Czym jest smog i niska emisja? Jak przyczynić się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza?

2017-12-22 16:32

Polskie miasta dominują w rankingach najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej. Niska emisja przyczynia się do powstawania smogu, który zatruwa nas i środowisko. Głównym źródłem tego problemu jest indywidualne ogrzewanie budynków, dlatego, aby walczyć z tym w skali kraju, trzeba zacząć od najbliższego otoczenia.

Smog dymowy
Autor: Andrzej T. Papliński To nie jest wieczorna mgła w dzielnicy Podgórze. To smog dymowy – kwasny, wyczuwalny nosem i w ustach, smiertelnie niebezpieczny dla ludzi

Smog to nic innego, jak chmura zanieczyszczeń, unosząca się nad miastem. Głównym źródłem szkodliwych substancji w powietrzu jest tak zwana niska emisja. Tworzeniu się smogu sprzyja bezwietrzna pogoda I wysoka wilgotność.

Jakie zagrożenia niesie smog?

Najgroźniejszymi dla człowieka składnikami smogu są pyły zawieszone PM2,5, PM10 oraz benzo(a)piren. Cząsteczki PM10 oraz PM2,5 są bardzo drobne, mogą przenikać do układu krwionośnego i oddechowego, co powoduje ogólny wzrost ryzyka zachorowań. Cząstki PM2,5 mają mniejszą średnicę od PM10, mogą wniknąć głębiej do organizmu, przez co są znacznie groźniejsze. Zwiększają ryzyko arytmii i zawałów serca oraz zachorowalność m.in. na astmę. Benzo(a)piren z kolei jest rakotwórczy. Uszkadza także nadnercza, wątrobę oraz układ odpornościowy i krwionośny.

Dopuszczalnymi poziomami stężeń pyłów PM10 i PM2,5 są odpowiednio 50 i 25 mikrogramów na metr sześcienny (μg/m3). W polskich miastach często spotyka się wartości przekraczające normę dwu lub trzykrotnie, a alarm smogowy jest ogłaszany dopiero, gdy poziom pyłów PM10 osiągnie poziom 300 mikrogramów na metr sześcienny, czyli przy sześciokrotnym przekroczeniu limitów.

Czytaj też:

Niska emisja – co to tak naprawdę jest?

Pierwsze zetknięcie z określeniem „ograniczanie niskiej emisji” może być mylące. Niska emisja kojarzy się z niewielką ilością szkodliwych substancji emitowanych do atmosfery (np. przez samochody), więc pojawia się pytanie: po co ją jeszcze ograniczać?

Okazuje się, że to określenie jest jak najbardziej poprawne, a niska emisja oznacza zanieczyszczenia, które pojawiają się na małych wysokościach – są zatem najbardziej szkodliwe dla człowieka.

Warto wiedzieć

Uwaga na smog! Może być rakotwórczy

Smog pochodzi od angielskich słów „smoke”, czyli dym oraz „fog”, czyli mgła. Smog jest szkodliwy dla zdrowia, ponieważ w powietrzu znajduje się wówczas mieszanina cząsteczek stałych i kropelek cieczy zawierających substancje toksyczne, m.in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (w tym  benzo[a]piren), metale ciężkie, dioksyny i furany, a także  alergeny.

WHO określiło szkodliwość pyłu zawieszonego w powietrzu na tym samym poziomie jak promieniowania UV czy dymu tytoniowego. Europejska Agencja Środowiska w raporcie z 2018 wskazuje: każdego roku w Polsce z powodu smogu przedwcześnie umiera ok. 47 tysięcy ludzi, w Europie 485 tysięcy. Jednocześnie uznała zanieczyszczenie powietrza za jeden z głównych kancerogenów (substancji wywołujących raka). WHO szacuje, że 8 proc. wszystkich nowotworów płuca w Europie wywołuje smog.

  • Do najlepiej przebadanych i potwierdzonych naukowo, konsekwencji smogu należą m.in.:ze strony układu oddechowego - częstsze infekcje i choroby przewlekłe dróg oddechowych, np. astma, POCHP, rak płuca, częstsze zaostrzenia przebiegu istniejących chorób przewlekłych układu oddechowego, częstsze hospitalizacje i związany z tym wzrost umieralności,
  • ze strony układu krążenia - częstsze, ostre powikłania chorób sercowo-naczyniowych, np. udar mózgu, zawał serca, niewydolność serca, a także wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca i wzrost umieralności,
  • ze strony układu nerwowego - wzrost ryzyka wystąpienia i rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, np. Alzheimera, Parkinsona, uszkodzenia neuronów i naczyń mózgowych zaburzające działanie układu nerwowego,
  • ze strony układu rozrodczego - porody przedwczesne, obniżona masa urodzeniowa dziecka, zaburzenia rozwoju wewnątrzmacicznego,
  • inne - nowotwory pęcherza moczowego, rak piersi, podrażnienie spojówek, przyspieszone starzenie skóry, stres oksydacyjny, oporność na insulinę, cukrzyca.

