Termomodernizacja – na czym polega i jakie przynosi efekty?
Termomodernizacja ma zabezpieczyć dom przed utratą ciepła, ma zmniejszyć zużycie energii potrzebnej do ogrzania (lub chłodzenia) budynku i podgrzania wody. Jak przeprowadzić termomodernizację, by przyniosła jak największe korzyści?
Termomodernizacja to przedsięwzięcie, dzięki któremu ma się zmniejszyć zapotrzebowanie budynku na energię. Dotyczy budynków już istniejących, które ze względu na swój wiek i stan techniczny nie spełniają obecnych wymagań. Termomodernizacji potrzebują budynki kilkudziesięcioletnie, ale również te budowane kilkanaście lat temu, gdy przepisy nie były tak rygorystyczne, a w procesie budowy przeważał pogląd, by budować jak najtańszym kosztem.
Termomodernizacja została uznana za na tyle ważny problem, że znalazła to odzwierciedlenie w prawie. Ustawa z 21 listopada 2008 o wspieraniu termomodernizacji i remontów (z późn. zmianami, tekst jednolity w Dz.U. 2017 poz. 130). Za przedsięwzięcie termomodernizacyjne ustawa uznaje przedsięwzięcia, których przedmiotem jest:a) ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania do budynków mieszkalnych, budynków zbiorowego zamieszkania oraz budynków stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego służących do wykonywania przez nie zadań publicznych,b) ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, jeżeli budynki wymienione w lit. a, do których dostarczana jest z tych sieci energia, spełniają wymagania w zakresie oszczędności energii, określone w przepisach Prawa budowlanego, lub zostały podjęte działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii dostarczanej do tych budynków,c) wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w wyniku czego następuje zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła,d) całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji.
Znajomość zakresu inwestycji składających się na termomodernizację budynku jest szczególnie ważna, gdy będziemy starać się o ich dofinansowanie lub preferencyjny kredyt.
Prace wykonywane w ramach termomodernizacji są w prawie budowlanym traktowane jako remont domu. Dobrze jest sprawdzić, czy inwestycje podejmowane w ramach modernizacji nie podlegają np. zgłoszeniu do organów architektoniczno-budowlanych.
Termomodernizacja nie jest tanim przedsięwzięciem, żeby więc mieć pewność, że wydane pieniądze przełożą się na konkretne efekty, najlepiej przeprowadzić audyt energetyczny budynku. Audyt energetyczny da odpowiedź, jaki jest aktualny stan techniczny budynku i jego instalacji. Audytor wykona charakterystykę energetyczną i wskaże elementy do poprawienia ze wskazaniem, które z nich dadzą najlepszy efekt. To ważne, gdy termomodernizacji nie da się ze względów finansowych przeprowadzić kompleksowo. Ważną częścią audytu energetycznego jest ocena ekonomiczna planowanych inwestycji.
Ocieplanie: pierwszy etap termomodernizacji
Ocieplenie domu (ścian zewnętrznych oraz poddasza lub dachu) i wymiana okien to zazwyczaj pierwsze inwestycje w ramach termomodernizacji. Powinno się ocieplić dom cały, ale gdy brakuje funduszy bądź występują jakieś ograniczenia wykonawcze, warto skupić się na miejscach, gdzie ucieka najwięcej ciepła. Będą to zapewne wyniesione podpiwniczenia, stropy między piwnicą a parterem, stropodachy, balkony lub loggie. Pod dachami skośnymi są to nieocieplone strychy lub słabo ocieplone poddasze użytkowe, na których zimą jest chłodno, a latem gorąco. Ciepło ucieka też przez ściany wewnętrzne, przykładowo przez ściany nieogrzewanego przedsionka, spiżarni czy wbudowanego w bryłę domu garażu.
Sprawdź też:
W przypadku ocieplania domu trzeba pamiętać o grubości izolacji – za cienka warstwa nie wypełni swojego zadania, zaś niepotrzebnie za gruba warstwa podwyższy koszty. Optymalną grubość termoizolacji dobiera się w zależności od materiału, z jakiego jest wykonana przegroda, oraz od jej rodzaju. Do ocieplenia dachu potrzeba najwięcej izolacji – 20, a nawet 30 cm, w ścianach piwnicy zagłębionej w gruncie często wystarczy 10 cm.
Ocieplając dom napotkamy też miejsca, gdzie ułożenie optymalnej warstwy będzie technicznie niemożliwe. Na przykład gruba warstwa izolacji na ścianach wąskiej loggii zajęłaby 1/3 jej przestrzeni. Wtedy warto zastosować droższy, ale za to cieplejszy materiał, który można ułożyć cienką warstwą.
Na docieplenie płyty balkonu czy tarasu też jest często bardzo mało miejsca. Grubość izolacji należy wówczas dobrać tak, by nie zasłaniała progu drzwi, trzeba też skupić się na uszczelnieniu pozostałych mostków termicznych.
