Lukarna dachowa: budowa i krycie daszku lukarny
Lukarna dachowa może być jedno- lub wielospadowa. Jak wykończyć daszek lukarny? Krycie lukarny dachówką: poradnik.
Drewniana konstrukcja dachu lukarny stanowi fragment całej więźby dachowej. Może się opierać na ściankach murowanych lub szkieletowych wznoszonych przez cieśli budujących więźbę.
Lukarna dachowa jedno- i wielospadowa
Kształt dachu nad lukarną bywa różny – jednopołaciowy, dwu- lub trójspadowy, a bywa, że i całkowicie płaski. Im bardziej skomplikowany kształt zadaszenia, tym trudniejsze będzie poprawne krycie lukarny. Za najprostsze uchodzą daszki lukarn jednospadowe, czyli pulpitowe. Jedna prosta połać lukarny jest łatwa zarówno do uszczelnienia, ocieplenia, pokrycia, jak i odwodnienia. Mogą być bardzo szerokie, więc w ich ściankach czołowych można umieścić wiele okien i tym samym bardzo dobrze doświetlić poddasze. Stosunkowo łatwe są dachy dwuspadowe na lukarnach, jednak przestrzeń pod nimi jest dość wąska. Żeby zmieścić duże przeszklenia, trzeba budować duże zadaszenie, które siłą rzeczy będzie dominującym akcentem na tle połaci. Trudne do wykonania i kosztowniejsze (bo bardziej materiałochłonne w porównaniu z tej samej wielkości daszkami dwuspadowymi bądź pulpitowymi) są lukarny trójspadowe. Tak kryte lukarny mogą być szersze od dwuspadowych.
Lukarna dachowa izolacja
Połacie dachowe lukarn są izolowane w taki sam sposób jak cały dach. Jeśli zbudowano na nim sztywne poszycie z desek, znajdzie się ono też nad lukarną, a jeśli ułożono membranę dachową bezpośrednio na krokwiach, lukarna nie będzie jej pozbawiona. Na sztywnym poszyciu może być wykonana izolacja albo z papy, albo ze specjalnej, wzmocnionej membrany dachowej.
Membranę do krokwi mocuje się zszywkami, a jej pasy skleja taśmą. Miejsce łączenia mechanicznego osłaniają wtedy kontrłaty, czyli listwy kładzione wzdłuż krokwi i przykręcane do nich. Kiedyś co prawda doświetlano lukarnami strychy, dziś jednak przewidywane są na dachach, pod którymi ma być poddasze użytkowe. Połacie lukarny muszą więc mieć warstwę termoizolacyjną. Najczęściej umieszczana jest ona między krokwiami stanowiącymi trzon konstrukcyjny daszków lukarny, ale także pod nimi. Ta spodnia warstwa wkładana między poziome listwy rusztu, na którym spocznie okładzina wykończeniowa poddasza, ma – po pierwsze – osłonić krokwie, by nie stały się mostkami termicznymi, a po drugie – zapewnić właściwy poziom izolacyjności termicznej. Jedna warstwa wełny mineralnej, najpopularniejszego produktu do ocieplania dachów, nie wystarczy bowiem, by uzyskać współczynnik przenikania ciepła przez tę przegrodę (U) o wartości niższej niż maksymalna dopuszczona przepisami, a wynosząca od 2021 roku 1,5 W/(m2.K).
Przeczytaj też:
Dach na 2021 r. Jak go ocieplić, by spełnić wymogi Warunków technicznych >>>
Nawet gdybyśmy zaizolowali dach, a wraz z nim lukarny, pianą natryskową, celulozą lub innym materiałem, nawet takim o lepszych parametrach ciepłochronnych, niż ma wełna, to i tak nie wolno pozostawić krokwi bez dodatkowej izolacji, choćby nawet miała być ona układana od zewnątrz dachu.
