Geotechnik i geolog na budowie. Badanie gruntu: kiedy je zamówić?

Zanim rozpoczniesz budowę warto zlecić badania gruntu wykwalifikowanemu geotechnikowi. Opinia geotechniczna będzie cenną wskazówką dla architekta i wykonawców.

Badanie gruntu z reguły nie jest obowiązkowe. Do niedawna trzeba je było wykonywać tylko wówczas, kiedy dom miał stanąć na terenie o trudnej lub skomplikowanej strukturze geologicznej. W większości przypadków wystarczyła więc opinia o warunkach gruntowych zawarta przez architekta w projekcie domu bądź jego adaptacji. Od 2012 r. sytuacja nie jest zupełnie jasna. To architekt powinien oceniać, czy ekspertyza jest konieczna. 
Nie zdziw się jednak, że mimo iż architekt nie zleci zrobienia opinii, organ wydający pozwolenia na budowę upomni się o nią.
 W praktyce opinia geotechniczna nie będzie potrzebna, jeśli w sąsiedztwie stoją obiekty podobne do twojego. 
Generalnie zawsze warto wynająć geotechnika lub geologa z uprawnieniami geologiczno-inżynierskimi. Fachowiec taki rzuci okiem w głąb ziemi. Powie, czy gdzieś tam pod trawą nie ukrywają się grunty o słabej nośności albo niejednorodnej strukturze. Nie umkną jego uwadze ciekawostki w postaci śladów po starych gliniankach bądź wyrobiskach żwiru. Sprawdzi obecny poziom wód gruntowych i ustali, jak bardzo może się on podnosić. Ostrzeże przed osuwiskiem i szeregiem innych pułapek kryjących się pod powierzchnią działki.

Sprawdź warunki gruntowe

Najkorzystniejsze warunki są określane mianem prostych. Występują one wtedy, gdy nie ma zagrożenia wodami gruntowymi – ich zwierciadło znajduje się poniżej projektowanego poziomu posadowienia fundamentów. W warunkach prostych grunt jest nośny i jego warstwy są ułożone równolegle do powierzchni terenu. W warunkach trudnych warstwy gruntu nie są ciągłe, wody gruntowe mogą się podnosić powyżej poziomu fundamentów, występują grunty słabonośne, na przykład organiczne torfy lub mady. Mogą też miejscowo zdarzać się zawieszone oczka wodne. Najtrudniejsze są warunki skomplikowane. Wtedy budowa domu wymaga dużych nakładów finansowych. Obejmują one tereny zagrożone osuwaniem się ziemi lub zjawiskami krasowymi, to jest rozpuszczaniem przez wodę wapieni i gipsów, oraz obszary, gdzie pod powierzchnią występują szkody górnicze. W warunkach skomplikowanych może występować kurzawka, czyli przesuwanie się nawodnionych pyłów i luźnych piasków.

Geotechnik, czy geolog

Badanie gruntu można powierzyć geotechnikowi lub geologowi. Geotechnik i geolog z uprawnieniami geologiczno-inżynierskimi mogą dokonywać badań i wystawiać ekspertyzy geotechniczne w przypadku budynków I lub II kategorii geotechnicznej. Gdy budynek kwalifikuje się do III kategorii – geologa musi zastąpić geotechnik. Ekspertyza geotechniczna jest dokumentem przydatnym architektowi, który będzie projektował dom lub dokonywał adaptacji projektu katalogowego. Ten, znając specyfikę gruntu, zdoła zaplanować najodpowiedniejszy i przy tym najekonomiczniejszy sposób posadowienia budynku. Ustali, jaki rodzaj fundamentów będzie odpowiedni dla danego gruntu. W praktyce może to oznaczać wykonanie zarówno ław, jak i ścian fundamentowych w konstrukcji monolitycznej (żelbetowej) albo zwiększenie przekrojów i zbrojenia ław. W razie stwierdzenia gruntów o niskiej nośności (piaski) opinia geotechniczna będzie podstawą na przykład do wykonania tak głębokich wykopów, które dotrą do bardziej nośnej warstwy. Może to być również wskazówką do wymiany gruntu na bardziej nośny.
 Szczegółowe ustalenie warunków gruntowych i wodnych na działce da też wykonawcom cenne wskazówki odnośnie do rodzaju hydroizolacji podziemnych części domu.

Zobacz także:

• Hydroizolacja fundamentów - wybieramy materiały do izolacji >>>

Geotechnik zdecyduje też, czy oprócz hydroizolacji potrzebny będzie drenaż opaskowy, czyli instalacja odbierająca wodę gromadzącą się przy fundamentach i odprowadzająca ją w wyznaczone miejsce.


