Czy teraz domy będą ogrzewane tylko pompami ciepła?
Powszechne zastosowanie pomp ciepła do ogrzewania domów to, w opinii wielu osób, dobry sposób na rozwiązanie obecnych problemów klimatycznych i tych z dostępnością paliw kopalnych. Czy rzeczywiście? Czy jest szansa na realizację takiego pomysłu? Opowiada o tym prezes PORT PC Paweł Lachman.
Na skutek wojny w Ukrainie oraz embarga na import paliw z Rosji następują gwałtowne przewartościowania w polityce klimatycznej Unii Europejskiej. Już wcześniej analizy unijnych specjalistów wskazywały, że jedynie przejście na elektryczne pompy ciepła pozwoli zdecydowanie obniżyć emisję CO2. Wyliczono, że w 2030 r. emisja gazów cieplarnianych z ciepła przekazywanego przez elektryczne pompy ciepła będzie dziesięciokrotnie niższa niż emisja z kotłów gazowych. Obecnie postanowiono zdecydowanie przyspieszyć odchodzenie od gazu i innych paliw kopalnych, ponieważ Europa musi szybko uniezależnić się od gazu z Rosji. W Polsce zainteresowanie pompami ciepła wzrosło, kiedy ruszyły inwestycje w fotowoltaikę. Teraz należy tylko przyspieszyć.
Przeczytaj też: Zakaz instalacji kotłów gazowych od 2027 r. w Unii Europejskiej >>>
Jak wygląda sprzedaż pomp ciepła w Polsce w ostatnim czasie w porównaniu z rokiem 2021?
Paweł Lachman, prezes Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC): Badania rynku przeprowadzone przez PORT PC w I kwartale 2022 r. pokazują, że wzrost sprzedaży pomp ciepła w całym roku 2022 może sięgnąć nawet 80-90% (w stosunku do 2021 r.). Łączny poziom sprzedaży pomp ciepła służących do centralnego ogrzewania wodnego ocenia się na 160 tys. Mogłoby to oznaczać, że prawie co czwarte urządzenie centralnego ogrzewania wodnego sprzedawane w Polsce to będzie pompa ciepła. Wzrasta też zainteresowanie wykorzystaniem funkcji pompy ciepła w sprzedawanych w Polsce klimatyzatorach. Taką funkcję posiada zdecydowana większość klimatyzatorów typu split, a można szacować, że co roku sprzedaje się ich nawet 300 tys. sztuk.
Przeczytaj też: Jaki klimatyzator wybrać - przenośny czy split? Najlepszy sposób na upały >>>
Czy podwyżka cen gazu i węgla, braki w dostawach oraz planowany zakaz instalacji nowych kotłów gazowych spowodowały wzrost zainteresowania pompami ciepła?
Wzrost cen peletu, węgla czy gazu były bardzo duże. Rok do roku można mówić o ponad 100-procentowym wzroście cen takich paliw jak pelet, węgiel. W przypadku gazu ziemnego podwyżka zamknęła się na poziomie ok. 40% (uwzględniając chwilowe zawieszenie i zmniejszenie VAT z 23% do 0%), w przypadku energii elektrycznej w taryfach regulowanych typu G podwyżka cen była na poziomie ok. 24%, ale uwzględniając zmniejszony VAT z 23% do 5% realna podwyżka w 2022 wyniosła tylko ok. 6%.
Myślę, że w najbliższych półroczu czekają nas dalsze podwyżki cen nośników energii, w tym również cen gazu ziemnego oraz energii elektrycznej. Na stronie Porozumienia Branżowego Na Rzecz Efektywności Energetycznej (POBE) www.pobe.pl pokazane są aktualne koszty ogrzewania i ciepłej wody typowych budynków jednorodzinnych i są one aktualizowane raz na kwartał. Zgodnie z sytuacją kosztową w II kwartale 2022 r. koszty ogrzewania i produkcji ciepłej wody za pomocą elektrycznych pomp ciepła są prawie dwa razy niższe niż peletem czy tzw. ekogroszkiem. To jednoznaczny argument przemawiający za tym, żeby zainteresować się inwestycją w pompę ciepła.
Zgodnie z europejskim Zielonym Ładem oraz najnowszym projektem REPowerEU konieczne jest szybkie przestawienie ogrzewnictwa na pompy ciepła. Czy polski rynek jest w stanie sprostać temu zadaniu?
Tak się będzie dziać na wszystkich rynkach europejskich i oceniam, że branża instalacyjna urządzeń grzewczych da sobie z tym radę przy dobrej współpracy z producentami i dystrybutorami urządzeń grzewczych.
Pompy ciepła stały się odpowiedzią Europy (dodam, że bardzo spóźnioną w stosunku do innych kontynentów) na broń gazową Putina. Skalę wyzwań pokazuje to, co będzie się dziać w Niemczech. Od 1 stycznia 2024 r. ma być wdrożony obowiązek udziału 65% OZE w ogrzewaniu nowych budynków i przy wymianie źródeł ciepła. Oznacza to koniec samodzielnego stosowania kotłów gazowych czy na inne paliwa kopalne. W 2021 r. w Niemczech zamontowano 150 tys. pomp ciepła. W 2024 może być to już 4-5 razy więcej. Dodam, że cały rynek urządzeń grzewczych w Niemczech to liczba 850 tys. na rok.
Ceny gazu do 2027 r. pod kontrolą URE. Przez 6 lat ceny gazu będą regulowane >>>
Jakie działania są potrzebne w branży pomp ciepła, żeby zaspokoić potrzeby rynku i żeby pompy ciepła były tańsze?
