Roboty ziemne: wykopy, wzniesienia. Kształtowanie terenu działki

Prace ziemne to chrzest bojowy inwestora. Jak wykonać wykopy, co zrobić z pochodzącą z nich ziemią, jak kształtować teren działki?

Pomysł na ukształtowanie działki

Rozpoczynając pierwszy etap budowy, masz możliwość ukształtowania terenu działki. Może to wynikać z twojej wizji jej zagospodarowania lub być podyktowane specyficznymi warunkami, na które nie masz wpływu. Musisz jednak zdawać sobie sprawę z tego, że ukształtowanie terenu, z oznaczeniem zmian w stosunku do stanu istniejącego, jest jednym z elementów, które powinien zawierać projekt zagospodarowania działki lub terenu stanowiący część projektu budowlanego.

Podwyższanie terenu: nasypanie gruntu

Nieraz widziałeś domy stojące na sztucznie wykonanych nasypach. Kiedy warto naśladować taki pomysł? Przede wszystkim, gdy na działce jest wysoki poziom wód gruntowych i nie chcesz wkopywać się w głąb, aby zbudować fundamenty. Stają one wówczas na poziomie terenu i są dookoła obsypywane ziemią. Powstaje sztuczne wzniesienie kryjące ściany i ławy fundamentowe lub nawet piwnice. Dom na podwyższeniu budujemy także wówczas, gdy zależy, aby mieć z niego widok na jakiś ciekawy fragment krajobrazu (jezioro, morze, dolinę), co byłoby nieosiągalne z niższego poziomu. Podwyższenie zapewnia też zazwyczaj lepsze nasłonecznienie wnętrz. Pamiętaj, że decyzja o nasypaniu gruntu (zmianie rzędnej wysokości terenu) już po uzyskaniu pozwolenia na budowę jest istotnym odstąpieniem od zatwierdzonego projektu budowlanego. Lepiej to zaplanować odpowiednio wcześniej i uwzględnić w dokumentacji budowlanej.

Obniżanie terenu

To posunięcie z różnych względów mniej korzystne i wybierane tylko w razie konieczności. Obniżanie terenu wykonuje się na przykład wówczas, gdy działka jest mała lub wąska i nie można zaplanować garażu przy budynku. Pozostaje usytuowanie go w części podziemnej. Aby zapewnić do niego wygodny i bezpieczny dojazd, trzeba zrobić łagodne obniżenie terenu od poziomu zero aż do progu bramy garażowej. Podobne rozwiązanie konieczne jest, gdy masz piwnicę zagłębioną w gruncie i chcesz któreś z jej pomieszczeń przeznaczyć na cele mieszkalne. Przepisy wymagają wtedy, by przynajmniej jedna ze ścian takiego pomieszczenia była całkowicie odsłonięta i miała okno. Z reguły instaluje się wówczas duże okno prowadzące na usytuowany w obniżeniu taras naziemny.

Nawiezienie i wywiezienie ziemi zgodnie z prawem

Ani nawiezienie, ani wywiezienie ziemi nie mieści się w katalogu robót budowlanych wskazanych w art. 3 pkt 7 Prawa budowlanego (należą do nich budowa, przebudowa, montaż, remont i rozbiórka obiektu budowlanego). Nie stosuje się więc do nich przepisów tej ustawy. Stanowisko to potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (wyrok z 17 września 2017 r., VII SA/Wa 2409/16), który stwierdził, że termin „roboty budowlane” można stosować tylko w odniesieniu do obiektów budowlanych. W wyniku samego nawiezienia ziemi i podwyższenia terenu działki taki obiekt nie powstaje. Trzeba natomiast uważać, żeby przez takie działania nie zachwiać stosunków wodnych w okolicy działki ani nie naruszyć przepisów ustawy o odpadach.

Plan wykopów

Wykopy będą robione po wytyczeniu budynku przez geodetę. Zawczasu skonsultuj się z kierownikiem budowy i zaplanuj, czy chcesz przygotować duże z płaskim dnem, na którym będą wznoszone deskowania ław, czy wykopiesz tylko szerokie rowy w miejscach przebiegu ław i ścian. Jest to logiczniejsze w przypadku dużych budynków. Wykopy szerokoprzestrzenne polecane są natomiast wówczas, gdy działka znajduje się na gruntach niezbyt spoistych, albo wtedy, gdy dom ma być w całości lub częściowo podpiwniczony. Skarpy takiego dużego wykopu powinny być nachylone pod kątem około 35-40^o. Niektórzy wykonawcy proponują rozwiązanie pośrednie i na dnie wykopu szerokoprzestrzennego robią łopatami wykopy pod same ławy. Bez względu na rodzaj wykopu jego dno powinno się znaleźć poniżej poziomu przemarzania gruntu. W zależności od tego, w której strefie przemarzania gruntu znajduje się dana działka, poziom ten wynosi od 0,8 m do 1,4 m. Kierownik budowy powinien obliczyć, ile metrów sześciennych ziemi pozyska się z wykopu. To istotna informacja choćby z tego względu, aby zawczasu udało się zarezerwować wolne miejsce na jej składowanie. Obliczenia te prowadzone są na podstawie danych z projektu budowlanego. Przyjmuje się do nich wymiary przyszłego fundamentu, a także grubość poszczególnych jego elementów poszerzoną obustronnie o 0,6 m.

