Polski Alarm Smogowy: recepta na czyste powietrze i reforma rządowego programu

Polski Alarm Smogowy przedstawił swój program i rekomendacje działań dla rządu i parlamentu, mających na celu poprawę jakości powietrza w Polsce. Ocenił rządowy program Czyste Powietrze i wskazał, dlaczego jest mało skuteczny.

Polski Alarm Smogowy (PAS) w 8 stycznia br. przesłał premierowi i ministrowi klimatu swój program antysmogowy z propozycjami - jak skutecznie polepszyć jakość powietrza w Polsce i walczyć ze smogiem. Rekomendacje dotyczą trzech obszarów:

• ogrzewania mieszkań,
• transportu,
• przemysłu.

Konieczne zmiany w programach likwidacji „kopciuchów”

Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest emisja z domowych urządzeń grzewczych. Spalanie węgla i drewna odpowiada za niemal połowę emitowanego pyłu PM2,5 i prawie 80 proc. rakotwórczego benzo[a]pirenu. Najważniejsza jest jak najszybsza wymiana tzw. „kopciuchów”, a więc przestarzałych technologicznie kotłów na węgiel i drewno, które nie spełniają norm emisyjnych.

• Reforma programu Czyste Powietrze

W ocenie PAS konieczna jest reforma programu rządowego Czyste Powietrze, który jest mało skuteczny. Po roku działania podpisano zaledwie 50 tys. umów o dofinansowanie, przy założeniu, że program ma objąć termomodernizację i likwidację 3 milionów starych kotłów na paliwo stałe do 2029 r.

W celu reformy programu „Czyste Powietrze” PAS wskazuje:

• konieczność uproszczenia wniosku aplikacyjnego dla inwestorów
• skrócenie czasu rozpatrywania wniosku – obecnie wynosi 200 dni
• stworzenie sprawnej sieci dystrybucyjnej środków – włączenie do dystrybucji dotacji gmin, banków, a nawet placówek pocztowych. Obecnie jest ona realizowana tylko przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska
• oferowanie większego wsparcia finansowego dla typów ogrzewania korzystających z OZE

Przedstawiono też propozycję zmodyfikowania zasad dopłat z tytułu ulgi termomodernizacyjnej na wymianę okien, czy docieplenie, by mogły z niej skorzystać tylko osoby, które mają w domu zainstalowane urządzenie grzewcze niskoemisyjne.

• Wsparcie dla wymiany źródeł ciepła w budynkach wielorodzinnych

Obecnie mieszkańcy kamienic, w których np. znajdują się stare piece kaflowe pozbawieni są ze strony rządu jakiegokolwiek pomocy. PAS postuluje uruchomienie wsparcia do wymiany „kopciuchów” i termomodernizacji w budownictwie wielorodzinnym, zarówno w mieszkaniach komunalnych, jak i prywatnych w ramach Funduszu Termomodernizacji i Remontów.

• Wsparcie do wymiany kotłów dla najuboższych

Kolejny ważny postulat PAS to konieczność stworzenia programu wymiany starych kotłów dla osób najuboższych. Program Stop Smog, który miał temu służyć, musi przejść gruntowną reformę upraszczającą jego zasady (dotychczas skorzystało z niego zaledwie 5 gmin w Polsce).

• Nadzór nad urządzeniami grzewczymi: obowiązkowa rejestracja

Oprócz zmian w programach związanych z dofinasowaniem, Polski Alarm Smogowy silny nacisk kładzie na obecny brak nadzoru i konieczność poprawy przez rząd system kontroli palenisk. Mimo że na właścicieli domów obowiązek kontroli urządzeń grzewczych nakłada prawo budowlane (art. 62), to jednak większość nie stosuje się do niego. W kontrolę powinien być zaangażowany nadzór budowlany, który do tej pory, przymykał oczy na brak odpowiednich przeglądów. Według Polskiego Alarmu Smogowego musi zostać wprowadzony mechanizm nadzoru nad urządzeniami grzewczymi. Źródła ogrzewania w budynkach powinny podlegać obowiązkowej rejestracji i koniecznym rocznym przeglądom kominiarskim, tak jak samochody, a dane mają trafiać do centralnej bazy.
Stworzenie takiego systemu umożliwi skuteczną kontrolę wdrażania przepisów uchwał antysmogowych nakładających obowiązek wymiany "kopciuchów", zmniejszy liczbę pożarów odkominowych i zaczadzeń oraz pozwoli samorządom w szybki i sprawny sposób przeprowadzić ogólnopolską inwentaryzację źródeł ciepła.

