Co to są rośliny oleiste?
Najczęściej określenie rośliny oleiste stosowane jest do sporej grupy tzw. gatunków przemysłowych, które uprawia się głównie ze względu na wysoką zawartość cennych tłuszczów. Pozyskiwane z nich (po odpowiedniej przeróbce) tłuszcze roślinne mają zwykle płynną postać olejów roślinnych lub inne formy o stałej konsystencji. Dzięki temu, otrzymujemy znane powszechnie oleje roślinne, zwierające zdrowe kwasy tłuszczowe i mające szerokie zastosowanie – od domowych kuchni po różne gałęzie przemysłu. Najczęściej rośliny oleiste spotkamy na wielkoobszarowych polach uprawnych, a najbardziej znany jest np. słonecznik zwyczajny (Halianthus annus), rzepak (Brassica napus), a także len zwyczajny (Linum usitatissimum).
Rośliny oleiste i ozdobne
Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, że popularne i rosnące w wielu ogrodach rośliny ozdobne należą także do gatunków oleistych.
Zarówno w ogrodach, jak i na polach uprawnych uprawiany jest słonecznik zwyczajny (Helianthus annus) należący do roślin oleistych. Jego nasiona spożywane są chętnie na surowo, a także przetwarzane na większą skalę w cenny olej słonecznikowy. Słonecznik należy do rodziny astrowatych, wśród których znajdziemy wiele gatunków roślin ozdobnych, łąkowych czy użytkowych – są to np. astry, chabry, języczka, złocień, stokrotka, rudbekia, szarotka i wiele innych.
W ogrodach słonecznik uprawiany jest szczególnie ze względu na dekoracyjne, charakterystyczne, żółte, duże kwiaty i jadalne nasiona. Jest gatunkiem jednorocznym, uprawianym z nasion wysiewanych wczesną wiosną wprost do gruntu. Nie ma dużych wymagań, ale wymaga stanowiska w pełnym słońcu i obfitego nawożenia. Sztywne, wzniesione łodygi słonecznika mogą osiągać do 2-3 m wysokości, dlatego w czasie kwitnienia i owocowania rośliny potrzebują podpórek. W sprzedaży można jednak także spotkać wiele odmian słoneczników ozdobnych nie osiągających dużych rozmiarów, o wysokości od 0,5 do 1 m.
Popularną rośliną oleistą ozdobną w naszych ogrodach jest również rącznik pospolity (Ricinus communis), który łatwo rozpoznać po charakterystycznych, dłoniasto klapowanych liściach, przypominających kształtem liście kasztanowca. Pędy, jak i liście (w zależności od odmiany) mogą mieć zmienny kolor od zielonego do ciemnopurpurowego, co jest głównym walorem ozdobnym tej rośliny. Dekoracyjne są także kwiaty - zebrane w grono i osadzone grupami – ciemnoróżowe lub czerwone (żeńskie) i białe (męskie). Jest to roślina jednoroczna o trujących właściwościach, uprawiana z nasion. Potrzebuje ciepłego, słonecznego stanowiska i jest bardzo wrażliwa na przymrozki (marzną przy temperaturze -1 °C). Nasiona rącznika są silnie trujące - zawierają alkaloid (rycynę), trującą dla człowieka w dawce powyżej 0,2 g, co odpowiada trzem nasionom rośliny.
Nasiona rącznika są surowcem do produkcji oleju rycynowego, który ma zastosowanie głównie w medycynie – działa silnie przeczyszczająco (drażni błonę śluzową jelita cienkiego, pobudzając jego perystaltykę). Ponadto, jest składnikiem maści i preparatów do leczenia różnych stanów zapalnych skóry oraz oparzeń. Warto wiedzieć, że olej rycynowy jest także składnikiem repelentów ogrodowych – preparatów zapachowych do odstraszania szkodników (np. kretów, czy turkucia podjadka).
Przeczytaj też:
- Rośliny lecznicze i zioła rosnące dziko w ogrodach >>>
- Czystek: roślina ozdobna i lecznicza. Właściwości >>>
- Maki w ogrodzie – gatunki, uprawa i zastosowanie >>>
Do gatunków oleistych (z ich nasion pozyskiwany jest olej), a jednocześnie ozdobnych lub użytkowych należą również m.in. mak lekarski (Papaver somniferum) lub winorośl właściwa (Vitis vinifera).
i
Polecany artykuł:
Oliwka – oleisty krzew
Coraz bardziej popularna w naszym kraju (głównie w uprawie pojemnikowej) jest oliwka europejska (Olea europaea). Ten zimozielony krzew (rzadziej małe drzewo), występujący naturalnie w Afryce, Azji Zachodniej i na południu Europy w sprzyjających warunkach dorasta do 12 m wysokości. Charakterystyczne i dekoracyjne są lancetowate, podłużne i krótkoogonkowe liście oliwki – ciemnozielone, a od spodu srebrzysto-popielate i omszone (podobnie jak pędy).
Przeczytaj też:
Oliwka w donicy. Jak uprawiać drzewko oliwne w domu
Oliwka ma małe wymagania glebowe, dobrze znosi susze, jednak nie toleruje niskich temperatur i w naszym klimacie rzadko udaje się jej uprawa w warunkach ogrodowych. Z owoców oliwki pozyskiwany jest cenny olej, nazywany powszechnie oliwą.