Wykopy pod dom

Przygotowanie wykopów warto zaplanować na okres między początkiem kwietnia a końcem października. Pamiętaj, że prace ziemne nie powinny się odbywać w dni deszczowe. Czasem jednak pogoda płata figle. Powinieneś więc przygotować sporo grubej folii. Przyda się, gdy trzeba będzie osłonić wykopy i napoczęte fundamenty przed deszczem. Głęboki dół kopie się wtedy, gdy dom ma być podpiwniczony. Zdecydowanie płytszego wykopu wymagają tradycyjne fundamenty (ławy, stopy i ściany fundamentowe). Najmniej ziemi pozyskasz, robiąc wykop pod płytę fundamentową. Po usunięciu humusu, robotnicy zrobią wykop aż do głębokości, na której znajdą się ławy. O ile to możliwe, zadbaj, żeby w pracy pomogła im koparka. Koszt to 230-450 zł na dobę za koparkę bez operatora (jest nim wtedy ktoś z naszej ekipy budowlanej) lub 50-70 zł/h z operatorem, dowóz – 50-80 zł, chyba że wynajmujemy sprzęt na kilka dni, wówczas nie będziemy za to płacić. Wykopy pod same ławy, które zazwyczaj nie są głębsze niż 0,5 m i szersze niż 0,6 m, najtaniej jest zrobić ręcznie. Głębokość wykopów pod same ławy wynosi 30-50 cm. Ich szerokość musi być o mniej więcej 30 cm większa niż szerokość planowanych ław, ale generalnie robi się tak szerokie wykopy, żeby dało się wygodnie zbudować szalunki. Skarpy wykopów trzeba zabezpieczyć przed osuwaniem się i rozmywaniem przez deszcz. Można w tym celu przykryć je plandekami foliowymi. Ostatnią, kilkunastocentymetrową warstwę gruntu lepiej więc wybrać łopatą. Dno trzeba starannie wyrównać i ustabilizować. Tam, gdzie mają się znaleźć ławy lub stopy fundamentowe, tradycyjnie przed wykonaniem fundamentów układa się cienką warstwę chudego betonu.

Formowanie wzniesień

Pagórki najkorzystniej formować z ziemi pozyskanej z wykopów. Unikasz wtedy wszystkich komplikacji związanych z jej wywozem. Sprawdzi się też pospółka, czyli mieszanina piasku i żwiru, pozostała po innych pracach lub zakupiona specjalnie w tym celu. Możliwe jest też „ukrycie” w pagórkach drobnego gruzu, ale nie jest to najlepszy materiał „górotwórczy”, gdyż powoduje zwiększone przesączanie się wody opadowej w głąb, co nie sprzyja roślinom, którymi zamierzałbyś obsadzić wzniesienie. Polecane są też piaski, żwiry, piaski gliniaste, twarde skały. Błędem jest natomiast stosowanie torfów, gruntów ilastych, humusu. Czy wykonujesz nasyp pod przyszły taras naziemny, czy wał wzdłuż ogrodzenia, licz się z tym, że potrzeba nań bardzo dużo materiału. Liczba kilkunastu wywrotek nie jest tu niczym zaskakującym. Im większą skarpę masz zamiar przygotować, tym będzie to trudniejsze. Optymalny kąt nachylenia jej zboczy to 30^o. Łatwo wtedy wjechać na nie kosiarką. Może być większy, ale wtedy trzeba zaplanować inną roślinność niż trawa. Skosy powyżej 45^o nie powinny pozostawać bez dodatkowych umocnień, na przykład w postaci murków bądź palisad. Konstrukcje takie uchronią przed osuwaniem się ziemi. Dodatkowo skarpę wzmocnią systemy korzeniowe odpowiednio dobranych roślin – głównie trawy, płaty darni ustabilizowane drewnianymi kołkami lub leżące konstrukcje z wikliny, także dokołkowane do podłoża. Budowę wzniesienia zaczyna się identycznie jak przygotowywanie wykopów – od zdjęcia humusu. Później stopniowo rozprowadza się ziemię, delikatnie ją ubijając. Najlepiej robić to warstwa po warstwie, każda grubości około 30 cm. Po ubiciu nie może być w nich żadnych zagłębień, bo może się tam później zbierać woda.

Usuwanie pagórków i spłaszczanie skarp

Odwrotna sytuacja następuje, gdy chcesz wyrównać teren, pozbywając się wszelkich wzniesień. Oczywiście naturalnych skarp nie zlikwidujesz, ale pagórki tak. Potrzebna będzie koparka, której łyżka kawałek po kawałku usunie ziemię, ładując ją na wywrotkę. Niewielkie wzniesienia można zniwelować spychaczem. Poziom terenu może się wtedy nieznacznie podnieść, ale nie jest to na tyle istotna zmiana, żeby wymagała załatwiania jakichś formalności. W przypadku skarp pozostaje ich odpowiednie wyprofilowanie. Zaczynając od góry, wybiera się koparką grunt, tworząc płaskie tarasy. Różnica wysokości między nimi może być różna, zależnie od twych potrzeb i oczekiwań. Należy tylko zabezpieczyć stoki między poszczególnymi tarasami, analogicznie jak w przypadku sztucznych wzniesień. Powierzchnie tarasu, zależnie od tego, jak masz zamiar je użytkować, pozostawia się bez zagęszczenia lub robi na nich nawierzchnię.

Radosław Murat