Rącznik pospolity – roślina trująca. Uprawa i zastosowanie rącznika
Rącznik pospolity to wysoka roślina jednoroczna spotykana w polskich ogrodach, a czasem także w miejscach dzikich. Ma pewne walory dekoracyjne, wprowadza do ogrodu wyrazisty koloryt. Jej potencjalne zastosowania są o wiele szersze (m.in. jest wykorzystywana w branży przemysłowej i farmaceutycznej). Jednocześnie jest trująca, a po spożyciu śmiertelnie niebezpieczna. Jak i kiedy uprawiać rącznik pospolity?
Autor: GettyImages
Rącznik pospolity
Rącznik pospolity (łac. Ricinus communis), rzadziej znany jako kleszczowina pospolita, należy do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Występuje naturalnie w krajach Afryki i na Bliskim Wschodzie, gdzie ma krzewiasty lub drzewiasty pokrój i osiąga nawet do 10 m wysokości.
W naszym klimacie rącznik nie wytrzymuje zim i dlatego jest rośliną jednoroczną, rzadko przekraczającą 3 m wysokości. Tworzy silny korzeń palowy z licznymi rozgałęzieniami. Łodygi rącznika są grube, o zmiennej barwie – od zielonej po fioletową. Osadzone na niej (na długich ogonkach) duże, atrakcyjne, dłoniasto klapowane liście mogą osiągać do 30-50 cm średnicy. Rącznik kwitnie od późnego lata do jesieni. Kwiaty są drobne, żółte lub zielonkawe. Po przekwitnięciu pojawiają się atrakcyjne czerwone, kolczaste torebki nasienne.
Najważniejsze wymagania i uprawa rącznika pospolitego
Rącznik pospolity powinno się uprawiać na stanowisku dobrze nasłonecznionym, ciepłym, ale jednocześnie osłoniętym od silnych wiatrów. W takich miejscach będzie harmonijnie rozwijał się, a przy tym jego wybarwienie będzie wyraziste. Roślina preferuje gleby żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne. Radzi sobie na słabszych glebach, ale wtedy wolniej rośnie i mniej obficie kwitnie/owocuje. Jest wrażliwy na mróz, zaszkodzić mu mogą także nawet niewielkie przymrozki.
Jak ochronić rośliny w ogrodzie przed wiosennymi przymrozkami? >>>
Nasiona rącznika wysiewa się na przełomie marca i kwietnia (najlepiej w inspekcie), sadzonki wysadza do gruntu po przymrozkach, tzn. od drugiej połowy maja. Nasiona kiełkują w temperaturze powyżej 10°C. Dla prawidłowego rozwoju warto go podlewać w czasie suszy i nawozić (nawozami fosforowo-potasowymi).
W rzeczywistości rącznik pospolity w dobrych warunkach rośnie jak chwast i nie wymaga szczególnych zabiegów. Wysokie egzemplarze można palikować, to ograniczy ewentualne pokładanie. W początkowym okresie uprawy zaleca się go usuwać chwasty, później roślina sama może je zagłuszyć. Pozytywny zabieg to ściółkowanie, nie tylko ograniczy chwasty, ale także zmniejszy wysychanie wierzchniej warstwy podłoża.
Zastosowanie rącznika w ogrodzie
Rącznik ma na tyle silny wzrost i spektakularny pokrój, że z powodzeniem można go uprawiać jako soliter (zwłaszcza w małych ogrodach) w wyeksponowanym miejscu. Ponadto nadaje się do tworzenia krzewiasto-drzewiastych kompozycji, dekoracji ścian, wysokich murów i elementów małej architektury.
Rącznik można uprawiać w pojemnej donicy na balkonie i tarasie. Nadaje ogrodowi oryginalności, egzotyki i zwiększa koloryt. Pasuje do różnych stylów urządzania, m.in. do ogrodu wiejskiego, angielskiego i śródziemnomorskiego. Nie zaleca się go uprawiać w ogrodach naturalistycznych.
W sprzedaży dostępne są różne odmiany różniące się wyglądem, np.
- 'Sanguineus' o liściach czerwonych,
- 'Carmencita' o liściach ciemnozielonych,
- 'Gibsonii' o liściach fioletowoczerwonych.
Szczególne zastosowanie rącznika
Rącznik ma cenne właściwości dla gleby i roślin – odstrasza krety oraz nornice. Gnojówki z rącznika działają odstraszająco nie tylko na gryzonie, ale pozwalają także zwalczyć turkucia podjadka.
Jednocześnie należy rozważyć uprawę rącznika na działkach, gdzie przebywają małe dzieci. Rącznik pospolity jest co prawda wykorzystywany w celach medycznych, ale to roślina trująca. Jej spożycie (zwłaszcza nasion) jest niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia. Zawiera rycynę, silnie toksyczny związek wywołujący m.in. gwałtowną biegunkę i wymioty. W czasie I wojny światowej eksperymentowano z trucizną tworząc pociski wypełnione talkiem z rycyną.
Polecany artykuł:
Inne zastosowania rącznika pospolitego
Nasiona rącznika znajdują zastosowanie w medycynie. Działają drażniąco na błony śluzowe, dlatego wykorzystuje się je m.in. do pobudzania perystaltyki jelit. Olej rycynowy jest stosowany do leczenia owrzodzeń i przyśpieszania gojenia oparzeń. W kosmetyce służy do pielęgnacji cery. Jest także...smarem do maszyn przemysłowych i okrętowych. Absolutnie nie wolno przyrządzać leków na bazie rącznika samodzielnie.
Przeczytaj też:
Rośliny lecznicze i zioła rosnące dziko w ogrodach >>>
Czystek – roślina ozdobna i lecznicza. Właściwości lecznicze czystka >>>
Koniczyna czerwona (koniczyna łąkowa) - wysiew, uprawa, właściwości i zastosowanie >>>
W latach 60-tych ubiegłego wieku w Polsce prowadzono eksperymenty z komercyjną polową uprawą rączników na nasiona. Okazały się niepowodzeniem. Ze względu na klimat i związany z tym krótki okres wegetacyjny rośliny wykształcały zbyt mało plonu.
