Topiary - rzeźby z roślin. Jak formować topiary z roślin?
Topiary to inaczej rzeźby z roślin. Sztuka formowania roślin i tworzenia z nich różnego rodzaju brył, kształtów i figur jest znana od starożytności i nadal popularna. Dzięki odpowiedniemu strzyżeniu i pielęgnacji, można stworzyć topiary, czyli roślinne rzeźby. Jakie rośliny wybrać na topiary? Jak formować rośliny w różne figury?
Czym są topiary?
Topiarami nazywane są rośliny ozdobne (krzewy lub drzewa), którym nadano określony kształt poprzez ich strzyżenie i formowanie, w celu urozmaicenia lub kształtowania przestrzeni ogrodów lub innych terenów zieleni. Sztuka tworzenia z roślin przeróżnych kształtów (brył geometrycznych, postaci ludzi i zwierząt, itp.) ma swoje początki jeszcze w starożytności (ars topiaria - sztuka kształtowania roślin) i rozkwitała w wieku XVI, a potem w wieku XIX. Tzw. rzeźby roślinne były ozdobą ogrodów pałacowych.
Spis treści
- Czym są topiary?
- Topiary - z jakich roślin można je zrobić?
- Formy topiarów
- Jak formować topiary w ogrodzie?
- Jakich narzędzi użyć do tworzenia topiarów?
Topiary - z jakich roślin można je zrobić?
Najczęściej topiary wykonuje się z zimozielonych krzewów ozdobnych, które dobrze znoszą cięcie, szybko się zagęszczają i mają dekoracyjną barwę lub fakturę liści bądź igieł. Prym wiodą tu dobrze znane: bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens), cis pospolity (Taxus baccata), ligustr pospolity (Ligustrum vulgare), żywotniki (Thuja), a także prowadzony na stelażach lub innych konstrukcjach bluszcz pospolity (Hedera helix) oraz w cieplejszym klimacie ostrokrzew (Ilex) i rozmaryn (Rosmarinus).
Oprócz wspomnianych krzewów, do tworzenia topiarów używane są często także wybrane gatunki drzew ozdobnych – głównie graby (Carpinus), buki (Fagus), klony (Acer), czy lipy (Tilia).
Topiary można formować z roślin uprawianych w gruncie, ale także tych rosnących w pojemnikach (na przykład stojących na tarasach). Najważniejszy jest jednak dobór odpowiedniego gatunku rośliny, z której ma powstać topiar oraz zapewnianie mu odpowiednich warunków uprawy. Dobrym pomysłem będzie wybranie roślin lub ich odmian, które docelowo już tworzą zarys określonej bryły geometrycznej, np. stożkowe, kuliste lub kolumnowe odmiany żywotników – łatwiej będzie poprzez cięcie utrzymywać dalej dany kształt.
Formy topiarów
Przez wieki powstawania topiarów, wykształciły się trzy główne ich formy o charakterystycznych kształtach.
- Najpopularniejsze i najczęściej spotykane to formy geometryczne (architektoniczne), czyli różnego rodzaju stożki, kule, wielościany, czy ich zestawienia.
- Inna, efektowna forma topiarów to różnego rodzaju figury i postacie - najczęściej ludzi lub zwierząt.
- Spotkać można także topiary wizjonerskie o artystycznych, abstrakcyjnych, bliżej nieokreślonych kształtach.
Najczęściej stosowanym sposobem formowania roślin i tworzenia roślinnych rzeźb jest systematyczne strzyżenie ich koron. Jednak w czasie rozwoju ars topiaria, zaczęto także formować rośliny za pomocą siatek, drucianych ram lub gotowych kształtów. Stelaż taki nakłada się na rosnącą roślinę i z czasem przycina pędy przerastające przez szablon, dzięki czemu roślina przyjmuje pożądany, nawet najbardziej wymyślny kształt. Metodę tę można stosować zarówno w przypadku roślin rosnących w gruncie, jak w pojemnikach (w tym przypadku uzyskuje się topiary przenośne - mobilne).
Przeczytaj też: Ogrody mobilne – modny trend. Jak stworzyć przenośne kompozycje z roślin >>>
Autor: GettyImages
Dzięki odpowiedniemu strzyżeniu i pielęgnacji niektórych roślin, można z nich stworzyć roślinne rzeźby
Jak formować topiary w ogrodzie?
Uzyskanie pożądanego kształtu roślinnej rzeźby może trwać nawet kilka lat. Wymaga cierpliwości i regularnego przycinania – nawet 2-3 razy w sezonie (gatunki szybciej rosnące częściej, a rosnące wolniej – rzadziej). Najkorzystniej i najbezpieczniej dla roślin wykonywać cięcia późną wiosną lub wczesnym latem, czyli w czasie, kiedy pojawiają nowe przyrosty i zakończyć cięcie najpóźniej z końcem września, aby krzewy mogły się przygotować do spoczynku zimowego.
Za pierwszym razem można mocniej ciąć, aby zarysować pożądany kształt, ale kolejne cięcia powinny być już słabsze – skracamy około 1/3 długości nowych przyrostów. Kolejne, podobne cięcia będą powodowały, że krzew się ładnie zagęści.
Oprócz tradycyjnego przycinania, przy tworzeniu topiarów pomocne mogą być dostępne w sprzedaży gotowe druciane szablony o różnych kształtach i rozmiarach, które nakłada się na rośliny lub umieszcza w ich wnętrzu. Najprościej rozpocząć formowanie i przycinanie rośliny młodej o niezdrewniałych jeszcze pędach i od tworzenia prostych form, np. stożków lub zaokrąglonych kształtów.
Jakich narzędzi użyć do tworzenia topiarów?
Narzędzia, którymi formujemy rośliny powinny być naostrzone i dobrej jakości. Tępe, powodują uszkodzenia, kaleczą i miażdżą pędy, co może być przyczyną rozwoju chorób i osłabienia roślin. Do strzyżenia najbardziej pomocne będą sekatory ręczne, nożyce - ręczne, elektryczne lub spalinowe oraz mniejsze nożyczki do roślin.
Przeczytaj też: Jak naostrzyć narzędzia do cięcia >>>
Ważne! Zaniedbanie systematycznego cięcia spowoduje zbyt mocne odrośnięcie pędów i topiar utraci pożądany kształt. Z tego względu cięcie przy pomocy szablonu jest łatwiejsze – przycina się tylko gałązki przerastające poza wyznaczone kształty.
Przeczytaj też:
- Częste przycinanie pobudza rośliny do wzrostu, a to wiąże się z ich większymi wymaganiami pokarmowymi. Dlatego muszą być zasilane, np. nawozem wieloskładnikowym raz wczesną wiosną, a następnie w czerwcu.
- Rośliny najlepiej ciąć w chłodny i pochmurny dzień. Ostre słońce może przypalać odsłonięte delikatne listki.
- Przed zimą dobrze jest zabezpieczyć formowane rośliny, szczególnie w chłodniejszych rejonach kraju, np. włókniną (zwłaszcza bukszpany). Intensywnie cięte rośliny są bardziej wrażliwe na mróz od swobodnie rosnących.
- Zdarza się, że zimą niektóre gałązki podeschły. Trzeba je wyciąć wiosną i, przeplatając pozostałe, zamaskować ubytek – gdy wyrosną nowe pędy, nie będzie widoczny.
- Roślinę należy opryskać nawozem dolistnym, który szybko poprawi jej kondycję.
Tekst: Elżbieta Borkowska-Gorączko
