Lipy - cenione drzewa. Jakie lipy sadzić w ogrodach?
Lipy to znane i cenione drzewa. Dowiedz się, czy warto sadzić lipy w ogrodzie i jakie gatunki lipy nadają się do ogrodu. Gdzie i kiedy sadzić lipy, jak pielęgnować te drzewa. Lipy - zastosowanie i korzyści.
Lipa to potężne, długowieczne drzewo o regularnej, rozłożystej, niekiedy przewisającej koronie, które w dobrych warunkach mogłoby żyć nawet do 1000 lat. W Polsce dziko rosną lipy: szerokolistna i drobnolistna. Dobrze czują się tu też gatunki pochodzące z Ameryki Północnej, Azji i południowo-wschodniej Europy. W uprawie spotyka się też mieszańce, które nie występują w stanie dzikim, oraz liczne, często bardzo efektowne odmiany, które powstają dzięki wieloletniej pracy szkółkarzy.
Spis treści
- Za co cenimy lipy?
- Lipy - warunki uprawy
- Lipa - jak duża urośnie?
- Jakie lipy do ogrodu - najlepsze gatunki
Kiedy myślimy o lipie, przychodzi nam do głowy fraszka Kochanowskiego: „Gościu siądź pod mym liściem a odpocznij sobie, nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie”… - to zwięzła i doskonała charakterystyka lipy. Zwarta korona lipy daje cień w najbardziej upalny czas, chroni przed deszczem, a przy tym, dzięki wydzielanym fitoncydom i dodatniej jonizacji powietrza uspokaja i sprzyja wypoczynkowi. Te cechy sprawiły, że lipy towarzyszyły domostwom, dając poczucie bezpieczeństwa. Teraz, ze względu na zmiany klimatyczne powodujące gwałtowne wichury, lepiej, żeby potężne drzewa znajdowały się w pewnej odległości od budynków. Jeśli chcemy mieć lipę przy domu wybierzmy odmianę szczepioną, która nawet po wielu latach pozostanie niewielkim drzewem.
Za co cenimy lipy?
Lipy cenimy nie tylko za pokrój, ale też cudowny słodki zapach kwiatów roztaczający się podczas kwitnienia wokół drzew. Żółte lub kremowe kwiaty wykazują właściwości lecznicze, a przy tym są miododajne (wyjątkiem jest lipa srebrzysta, której kwiaty są trujące dla pszczół). Drewno lipy jest miękkie i od wieków wykorzystywane w snycerstwie. System korzeniowy tych drzew jest silny i może sięgać poza obrys rzutu korony, ale nawet duże egzemplarze znoszą przesadzanie z bryłą korzeniową.
Lipy dobrze regenerują się po cięciu – nadają się więc na wysokie żywopłoty, można też prowadzić je przy specjalnych stelażach jako korony płaskie lub w formie geometrycznych brył.
>> Przeczytaj też: Jak formować drzewa
Autor: GettyImages
Kwiatostan lipy drobnolistnej
Lipy - warunki uprawy
Lipy nie są wymagające co do siedliska. Najlepiej rosną w miejscach słonecznych i półcienistych, preferują gleby żyzne i przepuszczalne, ale tolerują też słabsze. Najlepiej, aby podłoże miało odczyn obojętny. Pamiętajmy też, że dla większości gatunków i odmian lipy zabójcza jest susza, która sprzyja inwazji przędziorków oraz powoduje wczesne (bywa, że już w sierpniu) zasychanie liści. Brak wody stosunkowo dobrze znoszą lipa krymska i lipa warszawska – one też są najodporniejsze na wpływ trudnych warunków miejskich. Wybierając stanowisko dla lipy pamiętajmy, że drzewo nie toleruje zasolenia podłoża – lepiej więc nie sadzić ich tam, gdzie zimą do odśnieżania stosuje się sól.