Przygotowanie do krycia daszku lukarny
Gdy konstrukcja lukarny jest gotowa i zaizolowana, przychodzi pora na montaż konstrukcji nośnej dającej oparcie dachówkom. Prostopadle do kontrłat, mających przekrój 2 x 4 cm, przybija się lub przykręca łaty. Łaty mają przekrój 3 x 4 lub 4 x 6 cm. Na nich opierać się będą dachówki. Ich rozstaw dobiera się do konkretnego modelu dachówek i mieści się w przedziale 32,5-36,5 cm. Wzdłuż okapu mocuje się przeważnie deskę okapową. Opiera się ona na ściętych krawędziach krokwi i jest do nich przykręcana. Do deski tej trzeba przytwierdzić obróbkę zwaną pasem podrynnowym. Służą do tego wkręty dekarskie, barwą dobrane do koloru obróbki. Kolejną czynnością jest zamontowanie haków rynnowych, obróbek nadrynnowych i tzw. wróblówek, które chronią szczelinę pod pokryciem przed ptakami. Gdy na daszku lukarny jest deskowanie kryte papą, a pod spodem szczelina wentylacyjna, zamiast deski kalenicowej do czoła krokwi przykręca się blachę perforowaną. Tak robimy, kiedy podbitka mocowana jest od spodu krokwi. Jeśli deski lub panele podbitkowe biegną od krańców krokwi do ścianek bocznych, wówczas część z nich musi mieć perforacje, przez które powietrze będzie mogło wlatywać do szczeliny wentylacyjnej. Obróbki blacharskie okapu mają ważną funkcję do spełnienia. Muszą kierować wodę spływającą z dachu (zarówno deszczówkę, jak i skroploną parę z powierzchni folii dachowej lub papy) albo do rynien, albo poza okap. Dzięki nim woda nie zawilgaca krawędzi dachu i nie zacieka na elewację.
Od kosza do kosza: lukarna dwu- i trójspadowa
Gdy mamy do czynienia z daszkiem lukarny dwu- lub trójspadowym, dwie połacie lukarny będą dochodzić do głównej połaci dachowej. Takie miejsca styku nazywa się koszami. To tędy często dochodzi do przecieków, zatem nie trzeba chyba tłumaczyć, jak ważne w tym przypadku są przestrzeganie zasad sztuki dekarskiej i szczególna staranność. Kosze muszą być zatem szczelne i szybko odprowadzać wodę deszczową na połać dachu i stamtąd do rynien. Mknącej nimi deszczówce nie można dać żadnej szansy wpłynięcia pod pokrycie. Wzdłuż kosza, czyli u zbiegu krokwi dachu i daszka, warto zbudować wąski fragment deskowania. Deski do tego użyte powinny być tej samej grubości co łaty i biec wzdłuż kosza. Pozostawia się między nimi szczeliny szerokości 2 cm. Obróbka kosza powstaje z blachy powlekanej albo specjalnej, elastycznej, szerokiej taśmy dekarskiej, łatwej do formowania. W przypadku małych lukarn, o krótkich koszach, stosuje się tylko dwa odcinki obróbki – lewy i prawy. Jeśli z jakichś powodów trzeba byłoby łączyć w jednym koszu dwa odcinki – wtedy pamiętajmy, że to górny ma zachodzić na dolny, a nieodwrotnie. Zakład między nimi musi mieć szerokość minimum 20 cm. Obu odcinków nie trzeba łączyć. Szerokość obróbki kosza zależy od jego długości. Gdy ma do 4 m, powinna mieć po mniej więcej 15-20 cm z każdej strony. Przy koszu dłuższym niż 4 m – szerokość blachy po rozłożeniu nie powinna być mniejsza niż 66 cm. Wzdłuż obróbki koszowej trzeba narysować dwie równoległe linie pomocnicze. Do nich będą dochodzić boki pokrycia. Gdy lukarna jest mała, z deskowania można zrezygnować, trzeba tylko między łatami pozostawić miejsce, w którym zagłębiona będzie obróbka koszowa.
