Piasek budowlany. Rodzaje kruszyw na budowę domu i do ogrodu

Piasek, żwir i pospółka są potrzebne na każdej budowie domu na różnych jej etapach. Te zdawałoby się niepozorne materiały budowlane czasem decydują o jakości i trwałości konstrukcji. Dlatego powinny być odpowiednio dobrane do zastosowania.

Piasek, żwir i pospółka, czyli ich mieszanka, to podstawowe kruszywa wykorzystywane w budownictwie. Używa się ich do przygotowania miaszanki betonowej na fundamenty czy strop, a także zapraw do murowania lub tynkowania. Kruszywa wykorzystuje się na podsypkę pod płytę betonową podłogi na gruncie, jako obsypkę drenażu i fundamentów. A po wybudowaniu domu można je też wykorzystać w pracach ogrodowych, np. przy wykańczaniu tarasu, robieniu ścieżek i podjazdów.

Piasek budowlany

Piasek to najdrobniejsze kruszywo budowlane. Składa się z ziaren o wymiarach do 4 mm. Dopuszczalna jest tylko ograniczona zawartość ziaren o średnicy 2-4 mm (około 15%). Często jest sprzedawany jako sortowany do frakcji mniejszej - 0-2 mm. Do specjalnych zastosowań jest przygotowywany najdrobniejszy piasek, tak zwany kwarcowy o ziarnie do 1 mm. Można nawet kupić piasek kwarcowy frakcji np. do 0,5 lub 0,7 mm.

Żwir

Żwir to okruchy skalne o średnicy ziaren od 4 do 63 mm. Jest sprzedawany w postaci różnych frakcji o uziarnieniu np. 2-16, 2-32, 8-16, 8-63, 16-32, 16-63 mm. Ziarna żwiru mają zaokrąglone krawędzie, a większe otoczaki mają również kształt zbliżony do kulistego. Kształt ziaren zależy od źródła pochodzenia surowca. Bardziej ostry, kanciasty jest żwir kopalniany. Ten wydobywany z dna rzek ma łagodniejszy kształt.

Pospółka

To naturalna mieszanka piasku i żwiru. Uziarnienie pospółki mieści się w granicach 0,075 - 63 mm. Zależnie od przeznaczenia pospółka powinna zawierać określoną ilość drobnego i grubego kruszywa. Tego drugiego powinno być od 10 do 50%. Pospółka jest również sprzedawana w postaci różnych frakcji. W budownictwie jednorodzinnym zwykle używa się pospółki o granulacji 0-16 lub 0-32 mm.

Piasek budowlany: rodzaje kruszyw

Ze względu na sposób pozyskania rozróżnia się kruszywa rzeczne i kopalniane. Piasek pochodzący z rzek, jezior lub wydm ma łagodniejszy kształt, jego ziarna są zaokrąglone na skutek długotrwałej obróbki przez wodę. Piasek kopany ze złoża w piaskarni uważa się za lepszy, bo jest ostrzejszy, ma bardziej kanciaste krawędzie. Drobne kruszywa, które czasem są potrzebne podczas prac budowlanych, powstają także dzięki łamaniu większych skał w kamieniołomach, na przykład granitowych, bazaltowych, kwarcytowych czy wapiennych. W ten sposób powstaje miał, tłuczeń, grys i kamień łamany. Ziarna kruszyw łamanych mają kształt wielościanu i ostre krawędzie. Mogą mieć bardzo dużą w porównaniu z piaskiem granulację. Zdecydowanie częściej są wykorzystywane w ogrodach.

Frakcje kruszywa

W zależności od uziarnienia, czyli wielkości ziaren, kruszywa dzielimy na:

• drobne, o ziarnach wielkości do 4 mm - piasek, miał;
• grube, zawierające ziarna wielkości od 4 do 63 mm - żwir, tłuczeń, grys;
• bardzo grube, z ziarnami wielkości od 63 do 250 mm - otoczaki, kamień łamany.