Odśnieżanie przed domem i w ogrodzie - nie stosujmy soli! >>>
Autor: GettyImages
Nawet wielbiciele lipy muszą przyznać, że te lipy mogą stać się uciążliwe: jeśli zostaną zaatakowane przez mszyce, na powierzchni liści pojawia się słodka i lepka wydzielina zwana spadzią. Pszczoły wytwarzają z niej miód spadziowy, ale niestety skapuje ona na wszystko, co znajdzie się pod koroną drzewa - i brudzi. Często na spadzi pokrywającej liście lipy rozwijają się grzyby, które utrudniają transpiracje i fotosyntezę, co prowadzi do osłabienia nawet tak potężnego drzewa, jak lipa. Pamiętajmy zatem, by nie sadzić jej przy miejscu parkowania samochodu.
Lipa - jak duża urośnie?
Większość lip zazwyczaj już po dwudziestu latach osiąga około 12 m wysokości przy 8-10 m średnicy korony. Po kolejnych trzydziestu mogą mieć 20 m wysokości i 10-15 m średnicy. Potrzebują przestrzeni i dużo światła – wtedy mogą się regularnie rozrastać i „prezentować” regularny pokrój, typowy dla danego gatunku. Dlatego te wspaniałe drzewa o miododajnych pachnących kwiatach warto sadzić jedynie w ogrodach o dużej powierzchni, bo tylko wtedy zachwycą nas swymi walorami. Jeżeli miejsca jest dość, można tak dobrać gatunki i odmiany lipy, by cieszyć się uroczym zapachem od czerwca do sierpnia.
W niewielkim przydomowym ogrodzie okazałe drzewo lipy pozbawi inne rośliny dostępu do światła. Przy tym jeśli będzie rosło zbyt blisko budynku jego korzenie mogą uszkodzić fundamenty, a konary - pokrycie dachu. Jeśli jednak ktoś marzy, by latem po otwarciu okien dom wypełnił się cudownym zapachem lipowych kwiatów, może w dobrej szkółce znaleźć odmianę o stosunkowo niewielkich rozmiarach.
Pachnący ogród: propozycje pachnących roślin do posadzenia w ogrodzie >>>
Polecany artykuł:
Jakie lipy do ogrodu - najlepsze gatunki
Lipa amerykańska (Tilia americana) o dużych jajowatych liściach i kwiatach zebranych po 5-15 w V-VI. Dorasta do 25 m wysokości przy 15 m średnicy.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) osiąga wysokość 20 m przy 12 m średnicy. Ma liście stosunkowo niewielkie, średnicy 5-10 cm, z kępkami rudych włosków w kątach nerwów. Kwitnie w czerwcu i lipcu, a żółtozielone kwiaty zebrane są po 3-5 szt.
- odmiana ‘Greenspire’ rośnie dość szybko i osiąga podobne rozmiary co typ. Ma regularną, szerokojajowatą koronę. Ciemnozielone błyszczące sercowate liście mają 6-10 cm długości. Kwitnie VI-VII.
- odmiana 'Green Globe' rośnie powoli. Osiąga około 4 m wysokości (zależy od wysokości szczepienia) i podobną średnicę. Liście ma ciemnozielone, błyszczące, długości 4-8 cm. Korona jest zwarta, kulista.
- odmiana 'Rancho' dorasta do 10-12 m wysokości i 4-5 m szerokości. Wzniesione, ułożone gęsto pędy tworzą owalną koronę. Liście są drobne, ciemnozielone, błyszczące. Kwiaty żółte, pachnące, w VII.
- odmiana ‘Lico’ to małe drzewo o powolnym wzroście, oferowane najczęściej w formie szczepionej na pniu. Osiąga wysokość 5-7 m, w zależności od wysokości szczepienia. Korona jest zwarta, kulista o średnicy około 3 m. Zimą uroku dodają jej oliwkowożółte młode pędy. Liście małe, o średnicy 3-5 cm. Kwiaty drobniejsze niż u gatunku, białożółtawe, silnie pachnące, kwitnie VI/VII.
