Rośliny chronią przed spalinami i hałasem. Jakie rośliny wybrać do ogrodu w mieście.

W mieście i w pobliżu ruchliwych dróg powietrze jest przesycone pyłem, kurzem i spalinami. Jakie rośliny wybrać do miejskiego ogrodu, aby ochroniły nas przed spalinami i hałasem.

Zobacz galerię 1 zdjęcie

Autor: Andrzej Szandomirski

Rozległa przestrzeń, czyste powietrze i cisza wokół domu są marzeniem, które nie zawsze się spełnia. Wiele domów stoi na niewielkich działkach miejskich, w pobliżu dróg, które ze spokojnych uliczek zamieniły się w ruchliwe trasy samochodowe.

W mieście i w pobliżu ruchliwych dróg powietrze jest przesycone pyłem, kurzem i spalinami. Zanieczyszczenia te zmniejszają ilość światła docierającego do roślin. Światło dodatkowo zabiera gęsta zabudowa. Odczuwa się to zwłaszcza zimą, gdy słońce znajduje się nisko nad horyzontem. Uciążliwe bywają także przeciągi, które powstają w wąskich ulicach i między budynkami. Ochroną przed nimi są wysokie i szczelne ogrodzenia oraz żywopłoty. Innym problemem jest wszechobecna susza, której skutki, widoczne na klombach i skwerach miejskich, dają się we znaki także właścicielom ogrodów. Dzieje się tak, ponieważ większość deszczowej wody w miastach nie wsiąka w grunt, ale spływa szybko po asfalcie i chodnikach wprost do kanalizacji. Za schnące rośliny odpowiedzialna jest też w pewnym stopniu sól, którą zimą są posypywane ulice. Po pierwsze – wchłania i zatrzymuje wodę, która staje się niedostępna dla roślin, po drugie – zawiera toksyczny dla nich chlor. Rozwój roślin spowalnia także ołów i inne trujące związki pochodzące ze spalin samochodowych. Cechą charakterystyczną miejskiego mikroklimatu jest temperatura, nawet o kilka stopni wyższa niż poza miastem. Zimą zmniejsza to ryzyko występowania przymrozków, dzięki czemu w zacisznych miejscach można sadzić wrażliwe rośliny, których uprawa poza miastem jest trudna.

Jakie rośliny wybrać do ogrodu w mieście

• Mało wymagające. Odporne na suszę i niepotrzebujące dużej ilości składników pokarmowych, ponieważ w mieście i wzdłuż tras samochodowych gleba jest zwykle zanieczyszczona i uboga w potrzebne roślinom minerały. Godne polecenia są wszystkie rośliny określane w literaturze przyrodniczej i ogrodniczej jako pionierskie.
• Szybko rosnące. Im szybciej rośliny staną się duże, tym prędzej będą skutecznie pochłaniać spaliny, kurz i hałas.
• Długowieczne i gęste. Dadzą trwałą ochronę na długie lata.
• O gładkich liściach. Szkodliwe substancje nie zalegają na liściach i nie wnikają w głąb roślin, lecz są łatwo spłukiwane w czasie deszczu.
• Bez włosków na liściach i pędach. Między włoskami pokrywającymi roślinę zatrzymuje się kurz, spaliny i wszelkie zanieczyszczenia. Roślina nie ma szans na uwolnienie się od nich i powoli marnieje.

Z jakich roślin zrezygnować w ogrodzie w mieście

W niekorzystnych warunkach przy ruchliwych ulicach i drogach lepiej nie sadzić roślin:

• mających płytki system korzeniowy, ponieważ narażone są na przesychanie, szczególnie w miastach, gdzie woda odprowadzana jest do kanalizacji (na przykład: azalie, różaneczniki, wiciokrzewy);
• wymagających dużo światła, żyznej i próchnicznej gleby oraz takich, które są wrażliwe na jej zasolenie (na przykład: grujecznik japoński, trzmielina oskrzydlona);
• mocno pylących – w miastach, z uwagi na dobro innych mieszkańców i przechodniów (na przykład: brzozy, leszczyny, olsze, topole).

Żywopłot – skuteczna ochrona

Skutecznym sposobem odizolowania się zwłaszcza od spalin, ale też w pewnym stopniu od hałasu ulicy jest posadzenie żywopłotu. Powinien on być wysoki (co najmniej dwumetrowy) i bardzo gęsty. Na dużych działkach warto założyć żywopłot niestrzyżony na przykład z dereni jadalnych, bzów, czyli lilaków lub ałyczy i obsadzić od strony posesji niższymi roślinami. Trzeba się jednak liczyć z tym, że taki żywopłot, kiedy się rozrośnie, będzie miał 1,5-4 m szerokości. Żywopłot z roślin uprawianych w pojemnikach można sadzić przez cały sezon – od wiosny do jesieni. Żywopłot z roślin z odsłoniętymi korzeniami tylko wtedy, gdy rośliny nie mają liści, czyli w marcu lub w październiku i listopadzie. Po posadzeniu roślin trzeba je bardzo dokładnie podlać i przyciąć, by się rozkrzewiły. Warto też rozłożyć ściółkę z kory. Dzięki niej w glebie dłużej będzie się utrzymywała wilgoć, poza tym mniej będzie rosło chwastów. Rośliny przeznaczone na żywopłot formowany muszą być regularnie, co najmniej dwa razy w roku (wiosną i w końcu lata), przycinane. Tylko wtedy będą na tyle gęste, że powstanie szczelna przesłona. Niestety, trzeba się liczyć z tym, że rośliny przycinane kwitną znacznie słabiej niż nieprzycinane. Można temu w niewielkim stopniu zapobiec, strzygąc żywopłot po kwitnieniu, zamiast przed.