Jeszcze dokładniej wielkość ziaren określa frakcja kruszywa. Aby uzyskać kruszywo odpowiedniej frakcji, przesiewa się je przez kilka sit o wymiarze oczek od 0,063 do 125 mm. W ten sposób oddziela się ziarna określonej wielkości. Na przykład frakcja 2-4 mm to ziarna mniejsze niż 4 mm - te, które przeszły przez sito o takim wymiarze - i większe niż 2 mm - te, które zatrzymały się na sicie o oczkach wielkości 2 mm.
Wielofrakcyjna mieszanka kruszywa to mieszanka dwóch lub więcej frakcji, które dobiera się w odpowiednich proporcjach, na przykład mieszanka 0-16 mm to grupa frakcji: 0-2 mm, 2-4 mm, 4-8 mm, 8-16 mm, przy czym każda z tych frakcji może, ale nie musi wchodzić w skład tej mieszanki.

Piasek budowlany: zastosowanie

Piasek i inne drobne kruszywa są potrzebne do:

• wykonania mieszanki betonowej na:

- fundamenty,
- stropy, wieńce i nadproża, słupy,
- schody monolityczne,
- wylewki podłogowe;

• zaprawy murarskiej lub tynkarskiej do wznoszenia i wykańczania ścian,
• przygotowania podkładu z kruszywa pod płytę betonową podłogi na gruncie,
• obsypania fundamentów
• wykonania drenażu wokół fundamentów,
• budowy tarasu na gruncie,
• przygotowania podbudowy pod nawierzchnie, ścieżki i podjazdy,
• wykonania ścieżek w ogrodzie.

Piasek budowlany: do mieszanki betonowej

Do wykonania mieszanki betonowej na budowie najczęściej stosuje się zwykły piasek. Jednak znacznie lepsze efekty można uzyskać, dobierając odpowiednią ilość piasku i żwiru. Ze względu na to, że kruszywo stanowi około 80% masy wszystkich składników mieszanki betonowej, jego parametry mają bardzo istotny wpływ na jakość uzyskanego betonu. I tak żwir dzięki swojej dużej wytrzymałości na ściskanie przenosi obciążenia, zaś piasek, mający mniejszą wytrzymałość, zapełnia szczeliny między kruszywem grubym. Jeśli chcemy wykonać elementy konstrukcyjne o dużej wytrzymałości mechanicznej i nośności, np. słupy żelbetowe, do ich wykonania może być potrzebne grubsze kruszywo, zwłaszcza o krawędziach łamanych.

Przeczytaj też:

• Jak zrobić dobry beton samodzielnie >>>

Oto, co mówią producenci mieszanek betonowych o roli uziarnienia:

Właściwie dobrane uziarnienie to skład różnych frakcji kruszywa o optymalnym stosie okruchowym, najczęściej z kruszywa drobnego i kilku rodzajów kruszyw grubych. Uziarnienie powinno charakteryzować się odpowiednią ciągłością, tak aby zapewnić szczelność stosu okruchowego mieszanki betonowej. Kruszywo drobne (piaski) pełni rolę stabilizującą mieszanki betonowej, wpływając na jej urabialność, lepkość i podatność na segregację. Kruszywo grube (żwiry, grysy) natomiast stanowi wypełnienie objętościowe.

Piasek budowlany: do zapraw murarskich i tynkarskich

Do wykonania zaprawy na placu budowy potrzebny jest piasek. Do zapraw murarskich używa się przesianego piasku o uziarnieniu do 2 mm, do zaprawy na tynk wewnętrzny - do 1 mm, a do zaprawy na posadzkę - do 0,5 mm. Wielkość ziaren w tynkach zależy od faktury, jaką chcemy osiągnąć. Na tradycyjne tynki cementowo-wapienne potrzebne są co najmniej dwa rodzaje kruszywa, a czasem nawet trzy. Do zrobienia obrzutki na betonie komórkowym lub ceramice przygotowuje się mieszankę z grubym piaskiem o ziarnie 2-4 mm. Podstawowy narzut robi się z piaskiem o ziarnie do 2 mm. Jeśli chcemy położyć na to gładź, przygotowuje się ją z wykorzystaniem piasku kwarcowego.