To już się dzieje. Trwa znaczące zwiększenie produkcji urządzeń, czyli zastosowanie efektu skali produkcji. Plany Komisji Europejskiej są takie, aby w ciągu najbliższych 5 lat podwoić montaż pomp ciepła w Europie i do 2030 roku zamontować nawet 60 mln różnego rodzaju pomp ciepła. Obecnie w Europie powstaje jednocześnie wiele fabryk pomp ciepła i osprzętu. Wg bazy Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) w tym momencie w Polsce jest blisko 100 producentów pomp ciepła, głównie małych i średnich. Osobiście naliczyłem ich ok. 20 aktywnych, w tym kilku dużych graczy, inwestujących i już produkujących w Polsce.
Oceniam, że cena pomp ciepła (uwzględniając też koszty montażu) powinna spaść o ok. 40-50% w ciągu najbliższych 5 lat.
Wg analiz brytyjskiego think tanku Regulatory Assistance Project (RAP) obecnie największym rynkiem pomp ciepła na świecie są Chiny - ok. 12 mln pomp ciepła (wszystkie typy), 8 mln - Japonia, 4 mln - Stany Zjednoczone Ameryki i tylko 2 mln pomp ciepła w Europie. Trzeba jasno powiedzieć - europejski flirt z gazem ziemnym zakończył się wybuchem wojny na Ukrainie. Od wielu lat kotły gazowe w tak dużej liczbie sprzedawały się tylko na jednym kontynencie, czyli w Europie (w 2020 r. było sprzedanych blisko 8 mln szt. kotłów gazowych).
Wg założeń REPowerEU szykuje się prawdziwa rewolucja w odejściu nie tylko od gazu ziemnego, ale i innych paliw kopalnych. W 2025 r. ma się zakończyć dofinansowywanie urządzeń korzystających z paliw kopalnych, w tym samym roku ma się pojawić zakaz montażu kotłów na paliwa kopalne w nowych w budynkach, do 2029 roku ma być wprowadzony poprzez zmiany w rozporządzeniach Ekoprojektu zakaz sprzedaży i montażu kotłów gazowych, olejowych, węglowych i… elektrycznych (chodzi o urządzenia centralnego ogrzewania wodnego). Wg procedowanego w Parlamencie Europejskim projektu zmienionej dyrektywy EPBD w 2035 r. ma być zalecany koniec użytkowania takich urządzeń grzewczych w całej Europie. Ale ta ostatnia data nie ma być obligatoryjna, lecz ma być rekomendacją dla krajów członkowskich UE.
Jakich form wsparcia branża pomp ciepła oczekuje od rządu, żeby upowszechnić pompy ciepła i realizować założenia polityki klimatycznej?
Potrzebny jest jednoznaczny sygnał od rządu w kwestii wsparcia rozwoju branży i polskich producentów. To duża szansa dla polskich producentów urządzeń grzewczych. Jeszcze kilka lat temu polski rząd obiecywał możliwość produkcji kotłów na paliwa stałe i kopalne pod warunkiem spełnienia wymogów Ekoprojektu. Widzimy teraz, że polityka klimatyczna Unii przyspieszyła, oczywiście głównie po napaści Rosji na Ukrainę. To samo dzieje się za oceanem, rząd Bidena uznał, że pompy ciepła są jedną z pięciu kluczowych technologii w kwestii transformacji energetycznej i bezpieczeństwa energetycznego. Prezydent Biden powołuje się na Defense Production Act, aby przyspieszyć krajową produkcję czystej energii. Oprócz pomp ciepła chodzi o takie technologie, jak fotowoltaika, transfomatory sieciowe, izolacje oraz elektrolizery do produkcji wodoru i ogniwa paliwowe.
Jak zdobyć dofinansowanie na pompy ciepła:
- Program Moje ciepło - dofinansowanie do pompy ciepła
- Dotacja od PGNiG na kocioł gazowy lub pompę ciepła
- Program "Czyste powietrze" - w 2022 r. najwyższa dotacja
W Polsce pilnie potrzebne są programy wsparcia dla badań i rozwoju, ale też dla wdrożeń do produkcji. Wg mojego rozeznania w Polsce jest wielu poddostawców produkujących różne elementy do pomp ciepła: wymienniki, elementy obiegu chłodniczego i innych, np. dolnych źródeł do gruntowych pomp ciepła.
Nie przegap: Czy będą dopłaty do pelletu?
Potrzebne jest skoordynowane działanie wielu podmiotów: ministerstw odpowiedzialnych za gospodarkę i klimat, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚGW), przedstawicieli branży, polskich producentów urządzeń grzewczych. To okienko otworzyło się w krajach europejskich, między innymi w Polsce, tylko na kilka lat i w mojej ocenie zamknie się za 2-3 lata. Mamy unikalną szansę, aby zapewnić masową produkcję pomp ciepła w Polsce.
Przeczytaj inne poradniki o instalacji i użytkowaniu pomp ciepła:
- Hybrydowe ogrzewanie z pompą ciepła - jak działa taki system?
- Magazyn energii - jak przechowywać energię z instalacji fotowoltaicznej?
- Współczynniki COP i SCOP - efektywność i wydajność pompy ciepła
- Czy pompa ciepła samodzielnie ogrzeje dom?
- Jakie są koszty ogrzewania domu pompą gruntową i powietrzną?
- Jak działa powietrzna pompa ciepła
Galeria: zobacz na zdjęciach, jak się montuje pompę powietrze-woda
Autor: Piotr Mastalerz
W obiegu monoblokowej pompy ciepła, która jest zamontowana na zewnątrz, a więc zimą narażona na działanie ujemnej niskiej temperatury, musi krążyć niezamarzający płyn
