Ochrona roślin w ogrodzie ekologicznym
Czy można uniknąć stosowania w ogrodzie preparatów chemicznych? Jak oddziałują na siebie rośliny? Co sprawi, że warzywa i owoce uprawiane ekologicznie będą zdrowo rosły?
Autor: Piotr Mastalerz
Kiedy zaistnieje potrzeba ingerencji człowieka, można najpierw zastosować przygotowane samodzielnie napary lub gnojówki z pokrzywy, wrotyczu, skrzypu, pędów pomidora, a jeśli nie poskutkują – dostępne w sprzedaży biologiczne preparaty do zwalczania szkodników (powstają na bazie wyciągów roślinnych, oleju parafinowego, olejów roślinnych, szarego mydła i sproszkowanych skał). Ostatecznie, w razie inwazji jakichś szkodników, można użyć chemicznych preparatów ochrony roślin, ale tylko mało toksycznych. Pamiętajmy, że tępiąc za ich pomocą nieproszonych gości, pozbędziemy się też przy okazji na przykład owadów pożytecznych, zapylających kwiaty. A bez nich nie ma owoców. Pomocą w ochronie naszych roślin ogrodowych mogą być tak tępione zazwyczaj chwasty. Warto (choćby tylko na obrzeżach działki) pozostawić kępy mniszka lekarskiego, pokrzywy zwyczajnej, rumianku pospolitego, jasnoty białej, babki szerokolistnej. Nie tylko korzystnie wpływają na inne rośliny, ale wabią pożyteczne owady.
Koniecznie trzeba też mieć bez czarny. W jego cieniu doskonale tworzy się kompost, a wydzielany przez liście zapach odstrasza muchy i komary. Pozostawiając te rośliny, tworzymy przy okazji przydomową aptekę: ich liśćmi, kwiatami i owocami można leczyć wiele dolegliwości (jak choćby skaleczenia czy ugryzienia owadów). Jeżeli popatrzymy na otaczającą nas przyrodę, zobaczymy, jak wiele w naturalnych zbiorowiskach jest efektownych roślin. Doceńmy ich urodę i nie tępmy zawzięcie – pomyślmy, że przeniesione na inny kontynent stałyby się ozdobą wyrafinowanych kompozycji ogrodowych.
Jeżeli nie chcemy używać w ogrodzie preparatów chemicznych, musimy zdawać sobie sprawę, że co jakiś czas na naszych roślinach będą pojawiać się szkodniki. Jednak jeśli wybierzemy odmiany odporne na choroby, znajdziemy dla nich najwłaściwsze stanowiska, będziemy stosować nawozy organiczne, posadzimy rośliny wabiące pożyteczne owady oraz takie, które wydzielają korzystnie oddziałujące fitoncydy zawarte w olejkach eterycznych, a do tego pozwolimy drobnym zwierzętom (ptakom, jeżom, ryjówkom, żabom, ropuchom, ważkom) żyć w naszym ogrodzie – po dwóch-trzech latach będziemy mogli zaobserwować, że powstał stan równowagi biologicznej.
Ekologiczne warzywa i owoce
Zakładając ogród, często staramy się wygospodarować w nim miejsce na warzywnik – a jeśli pozwala na to wielkość terenu – także na sad (albo przynajmniej jedno drzewo owocowe). Roślinom tym trzeba zapewnić żyzne podłoże i dobre nasłonecznienie. Warto też wykorzystywać zapomnianą dziś wiedzę naszych przodków, bo wnioski, jakie wyciągali podczas wieloletnich obserwacji uprawy roślin, pozwalały osiągać wyższy plon. Między innymi zaobserwowano, że rośliny poprzez korzenie, pędy i kwiaty wydzielają substancje, które korzystnie lub niekorzystnie wpływają na inne gatunki. Znając ich wzajemne oddziaływanie, można odpowiednio planować obsadzenie zagonów. Warto pamiętać, że:
- marchew i cebula chronią się wzajemnie przed szkodnikami (połyśnica marchwianka i śmietka cebulanka);
- buraki dobrze rosną w sąsiedztwie cebuli, fasoli karłowej, porów, kapusty i korzystnie oddziałują na te warzywa;
- cebula, szczypiorek i czosnek są dobrymi sąsiadami dla pomidorów i truskawek, a złymi dla grochu i fasoli;
- kapusta najlepiej czuje się w sąsiedztwie buraków, sałaty, selera;
- dynia powinna rosnąć razem z kukurydzą i fasolą, ale z dala od ziemniaków;
- winorośli służy sąsiedztwo morwy białej.
Między warzywami lub wokół zagonów warto siać i sadzić rośliny przyprawowe. Szczególnie dobrze oddziałują:
- kminek na groch;
- koper ogrodowy na rośliny z rodziny kapustnych, sałatę i ogórki;
- estragon na kapustne;
- cząber na kapustne, cebulę i fasolę;
- bazylia i majeranek na kapustne;
- mięta na kapustne, fasolę i groch.
Pamiętajmy też, aby nie sadzić razem bazylii, ruty i majeranku czy kopru ogrodowego z kolendrą i koprem włoskim, bo będą źle rosły, a plony z nich będą mizerne. Lepiej też zrezygnować z otaczania warzywnika żywopłotem z głogu, tarniny czy berberysu, bo hamują one rozwój innych roślin.
Rośliny pożyteczne i efektowne
Ogród warzywny będzie wyglądać atrakcyjnie, jeśli oprócz roślin uprawnych posadzimy w nim także rośliny kwitnące. Sięgnijmy do tradycji ogrodów wiejskich, w których obok siebie rosną warzywa i rośliny ozdobne niewymagające szczególnej pielęgnacji. Pięknie kwitną cynie, ślazówka, godecja, astry, smagliczka. Ale warto też siać znane powszechnie, a zazwyczaj niedoceniane rośliny, które zawsze powinny rosnąć wśród warzyw, bo pomagają w walce ze szkodnikami. Są to m.in. wyniszczające nicienie nagietki, aksamitki i kosmos, łoboda czerwona odstraszająca krety, mięta, której nie tolerują myszy i mrówki, nasturcja wabiąca mszyce tak skutecznie, że inne rośliny są od nich wolne.