Przewodnik po dokumentacji


• Opinia geotechniczna

To dokument sporządzany przez geotechnika albo geologa. Zostaje w nim określona kategoria geotechniczna budynku i zakres badań koniecznych do przeprowadzenia na miejscu budowy. Do opinii dołączane są szkic lokalizacji działki i podstawowe informacje o niej. Zamieszczone w niej dane dotyczące gruntu są zaczerpnięte ze źródeł archiwalnych, map geologicznych lub wstępnych badań geotechnicznych.


• Dokumentacja badań geotechnicznych

Zamawiając opinię, warto, a niekiedy (o czym wspomnieliśmy wcześniej) trzeba wzbogacić ją o dokumentację badań geotechnicznych przeprowadzonych na miejscu. Dzięki niej poznamy charakterystykę warunków wodnych, charakterystykę gruntu, orientacyjne obliczenia dotyczące nośności gruntu.


• Projekt geotechniczny

Niekiedy bywa niezbędny. Zawarte są jest w nim między innymi prognoza zmian właściwości gruntu, obliczenia dotyczące nośności i osiadania podłoża gruntowego, opis wykonania trudniejszych prac ziemnych.


• Dokumentacja geologiczno-inżynierska

Wykonywana jest w oparciu o wcześniejsze dokumentacje. Obejmuje więc podobne elementy jak opinia, dokumentacja badań i wspomniany projekt. 
Jest potrzebna w przypadku występowania skomplikowanych warunków gruntowych. Dokumentacja ta musi być zatwierdzona w starostwie.

Sondowanie gruntu
: geotechnik na budowie

Kiedy geotechnik zjawi się na działce, wykona kilka odwiertów sięgających 4-6 m. Liczba wierceń zależy między innymi od wielkości działki. Na podstawie tak zwanego profilu geologicznego ustali on:

• ile warstw gruntu znajduje się pod powierzchnią,
• jakiego rodzaju są to grunty,
• jakie są i ich parametry fizyko-mechaniczne (spoistość i plastyczność, wilgotność, barwa),
• obecność i ilość wody na danych głębokościach.


W szczególnych przypadkach może zajść potrzeba przeprowadzenia dokładniejszej analizy i wtedy próbki gruntu wędrują do laboratorium. Tam zostaną precyzyjnie ustalone rodzaj i parametry gruntu (na podstawie procentowej zawartości jego poszczególnych frakcji). 
Jeśli geotechnik stwierdzi występowanie gruntów niespoistych (piaski, żwiry), trzeba dodatkowo ocenić stopień ich zagęszczenia, posługując się metodą sondowania dynamicznego. Polega ona na wbijaniu sondy za pomocą swobodnie spadającego ze stałej wysokości odważnika i liczeniu uderzeń potrzebnych do jej zagłębienia w gruncie na określoną głębokość.
 Podobnemu celowi służy metoda sondowania statycznego. W jej przypadku sondę wciska się w grunt w jednostajnym tempie.


Diagnoza i zalecenia
 geotechnika

Sucha analiza warunków gruntowych i wodnych mogłaby być dla wielu nie całkiem zrozumiała. Dlatego geotechnik podaje pewne konkretne wskazówki przydatne projektantowi, inwestorowi i wykonawcom. Może na przykład zaznaczyć, że wykopy można robić tylko w suchym okresie i wyłącznie przy zastosowaniu narzędzi ręcznych, ponieważ wprowadzenie ciężkiego sprzętu mogłoby naruszyć strukturę gleby. 
Czasem zaleca wymienić grunt, gdy ten jest zbyt plastyczny. Z myślą o bezpieczeństwie robotników może też określić maksymalny stopień nachylenia ścian wykopu.


Magazyn Murator

Autor: Murator

Artykuł został opublikowany w lutowym numerze "Muratora". W magazynie ponadto:

• Ile kosztują fundamenty? Porównujemy najpopularniejsze rozwiązania
• Salon, kuchnia, jadalnia. Jak  urządzić wygodną strefę dzienną?
• Izolacje w łazience. Czym zabezpieczyć ściany i podłogę przed wodą
• Chcesz mieć świeże powietrze w domu? Wybierz wentylację mechaniczną!

Dodatek do magazynu: Termomodernizacja z dopłatą – docieplenie, wymiana okien, nowe ogrzewanie. Jak zaplanować remont i uzyskać dofinansowanie.

czytaj

Radosław Murat