Lukarna bez koszy
Tak możemy nazwać lukarnę z dachem pulpitowym. Jej newralgicznym miejscem jest styk z połacią dachu. Uszczelnia się go, naklejając wzdłuż ostatniego rzędu dachówek pas elastycznej dekarskiej taśmy uszczelniającej. Dokleja się go tak, by dobrze przylegał do dachówek. Taśma oferowana jest w kilku kolorach i łatwo ją dopasować do barwy pokrycia. Drugą krawędź takiej obróbki mocuje się do pierwszej łaty ponad daszkiem lukarny.
Układanie dachówek na lukarnie
Typowe dachówki zakładkowe w środkowych częściach dużych połaci dachów na lukarnach układa się zazwyczaj bez mocowania. Na łatach utrzymują się pod własnym ciężarem. Klamrujemy je tylko wzdłuż okapów, kalenic, koszy, grzbietów. Poza tym każdą dachówkę zakładkową trzeba mocować, jeśli nachylenie połaci przekracza 60°. Gdy nachylenie mieści się w przedziale 40-60°, wówczas mocuje się co trzecią lub co piątą dachówkę po skosie. Gdy lukarna ma bardzo mały daszek, lepiej przymocować mechanicznie wszystkie dachówki. Mocowania na lukarnie wymagają też dachówki płaskie bez zamków i to bez względu na kąt nachylenia dachu. Ich nie mocuje się klamrami, tylko przykręca do łat bezpośrednio – wkrętami. Układanie dachówek zaczyna się od prawego dolnego narożnika połaci. Najpierw przytwierdza się dachówki skrajne (brzegowe), które trzeba przykręcać do łat. Później mocowane są wszystkie pozostałe. Niektóre z dachówek będą musiały zostać docięte – dotyczy to zwłaszcza tych sąsiadujących z koszami dachowymi i grzbietami. Pomocna jest w tym szlifierka kątowa. Przecięte miejsca dachówek malowanych, glazurowanych lub angobowanych poleca się pomalować tzw. zimną angobą – rodzajem farby o takim samym kolorze jak dachówka.
Kalenica i grzbiet: wykończenie lukarny
To krawędzie, w których zbiegają się przeciwległe połacie daszków lukarn. Kalenica biegnie poziomo, grzbietami nazywamy zaś dwa skośne naroża między połaciami dachu trójspadowego. Kalenice i grzbiety dachowe wykańcza się gąsiorami. To elementy o rynienkowatym kształcie. Przytwierdza się je do deski kalenicowej. Ją musimy najpierw przykręcić do specjalnych uchwytów, wbijanych lub przykręcanych do krokwi. Nie trzeba chyba przypominać, że deska kalenicowa musi być dobrze wypoziomowana, zanim trafią na nią gąsiory. Zanim dekarze zaczną je przykręcać, trzeba jeszcze ułożyć taśmę kalenicową i po obu stronach wyprowadzić jej krawędzie na wykończone dachówkami połacie. Taśma ma zabezpieczyć szczelinę wentylacyjną biegnącą wzdłuż kalenicy (którą wydostaje się powietrze z pustej przestrzeni między dachówkami a folią bądź papą). Gąsiory mocuje się za pomocą blaszanych klamer przykręcanych do łaty kalenicowej. W identyczny sposób wykańcza się też wszystkie grzbiety dachu wielospadowego. Zakończenie kalenicy lub grzbietu wykonuje się z gąsiorów końcowych lub zwykłych gąsiorów zatkanych specjalnymi denkami.
Autor: Murator
Więcej informacji, zdjęć oraz rysunków technicznych na temat lukarny znajdziesz we wrześniowym wydaniu miesięcznika "Murator". Ponadto w numerze:
> Kurs na inwestora: jak dopilnować prac na budowie
> Fotowoltaika a energia bierna: jak uniknąć opłat
> Wybieramy drzwi zewnętrzne
> Wszystko o wentylacji - planuj, licz, buduj
> Mur w wersji slim: klinkier na elewacji
> Ważne pytania o pompę ciepła
> Zmiany w projekcie podczas budowy: nowe prawo
> Tynk mozaikowy na cokole
Ponadto z numerem bezpłatny dodatek specjalny Ocieplanie domu >>>