Zobacz też: 

• Beton komórkowy - sprawdź, co sprawdzić przed zakupem >>>

Piasek budowlany: inne zastosowania

Piasek jest potrzebny podczas prac wokół domu.  Podsypka z piasku i kruszywa łamanego jest potrzebna do wykonania podbudowy pod różne konstrukcje ziemne, np. podjazdy do garażu i ścieżki w ogrodzie. Coraz częściej taras robią brukarze z piasku i grubszego kruszywa. Żwir stosuje się do wykonania opaski wokół cokołu domu oraz drenażu w gruncie wokół fundamentów. W mieszance betonowej można utwierdzić płyty tworzące ścieżkę w ogrodzie.

Przeczytaj też:

• Kamień ogrodowy: rodzaje kruszywa, ceny i ich zastosowanie >>>

Piasek budowlany: jak go składować

Dobrze jest, gdy kruszywo możemy wysypać na folię lub podłoże betonowe, na przykład podłogę przyszłego garażu wolnostojącego czy budynku gospodarczego. Dopuszczalne jest też składowanie kruszywa bezpośrednio na ziemi, jednak musimy liczyć się z pewnymi jego stratami wskutek wymieszania się kruszywa z gruntem. Starajmy się też nie dopuścić do zanieczyszczenia kruszyw śmieciami i gruzem.

Piasek budowlany: zanieczyszczenia

Niedopuszczalne jest, by w kruszywie znajdowały się śmieci takie jak gruz, drewno, muszle, kawałki węgla lub zanieczyszczenia organiczne - ziemia roślinna, torf czy korzenie roślin. Zanieczyszczenia organiczne wydzielają kwas humusowy, który opóźnia lub całkowicie uniemożliwia proces wiązania i twardnienia betonu. Obecność pyłów też nie jest korzystna. Oblepiają one ziarna kruszywa, uniemożliwiając lub obniżając przyczepność do ich powierzchni zaczynu cementowego i obniżają wytrzymałość betonu.

Piasek budowlany: jak kupować

Na każdym z tych etapów trzeba wykorzystać odpowiednie kruszywo. Informacji, ile piasku trzeba kupić i jakiego rodzaju na planowane roboty budowlane, np. tynki lub wylewki, raczej nie znajdziemy w projekcie, ponieważ można wykonać je z różnych materiałów, także workowanych. Jeśli chcemy, żeby beton albo tynki zrobiła ekipa budowlana metodą tradycyjną z podstawowych surowców, najlepiej jest skonsultować się z projektantem, kierownikiem budowy lub wykonawcą. Doświadczone ekipy budowlane, tynkarskie lub brukarskie znają źródła dobrego jakościowo surowca i warto wykorzystać tę ich wiedzę. Oni najlepiej doradzą, ile piasku trzeba kupić, jakiego rodzaju i skąd. Kruszywa kupuje się bezpośrednio w kopalni lub w firmie zajmującej się ich dystrybucją. Cena transportu ustalana jest zawsze indywidualnie i zależy od rodzaju i ilości kruszywa, a także od długości trasy. Dlatego poszczególne budowy są obsługiwane przed kopalnie i składy budowlane działające w promieniu mniej więcej 50 km. Choć czasem dobrej jakości piasek warto przywieźć z dalej położonej kopalni.

Piasek budowlany: ceny

Piasek i inne kruszywa sprzedaje się w tonach i w takim wariancie podawane są ceny. Trzeba do nich doliczyć koszty transportu. Zwykle zamawia się całe ciężarówki o różnym tonażu. Małe wywrotki mogą dowieźć od 1 do 10 t, większe samochody samowyładowcze przewiozą 13-16 t, co jest już sensowną wielkością przy budowie domu jednorodzinnego. Na największe wywrotki można załadować 17-20 t piasku. Piasek może być także sortowany i workowany w małych opakowaniach, np. 25 kg. Wtedy cena dotyczy opakowania.

Anna Kazimierowicz