Prawoślaz lekarski – uprawa, właściwości, zastosowanie prawoślazu
Prawoślaz lekarski jest głównie znany jako składnik syropów na kaszel. Tymczasem to roślina lecznicza o dużo szerszym wykorzystaniu. W ogrodzie może posłużyć do tworzenia dzikich, naturalnych rabat. Jak uprawiać prawoślaz w ogrodzie?
Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) to bylina pochodząca z basenu Morza Śródziemnego. To atrakcyjny gatunek, który jest bliskim kuzynem malwy ogrodowej. W Polsce zadomowiła się i poza uprawą czasem spotyka się ją na naturalnych stanowiskach (w miejscach ruderalnych i na łąkach).
Prawoślaz osiąga do 150 cm wysokości. Długie pędy porośnięte są gęsto 3-5 klapowatymi, ostro zakończonymi, szarawozielonymi liśćmi o karbowanych brzegach. Prawoślaz kwitnie od lipca do sierpnia. Roślina pokryta jest miękkimi włoskami. Kwiaty prawoślazu są promieniste, najczęściej pięciopłatkowe, bladoróżowe z ciemniejszym środkiem.
W ogrodzie warto go wykorzystać do ozdoby dzikich i naturalistycznych rabat. Prawoślaz może posłużyć także do zasłonięcia mało estetycznych obiektów, np. kompostownika. Podobnie jak malwy dobrze prezentuje się uprawiany przy domach, ogrodzeniach (także ogrodzeniach panelowych) i ścianach. Z reguły prawoślaz uprawia się jednak dla surowca leczniczego oraz na potrzeby przemysłu cukierniczego.
Autor: GettyImages
Prawoślaz osiąga do półtora metra wysokości i dobrze sprawdza się obrastając ogrodzenia, wiaty śmietnikowe i kompostowniki
Jak uprawiać prawoślaz?
Prawoślaz powinno się uprawiać w miejscach dobrze nasłonecznionych, ewentualnie lekko zacienionych. Optymalne są podłoża żyzne, piaszczysto-gliniaste, dobrze przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne. Znosi gorsze typy gleb i zasolenie.
Zwykle prawoślaz rozmnaża się przez wysiew nasion wczesną wiosną (np. w kwietniu) wprost do gruntu. Nasiona umieszcza na głębokości 1-1,5 cm w rzędach i przykrywa ziemią. Prawidłowa odległość między rzędami wynosi 40 cm. Przy uprawie w niewielkich grupach, np. przy ogrodzeniach, warto wyprodukować rozsadę w inspekcie lub specjalnie przygotowanym zagonie, a potem przesadzić na miejsce stałe.
Wschody prawoślazu pojawiają się późno, dopiero po 2-3 tygodniach. Gdy sadzonki prawoślazu mają 2-3 liście warto wykonać przerywkę. Młode okazy trzeba regularnie nawadniać i odchwaszczać. Starsze rośliny względnie dobrze znoszą suszę, ale zaleca się je podlewać, aby zmniejszyć obsychanie liści. Wysychanie prawoślazu oraz jego zachwaszczenie można ograniczyć przez stosowanie ściółki organicznej.
Warto sporadycznie stosować nawożenie mineralne – nawozami o zwiększonej zawartości fosforu i potasu. Przed nadejściem zimy byliny zaleca się osłonić przez zastosowanie grubszej warstwy ściółki lub usypanie niewielkich kopczyków.
Polecany artykuł:
Autor: GettyImages
Liście prawoślazu zaleca się zbierać przed kwitnieniem lub na początku kwitnienia. Należy suszyć je naturalnie, układając cienką warstwą w przewiewnym, osłoniętym miejscu. Korzenie prawoślazu zbiera się jesienią (drugiego roku uprawy) lub wiosną (trzeciego roku). Po wykopaniu należy je oczyścić, wypłukać, wysuszyć i podzielić na drobniejsze fragmenty. Powinno się je suszyć w podwyższonej temperaturze (do 40 st. C). Dobrze wysuszony korzeń ma jasnożółtą skórę, biały miąższ. Jego smak można określić jako śluzowato-słodkawy.
Uwaga! Z prawoślazu w naturalnej formie (świeżej, suszonej) nie można korzystać przez długi czasu (np. kilka miesięcy), gdyż może wypłukiwać organizm z witamin czy innych cennych związków.
Prawoślaz lekarski - nie tylko na kaszel
Surowcem leczniczym jest korzeń prawoślazu (częściej) i liść prawoślazu. Korzeń zawiera związki śluzowe (do 10%), pektyny, sacharozę, skrobię, asparaginę, lecytynę, betainę, witaminy i sole mineralne (miedź, cynk, mangan, kobalt, bor, molibden, żelazo). Liście są ponadto bogate w flawonoidy, kwasy organiczne i skopoletynę.
Prawoślaz był wykorzystywany już czasach starożytnych, cenili go m.in. Egipcjanie i Syryjczycy. Zaświadcza o tym nawet jego nazwa łacińska pochodząca z greckiego: althe = leczyć. Prawoślaz wykazuje właściwości przeciwkaszlowe (przy czym jednocześnie ułatwia odkrztuszanie), a ponadto powlekające, zmiękczające i przeciwzapalne. Rozmiękcza wydzielinę w płucach i oskrzelach, hamuje suchy i uciążliwy kaszel.
Oprócz tego prawoślaz pomaga w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, przy wrzodach żołądka, nadkwaśności (w tym zgagi) i przy zaparciach. Hamuje apetyt, dlatego może być pomocniczo wykorzystywany przy walce z nadwagą i otyłością.
Leki naturalne z prawoślazu przyrządza się w postaci naparów (łyżka surowca zaparzana szklanką wrzącej wody), odwarów (surowiec jest gotowany przez kilka minut) i maceratów (surowiec zalewa się ciepłą wodą na noc, rano podgrzewa). Preparaty domowej roboty z prawoślazu można traktować także jako kosmetyki, gdyż zmiękczają i nawilżają skórę. Służą m.in. do przyrządzania leczniczych kąpieli, płukania włosów a nawet jako środki do higieny intymnej.
- Zobacz też inne rośliny lecznicze i zioła rosnące dziko w ogrodach >>>
Zobacz też inne rośliny o leczniczych właściwościach:
- Kurkuma długolistna – uprawa, właściwości i zastosowanie >>>
- Gorczyca – gorczyca polna, biała, czarna. Jak uprawiać i wykorzystać jej właściwości? >>>
- Hyzop lekarski – uprawa, właściwości i zastosowanie hyzopu >>>
- Świetlik lekarski – uprawa, zastosowanie, właściwości. Jak uprawiać i wykorzystywać świetlik >>>
- Pokrzywa – właściwości lecznicze, zastosowanie pokrzywy w ogrodzie >>>
