejonie (wg badań przeprowadzonych w Bułgarii). Jednocześnie stwierdzono, że już po 10 latach od zasiedlenia poziom śmiertelności owadów w czasie zimy maleje.
Szkodliwość pluskwiaka śródziemnomorskiego
W krajach pochodzenia pluskwiaki śródziemnomorskie często żywią się roślinami z rodziny ślazowatych (Malvaceae), żerują np. na malwach, hibiskusach, ślazówkach i prawoślazach. Wysysają soki roślinne (dotyczy to zarówno larwy jak i postaci dorosłej owada).
W Polsce spotyka się je głównie na lipach (najczęściej na lipie drobnolistnej, lipie krymskiej i lipei amerykańskiej), a żerowania na malwach i innych przedstawicielach rodziny ślazowatych na razie ich nie zaobserwowano (stan na 2019 r.). Na razie dysponujemy jedynie wiedzą z krajów pochodzenia. Tam owady nie wyrządzają ekonomicznie dużych szkód na roslinach.
W Polsce przed nadejściem zimy często spotyka się pluskwiaka śródziemnomorskiego w ogromnych grupach złożonych nawet z kilku tysięcy osobników. Pod tym względem przypominają kowala bezskrzydłego. Skupiają się na pniach drzew, gdzie zimują, tworząc skupiska o kształcie zbliżonym do litery V. Najczęściej można je spotkać na lipach, ale czasem występują także na topolach, platanach i kasztanowcach. Masowe żerowanie może wiązać się z osłabieniem lip, większą wrażliwością na niekorzystne czynniki, podatnością na choroby i inne szkodniki. Wysysanie soku z roślin może doprowadzić także do uszkodzeń liści. Uszkodzenia nie mają znaczenia gospodarczego.
Pluskwiak śródziemnomorski a człowiek
Pluskwiaki śródziemnomorskie mogą przeszkadzać przechodniom na zewnątrz, a ponadto wlatują do mieszkań. Ich obecność nie wiąże się z niebezpieczeństwem dla człowieka. To roślinożercy. Niepokoją swoim „agresywnym” wyglądem, a przede wszystkim masowym występowaniem w koloniach.
Zgodnie ze wskazaniami Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa pluskwiaki powinno się likwidować mechanicznie (strącanie, traktowanie silnym strumieniem wody) w okresie zimowym i wczesnowiosennym. Możliwe jest także zwalczanie z użyciem insektycydów. Zabiegi powinno się jednak przeprowadzać w taki sposób, by nie zaszkodzić pożytecznym gatunkom. Coraz więcej miast wykonuje opryski, aby pozbyć się inwazyjnego owada. Nie wiadomo, czy w Polsce mają naturalnych wrogów (np. ptaki).
W Polsce coraz częściej pojawiają się problemy związane z masowymi przylotami owadów pochodzących z krajów o cieplejszym klimacie. Często są to gatunki łatwo przystosowujące się, które zakłócają funkcjonowanie ekosystemu a czasem dokonują ogromnych spustoszeń wśród zieleni. Przykładem jest chociażby jeden z najbardziej znanych owadów obcego pochodzenia – stonka ziemniaczana.
Szkodniki lilii ogrodowych - objawy żerowania, zwalczanie >>>
Opuchlaki - szkodniki wygryzające dziury w liściach. Jak zwalczać opuchlaki? >>>
Pchełki ziemne - jak szkodzą roślinom. Zwalczanie pchełek ziemnych >>>