źródło: Centrum Prasowe PAP

Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Joanna Didkowska, kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Centrum Onkologii-Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie; kampania realizowana w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, zadanie Promocja zdrowia i profilaktyka nowotworów, finansowana ze środków Ministra Zdrowia www.gov.pl/zdrowie

ZOBACZ: Z czego składa się smog?

Z czego składa się smog?

Źródła niskiej emisji

Główne przyczyny niskiej emisji to nieefektywne spalanie paliw w domowych piecach. Nadal dominującym źródłem ogrzewania w domach jednorodzinnych są kotły na węgiel. Wiele z nich jest już przestarzałych, o niskiej sprawności. Kupuje się też najtańszy węgiel wątpliwej jakości lub wręcz pali odpadami. Pomimo tego, że za spalanie śmieci grożą dotkliwe kary.

Wbrew pozorom, w skali kraju, ruch uliczny i przemysł przyczyniają się w bardzo małym stopniu do emisji szkodliwych substancji. Według raportu NIK z 2014 roku, około 90% zanieczyszczeń pyłem zawieszonym PM10 jest powodowane przez indywidualne ogrzewanie budynków.

Sprawdź też:

Warto dodać, że smog i niska emisja nie są synonimami. Nie zawsze, brak smogu, oznacza brak problemu niskiej emisji. Smog jest tylko widocznym efektem niskiej emisji i powstaje w sprzyjających warunkach (brak wiatru, duża wilgotność powietrza).

Jak walczyć ze smogiem?

Niestety, aby poradzić sobie z problemem zanieczyszczania powietrza, konieczne jest poniesienie pewnych wydatków. Najczęściej, rozwiązaniem będzie modernizacja domowej kotłowni. Zbawienna dla zdrowia i środowiska będzie wymiana starego kotła węglowego na zasilany pelletem albo zmiana systemu ogrzewania na gazowy lub elektryczny. Można się też pokusić o inwestycję w energię odnawialną. Jeśli jednak nie stać nas na żadne kompleksowe modernizacje (choć nowoczesny kocioł nie musi być wcale bardzo drogi), warto chociaż zadbać o jakość tego, co spalamy. Palenie odpadami, poza tym, że powoduje wydzielanie trujących substancji, jest także bardzo mało efektywne. Zanieczyścimy nasze otoczenie, a w domu nadal będzie zimno. W wielu województwach są właśnie wdrażane programy dopłat, które mają na celu wspieranie wymiany przestarzałych kotłów. Warto się z nimi zapoznać, ponieważ dzięki nim możemy dołożyć swoją cegiełkę w ratowaniu jakości powietrza, którym oddychamy wszyscy.

Jak sobie poradzić ze smogiem w domu?

Powietrze w naszych domach często jest zanieczyszczone bardziej niż to na zewnątrz. Nawet jeżeli normy pyłów PM2,5 i PM10 na zewnątrz nie są przekroczone, to w domu może nam zagrozić dym tytoniowy, alergeny, bakterie, toksyczne związki i chemikalia. Dlatego też coraz więcej osób decyduje się na zakup urządzeń, dzięki którym można znacząco poprawić jakość powietrza we wnętrzach.

Warto wiedzieć
smog, komin

Autor: archiwum muratordom

Jak uciec przed smogiem?

Osoby, które mieszkają w miastach zagrożonych smogiem nie mają możliwości wyeliminowania go całkowicie, ale warto starać się minimalizować ryzyko wdychania zanieczyszczeń.

- Staraj się nie produkować zanieczyszczeń: nie pal w domu śmieciami oraz najgorszej jakości węglem i ogranicz jazdę samochodem.

- Sprawdzaj stan powietrza. Codziennie aktualizowane dane są dostępne na stronie Inspekcji Ochrony Środowiska - powietrze.gios.gov.pl 

- W dni, kiedy zanieczyszczenie powietrza ma najwyższy alert (zaznaczony na czerwono), możliwie najkrócej przebywaj na zewnątrz. W te dni zrezygnuj z aktywności fizycznej w plenerze; wtedy lepiej zdecydować się na siłownię albo basen.

- Używaj oczyszczacza powietrza w domu. Hoduj rośliny, które pochłaniają szkodliwe substancje.

- Używaj specjalistycznych maseczek ochronnych, najlepiej tych wysokiej jakości z zamontowanymi filtrami. Warto je nosić w dni o najwyższym stopniu zanieczyszczenia powietrza.

- Nie pal. Palenie tytoniu uszkadza nabłonek dróg oddechowych, co otwiera wrota innym substancjom rakotwórczym.

tekst: Centrum Prasowe PAP