- odmiana 'Winter Orange' może osiągnąć 10-15 m wysokości oraz około 10 m średnicy, rośnie dość szybko. Ma koronę regularną szeroko stożkową, zagęszczającą się z czasem. Zimą pędy zmieniają barwę na pomarańczową. Kwitnie w lipcu, kwiaty są drobne, białe, zebrane w groniaste kwiatostany.
Lipa holenderska (Tilia x europaea) ‘Euchlora’ (syn. lipa krymska, Tilia euchlora) dorasta do 20 m wysokości przy 12 szer. Dolne gałęzie zwieszają się aż do ziemi. Liście do 10 cm długości, ciemnozielone i błyszczące. Kwiaty żółte VII, zebrane po 3-7.
- odmiana ‘Pallida’ dorasta do 30 m wysokości przy 15 m szerokości. Kwiaty źółtozielone, VI-VII.
- odmiana ‘Varsaviensis’ może osiągnąć nawet 40 m wys. i 20 średnicy korony. Kwiaty źółtozielone, VI-VII.
Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) rośnie szybko i osiąga nawet 35 m wysokości przy 25 m szerokości. Liście miękkie, duże do 12 cm długości, obustronnie matowe, ale od spodu na nerwach kępki białych włosków. Kwiaty po 3-6 pojawiają się w czerwcu.
- odmiana 'Fastigiata' ma wąską, piramidalną koronę. Dorasta do 20 m wysokości. Jednoroczne pędy są czerwonawe, lekko owłosione. Liście u nasady sercowate, długości 8-10 cm, ciemnozielone z góry, a od spodu jaśniejsze, miękko owłosione. Kwiaty bladożółte, zebrane po kilka, w VI.
- odmiana 'Henryk' to interesująca polska odmiana. Ma przewisające pędy, które tworzą parasolowatą koronę. Dorasta do 4–5 m wysokości przy 3–4 m średnicy korony. Liście są drobniejsze niż u gatunku. Kwitnie w VI.
Lipa srebrzysta (Tilia tomentosa) dorasta do 30 m wysokości przy 20 m szerokości. Liście do 10 cm długości, ciemnozielone od spodu pokryte srebrzystym kutnerem. Kwiaty zebrane po 7-10 w VII-VIII (trujące dla pszczół!). Gatunek lipy najodporniejszy na suszę i zanieczyszczenie powietrza.
- odmiana ‘Brabant’ o regularnym stożkowatym pokroju dorasta do 25 m wysokości przy 20 m średnicy. Liście ciemnozielone od spodu pokryte srebrzystym kutnerem.
- odmiana ‘Varsaviensis’ o regularnym stożkowatym pokroju dorasta do 25 m wysokości przy 20 m średnicy. Liście ciemnozielone od spodu pokryte srebrzystym kutnerem. Kwiaty nieliczne VII-VIII.
- odmiana ‘Silver Globe’ o sercowatych ciemnozielonych liściach, od spodu pokrytych szarobiałym kutnerem może mieć 3-5 m wysokości, a jej kulista korona osiąga nawet 3 m średnicy.
Lipa wonna (Tilia insularis) rośnie dość wolno i po wielu latach może osiągnąć 20 m wysokości. Liście ma soczyście zielone, okrągłe. Zakwita VII-VIII. Bardzo silnie pachnące kwiaty zebrane są w ogromne kwiatostany.
Poznaj też ciekawe drzewa:
Kasztanowce – przegląd gatunków, uprawa i zastosowanie w ogrodzie >>>
Magnolia w ogrodzie - wymagania, uprawa, pielęgnacja, gatunki i odmiany >>>
Paulownia - cesarskie drzewko szczęścia. Uprawa, wymagania, pielęgnacja i zastosowanie paulownii >>>