Drzewa na wysokie żywopłoty i szpalery (powyżej 3 m), odporne na zanieczyszczenia powietrza: głóg jednoszyjkowy, klon polny, klon tatarski, lilak pospolity, śliwa wiśniowa (ałycza), świerk serbski, topola czarna, żywotnik zachodni.Krzewy na żywopłoty 1,5-3-metrowej wysokości, odporne na zanieczyszczenia powietrza: berberys (różne gatunki), glediczja trójcierniowa, irga błyszcząca, jaśminowiec wonny, karagana syberyjska, kolkwicja chińska, krzewuszka cudowna, ligustr pospolity, pęcherznica kalinolistna, porzeczka alpejska, śnieguliczka biała.

Żywopłot na wale ziemnym

Bardzo dobrze jest posadzić żywopłot na wale ziemnym. Po pierwsze dlatego, że skraca to czas oczekiwania na wysoki żywopłot, po drugie, warstwa ziemi świetnie izoluje wnętrze posesji od otoczenia. Niestety, nie na każdej działce usypanie wału jest możliwe, bo zajmuje on sporo miejsca: powinien mieć wysokość 0,4-1 m i spadek maksymalnie 30°. Im większa działka, tym wał może być wyższy. Jego szerokość można zmniejszyć, budując z przodu niski murek oporowy. Obsadzony roślinami wał nie tylko chroni posesję przed zanieczyszczeniami i zgiełkiem, ale właściwie zagospodarowany jest ważnym elementem dekoracyjnym ogrodu. Wał od strony ulicy powinien być ograniczony pionowym murkiem, wyższym od niego o blisko 10 cm, po to by ziemia i woda w czasie ulewnego deszczu nie przedostały się na chodnik poza posesją. Można go wykonać z betonu, cegieł albo kamieni – zależnie od rodzaju ogrodzenia.

Rośliny, którym niestraszne zanieczyszczenia

Jest sporo drzew i krzewów, które mają niewielkie wymagania i dobrze rosną w miastach blisko ulic oraz przy ruchliwych trasach samochodowych. W takich miejscach można posadzić: amorfy krzewiaste, brzozy, budleje Dawida, hortensje bukietowe, katalpy pospolite, leszczyny tureckie, lipy – srebrzyste i krymskie, magnolie pośrednie, miłorzęby chińskie, ogniki szkarłatne, oliwniki srebrzyste, pięciorniki krzewiaste, pigwowce, robinie akacjowe, rokitniki pospolite, róże pomarszczone, sumaki octowce, złotokapy, tamaryszki, wierzby białe.

Warto wiedzieć, że...

...korzyści z drzew i krzewów są ogromne. Drzewa i krzewy pokryte liśćmi pochłaniają aż 85% osiadających na nich kurzu i spalin, a w stanie bezlistnym do 60 proc. Szczególne właściwości oczyszczania powietrza mają drzewa o szerokich i gęstych koronach, na przykład klony i jesiony. Ich obecność wpływa też na obniżenie poziomu hałasu. Rośliny są schronieniem dla ptaków, niektóre w czasie kwitnienia przyciągają motyle. Dobrze oddziaływają na naszą psychikę – zielony kolor i szum liści koją nerwy i łagodzą stres.

...rośliny w sąsiedztwie ruchliwych tras samochodowych lub zakładów przemysłowych mogą się nieco różnić od roślin tego samego gatunku rosnących w lepszych warunkach. Ich wzrost może być wolniejszy, a kolory kwiatów mniej intensywne. Zdarza się nawet, że drzewa i krzewy, które są z natury zimozielone, w niesprzyjających warunkach zrzucają częściowo, a niekiedy nawet całkiem liście na zimę.

...rośliny iglaste źle znoszą zanieczyszczenia powietrza. Pod wpływem kurzu i toksycznych związków, jakie znajdują się w powietrzu, gorzej rosną i brunatnieją. Wyjątkiem są: kosodrzewina, sosna czarna, świerk kłujący i serbski oraz żywotnik zachodni.

...gęste żywopłoty nieformowane 1,5-2-metrowej wysokości można otrzymać już po dwóch-czterech latach (na przykład ze śliwy ałyczy, z jaśminowca wonnego, kolkwicji chińskiej, krzewuszki cudownej, pęcherznicy kalinolistnej, żywotnika zachodniego 'Brabant'), na żywopłoty formowane tej samej wysokości trzeba czekać kilka lat dłużej.