• Kontrola i wsparcie dla gmin: tworzenie straży gminnych

Do kogo zgłosić nadużycie spalania śmieci? Obecnie nie ma wyspecjalizowanych służb przyjmujących takie zgłoszenia i skutecznie interweniujących w sytuacjach spalania niedozwolonych odpadów w domowych kotłach. PAS postuluje, aby Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pomógł finansowo gminom w tworzeniu straży gminnych, uruchamiając dofinansowania na zakup sprzętu, badania próbek popiołu, czy szkolenia pracowników.

Wskazano też na konieczność wyeliminowania ze sprzedaży kotłów nie spełniających norm. Taką kontrolą powinna się zająć Inspekcja Handlowa.

• Wprowadzenie wymogów emisyjnych dla kominków i kóz grzewczych oraz podniesienie norm jakości węgla

Polski Alarm Smogowy informuje również o konieczności wprowadzenia normy emisyjnych dla kominków i kóz. – Obecnie każdego roku sprzedawanych jest około 100 tys. kominków bez jakichkolwiek ograniczeń emitowanych zanieczyszczeń. Pamiętajmy, że kominek na drewno może emitować podobną ilość pyłu, co kocioł na węgiel – mówi Andrzej Guła, lider PAS. W najbliższym czasie rząd powinien także uregulować jakość i wprowadzenie obligatoryjnych norm na pelet drzewny – paliwo zyskującego w ostatnim czasie na popularności. Należy też zaostrzyć wymagania względem jakości węgla, w tym ekogroszku, który nie spełnia standardu emisyjnego w nowych kotłach.

Zmniejszmy liczbę starych aut

W transporcie samochodowym, który jest źródłem zanieczyszczeń w polskich miastach, najpilniejsze działania dotyczą ograniczenia ruchu najmocniej zanieczyszczających samochodów. – Kluczowa jest reforma przepisów dotyczących Stref Czystego Transportu, tak aby samorządy mogły ograniczać na swoim terenie ruch pojazdów w oparciu o normy Euro, eliminując auta o największej emisji. Jak wskazują badania, najmocniej zanieczyszczają starsze samochody z silnikami Diesla – mówi Bartosz Piłat, koordynator PAS ds. transportu.

Wśród kolejnych niezbędnych działań są też zmiany w podatku akcyzowym – jego wysokość powinna być uzależniona od wieku samochodu, poziomu emisji spalin i rodzaju wykorzystywanego paliwa. W ten sposób zmniejszy się liczba importowanych używanych samochodów o wysokiej emisji zanieczyszczeń.

Konieczne są też rozwiązania, które ukrócą praktykę wycinania filtrów DPF. Brakuje zakazu wykonywania takiej czynności przez mechaników. Jednym ze sposobów na eliminację tego zjawiska jest podniesienie norm emisji spalin, jakie muszą spełniać pojazdy w czasie obowiązkowego przeglądu technicznego. Wyniki pomiarów powinny być rejestrowane.

Ostatnim postulatem jest odbudowa sprawnego transportu publicznego poza obszarami dużych miast i zapewnienie dodatkowych źródeł finansowania dla tzw. funduszu pekaesowego.

Nowe wymogi dla przemysłu

Kolejnym bardzo ważnym, ale do tej pory zaniedbanym przez rząd obszarem działań, jest emisja z małych zakładów przemysłowych.

– System ochrony ludzi przed zanieczyszczeniami przemysłowymi nie działa. Budowano go w latach 90., z myślą o kapitale przyjeżdżającym do transformującej się polskiej gospodarki. W związku z tym zaprojektowano system tak, żeby przedsiębiorstwa nie musiały się zbytnio martwić problemami, które generują dla otoczenia. Inspekcja ochrony środowiska nie ma ani sprzętu, ani fachowców do monitorowania zanieczyszczeń na kominach zakładów przemysłowych – wskazuje Guła.

Aby sytuacja uległa zmianie trzeba wprowadzić obowiązek ciągłego monitoringu zanieczyszczeń przemysłowych na koszt zakładów – obecnie większość substancji emitowanych przez zakłady nie jest objęta monitoringiem. Rząd powinien również zaostrzyć kary nakładane na zakłady za nadmierne lub niezgłoszone emisje – obecnie mandaty sięgają często kilkuset zł.

Życie bez smogu

Autor: Redakcja

Chcesz mieć ciepły dom i oddychać czystym powietrzem? Przyłącz się do naszej akcji "Życie bez SMOGU".

Sprawdź, jak walczyć ze smogiem. Jak chronić siebie i bliskich. Jak sfinansować termomodernizację domu i wymianę źródła ciepła. Wraz z ekspertami przygotowaliśmy porady, które ułatwią wam działania. Ponadto czeka na Was atrakcyjny konkurs (konkurscaparol.murator.pl), w którym można wygrać ocieplenie domu wartości 30.000 złotych! Fundatorem nagrody jest firma Caparol.

Czytaj