Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) to bylina pochodząca z basenu Morza Śródziemnego. To atrakcyjny gatunek, który jest bliskim kuzynem malwy ogrodowej. W Polsce zadomowiła się i poza uprawą czasem spotyka się ją na naturalnych stanowiskach (w miejscach ruderalnych i na łąkach).
Prawoślaz osiąga do 150 cm wysokości. Długie pędy porośnięte są gęsto 3-5 klapowatymi, ostro zakończonymi, szarawozielonymi liśćmi o karbowanych brzegach. Prawoślaz kwitnie od lipca do sierpnia. Roślina pokryta jest miękkimi włoskami. Kwiaty prawoślazu są promieniste, najczęściej pięciopłatkowe, bladoróżowe z ciemniejszym środkiem.
W ogrodzie warto go wykorzystać do ozdoby dzikich i naturalistycznych rabat. Prawoślaz może posłużyć także do zasłonięcia mało estetycznych obiektów, np. kompostownika. Podobnie jak malwy dobrze prezentuje się uprawiany przy domach, ogrodzeniach (także ogrodzeniach panelowych) i ścianach. Z reguły prawoślaz uprawia się jednak dla surowca leczniczego oraz na potrzeby przemysłu cukierniczego.
Jak uprawiać prawoślaz?
Prawoślaz powinno się uprawiać w miejscach dobrze nasłonecznionych, ewentualnie lekko zacienionych. Optymalne są podłoża żyzne, piaszczysto-gliniaste, dobrze przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne. Znosi gorsze typy gleb i zasolenie.
Zwykle prawoślaz rozmnaża się przez wysiew nasion wczesną wiosną (np. w kwietniu) wprost do gruntu. Nasiona umieszcza na głębokości 1-1,5 cm w rzędach i przykrywa ziemią. Prawidłowa odległość między rzędami wynosi 40 cm. Przy uprawie w niewielkich grupach, np. przy ogrodzeniach, warto wyprodukować rozsadę w inspekcie lub specjalnie przygotowanym zagonie, a potem przesadzić na miejsce stałe.
Wschody prawoślazu pojawiają się późno, dopiero po 2-3 tygodniach. Gdy sadzonki prawoślazu mają 2-3 liście warto wykonać przerywkę. Młode okazy trzeba regularnie nawadniać i odchwaszczać. Starsze rośliny względnie dobrze znoszą suszę, ale zaleca się je podlewać, aby zmniejszyć obsychanie liści. Wysychanie prawoślazu oraz jego zachwaszczenie można ograniczyć przez stosowanie ściółki organicznej.Warto sporadycznie stosować nawożenie mineralne – nawozami o zwiększonej zawartości fosforu i potasu. Przed nadejściem zimy byliny zaleca się osłonić przez zastosowanie grubszej warstwy ściółki lub usypanie niewielkich kopczyków.
Polecany artykuł:
Autor: GettyImages, Archiwum prywatne
Liście prawoślazu zaleca się zbierać przed kwitnieniem lub na początku kwitnienia. Należy suszyć je naturalnie, układając cienką warstwą w przewiewnym, osłoniętym miejscu. Korzenie prawoślazu zbiera się jesienią (drugiego roku uprawy) lub wiosną (trzeciego roku). Po wykopaniu należy je oczyścić, wypłukać, wysuszyć i podzielić na drobniejsze fragmenty. Powinno się je suszyć w podwyższonej temperaturze (do 40 st. C). Dobrze wysuszony korzeń ma jasnożółtą skórę, biały miąższ. Jego smak można określić jako śluzowato-słodkawy.
Uwaga! Z prawoślazu w naturalnej formie (świeżej, suszonej) nie można korzystać przez długi czasu (np. kilka miesięcy), gdyż może wypłukiwać organizm z witamin czy innych cennych związków.
Prawoślaz lekarski - nie tylko na kaszel
Surowcem leczniczym jest korzeń prawoślazu (częściej) i liść prawoślazu. Korzeń zawiera związki śluzowe (do 10%), pektyny, sacharozę, skrobię, asparaginę, lecytynę, betainę, witaminy i sole mineralne (miedź, cynk, mangan, kobalt, bor, molibden, żelazo). Liście są ponadto bogate w flawonoidy, kwasy organiczne i skopoletynę.
Prawoślaz był wykorzystywany już czasach starożytnych, cenili go m.in. Egipcjanie i Syryjczycy. Zaświadcza o tym nawet jego nazwa łacińska pochodząca z greckiego: althe = leczyć. Prawoślaz wykazuje właściwości przeciwkaszlowe (przy czym jednocześnie ułatwia odkrztuszanie), a ponadto powlekające, zmiękczające i przeciwzapalne. Rozmiękcza wydzielinę w płucach i oskrzelach, hamuje suchy i uciążliwy kaszel. Oprócz tego prawoślaz pomaga w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, przy wrzodach żołądka, nadkwaśności (w tym zgagi) i przy zaparciach. Hamuje apetyt, dlatego może być pomocniczo wykorzystywany przy walce z nadwagą i otyłością.
Leki naturalne z prawoślazu przyrządza się w postaci naparów (łyżka surowca zaparzana szklanką wrzącej wody), odwarów (surowiec jest gotowany przez kilka minut) i maceratów (surowiec zalewa się ciepłą wodą na noc, rano podgrzewa). Preparaty domowej roboty z prawoślazu można traktować także jako kosmetyki, gdyż zmiękczają i nawilżają skórę. Służą m.in. do przyrządzania leczniczych kąpieli, płukania włosów a nawet jako środki do higieny intymnej.
- Zobacz też inne rośliny lecznicze i zioła rosnące dziko w ogrodach >>>
Zobacz też inne rośliny o leczniczych właściwościach:
- Kurkuma długolistna – uprawa, właściwości i zastosowanie >>>
- Gorczyca – gorczyca polna, biała, czarna. Jak uprawiać i wykorzystać jej właściwości? >>>
- Hyzop lekarski – uprawa, właściwości i zastosowanie hyzopu >>>
- Świetlik lekarski – uprawa, zastosowanie, właściwości. Jak uprawiać i wykorzystywać świetlik >>>
- Pokrzywa – właściwości lecznicze, zastosowanie pokrzywy w ogrodzie >>>