Termomodernizacja z wymianą okien
Wymiana okien na nowoczesne zawsze przyniesie ograniczenie strat ciepła, ale nieprzemyślany wybór okien nie poprawi komfortu. Współczesne okna mają niski współczynnik przenikania ciepła, ale też są szczelne. Pamiętajmy, że w budowanych po wojnie domach z założenia zakładało się dodatkową, obok grawitacyjnej, „wentylację” przez okna, nawet gdy były zamknięte (to konsekwencja sposobu osadzania okien i używanych materiałów do uszczelniania takich montaży). A to sprawia, że w domach z wentylacją grawitacyjną szczelne okna przyczyniają się do pogorszenia jakości powietrza wewnątrz. Dlatego zaleca się, żeby nowe okna były wyposażone w nawiewniki.
Przy wymianie okien podkreśla się, że nawet najdroższe okna mogą nie spełnić swoich funkcji, gdy zostaną źle zamontowane. Czasy, gdy można było samemu pokusić się o wymianę okna, powinniśmy odesłać do lamusa. Poprawny montaż okien to dzisiaj prawdziwa sztuka, która doczekała się nawet określenia jej mianem zawodu budowlanego. Poniżej przekażemy kilka uwag dotyczących wymiany okien podczas termomodernizacji, ale raczej poglądowo, bo właśnie montaż okien w starym budynku wymaga szczególnej o tym wiedzy, a także doświadczenia zawodowego, które pomoże w razie wystąpienia komplikacji.
Gdy podczas termomodernizacji domu łączy się wymianę okien z ocieplaniem ścian, można je całkowicie lub częściowo wysunąć przed ścianę, aby znalazły się w grubości ocieplenia. Do montażu okien w warstwie ocieplenia zamiast tradycyjnych kotew i dybli używa się konsol lub kątowników.
Jeśli okna wysuwa się tylko kilka centymetrów poza lico muru, do montażu wystarczą standardowe kotwy montażowe. W starych domach zmiana położenia okna w grubości muru może być trudniejsza do wykonania, bowiem wiele ścian ma wmurowane węgarki wokół okien. Ich zadaniem była ochrona szczeliny wokół ramy przed przewiewaniem. Można je skuć lub wyciąć szlifierką. Okna można wówczas dosunąć do krawędzi muru, a styk z dociętym ościeżem osłonić węgarkiem odtworzonym z termoizolacji.
Jeśli nie planuje się docieplania ścian, lepiej wstawić nowe okna dokładnie w miejscu starych, przed węgarkiem, i po prostu pogodzić się z zimniejszą strefą wokół okna. Również w przypadku ścian trójwarstwowych okna najlepiej pozostawić w istniejącym położeniu. A to jeszcze nie koniec z problemami, jakie łączą się z wymianą okien. Kolejna sprawa to m.in. uszkodzenia elewacji, gdy nie przewidujemy jej remontu w ramach termomodernizacji.
Usprawnienie instalacji w ramach termomodernizacji
Kolejną przyczyną wysokiego zużycia energii jest niska sprawność instalacji centralnego ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Przestarzałe technicznie kotły służą do spalania węgla, drewna lub śmieci. Wewnętrzne instalacje nie są zaizolowane, wiele z nich jest rozregulowanych i ma niską sprawność. Prowadzi to nie tylko do dużego zużycia energii, ale i znacznej emisji zanieczyszczeń. A zadaniem termomodernizacji jest nie tylko ograniczenie zużycia energii i kosztów użytkowania budynku, ale również podniesienie jakości środowiska wewnętrznego i zmniejszenie niekorzystnego oddziaływania na środowisko zewnętrzne.
W ramach termomodernizacji w obszarze instalacji w wersji minimalistycznej może wystarczyć ocieplenie komina (co zwiększy jego ciąg), ale najczęściej wymienia się kocioł i zamienia instalację otwartą z naczyniem wzbiorczym na zamkniętą. Remont instalacji to dobry moment na zastanowienie się nie tylko nad wymianą kotła na nowoczesny i na inne paliwo. A może pompa ciepła i panele fotowoltaiczne? Na pewno warto przy okazji zainwestować w montaż systemów automatycznego sterowania, co ogranicza nieco zużycie energii. Często wiąże się to z wymianą grzejników.
Bardzo ważne jest prawidłowe określenie parametrów nowych instalacji. Ich moc dobiera się na podstawie zapotrzebowania na energię grzewczą, a więc po uwzględnieniu ocieplenia domu. Ważne, żeby w przypadku kompleksowej termomodernizacji wszystkie prace zakończyć przed sezonem grzewczym. Jeżeli przeprowadza się ją etapowo, nie powinno się zaczynać od modernizacji instalacji, aby nie doszło do sytuacji, że zimą dom będzie niedogrzany.
Gdzie można uzyskać poradę dotyczącą termomodernizacji?
- Na stronie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest kontakt do doradców regionalnych specjalizujących się w termomodrnizacji - https://nfosigw.gov.pl/o-nfosigw/doradztwo-energetyczne/kontakt/doradcy-regionalni
- Na stronie Zrzeszenia Audytorów Energetycznych znajdziemy Referencyjną Listę Audytorów - http://www.zae.org.pl/lista-audytorow/
- Na stronie Programu Finansowania Energii Zrównoważonej w Polsce Polseff znajdziemy kontakt do certyfikowanych ekspertów i audytorów ds. energetyki - http://www.polseff2.org/pl/certyfikowani-eksperci-i-audytorzy
