Robinia akacjowa, zwana akacją - miododajne drzewo o pachnących kwiatach. Czy warto ją sadzić w ogrodzie?
Robinia akacjowa to drzewo liściaste o wyjątkowo dekoracyjnych, miododajnych kwiatach. Jako gatunek pionierski robinia szybko rozprzestrzeniła się na prawie wszystkich kontynentach świata. Warto poznać bliżej robinię, zanim posadzisz ją w ogrodzie.
Autor: GettyImages
Robinia akacjowa, czyli grochodrzew biały (łac. Robinia pseudoacacia) to drzewo liściaste z rodziny motylkowatych
Spis treści
- Czy akacja i robinia to to samo?
- Czy robinia akacjowa jest gatunkiem inwazyjnym?
- Jak wygląda robinia akacjowa?
- Kiedy kwitnie robinia akacjowa? Czy robinia akacjowa pachnie?
- Owoc robinii, czyli grochodrzewu
- Wykorzystanie drewna robinii akacjowej
- Warunki uprawy robinii akacjowej
- Zastosowanie robinii akacjowej
- Właściwości zdrowotne kwiatów robinii akacjowej
- Ciekawe odmiany robinii akacjowej
Robinia akacjowa, czyli grochodrzew biały (łac. Robinia pseudoacacia), błędnie nazywana akacją, to drzewo liściaste z rodziny motylkowatych (bobowatych - Fabaceae), dorastające w naturalnych warunkach do 25 m wysokości. Naturalnym obszarem jej występowania są Appalachy, Wyżyna Ozark i Góry Oachita w Ameryce Północnej.
Jest to gatunek bardzo popularny, występuje najczęściej w siedliskach lasu mieszanego świeżego i boru mieszanego świeżego. Rośnie w miejscach ciepłych i suchych, często na zrębach, nieużytkach, wzdłuż torów kolejowych i dróg. W Polsce robinia akacjowa występuje powszechnie we wszystkich regionach, z największą koncentracją w woj. lubuskim. Duże skupiska są również zlokalizowane po obu stronach Odry i wokół Zielonej Góry. Najgrubszy egzemplarz robinii rośnie w miejscowości Łęgowo w gminie Sulechów - ma 20 m wysokości i pień o obwodzie 507 cm.
Czy akacja i robinia to to samo?
Nazwa robinia akacjowa pochodzi od nazwiska Jana Robina, francuskiego królewskiego ogrodnika i botanika, który jako pierwszy sprowadził ją do Europy. W języku staropolskim zwana była ostrostręczyną, a obecnie znana jest również pod innymi nazwami: fałszywa akacja, amerykańskie drzewo grochowe, grochownik, groszek syberyjski. Jest powszechnie błędnie nazwana akacją i mylona z tym - do złudzenia podobnym - drzewem afrykańskim. Z początku sadzona jako drzewo ozdobne w parkach i ogrodach botanicznych, potem w lasach.
Czy robinia akacjowa jest gatunkiem inwazyjnym?
Robinia akacjowa rośnie dynamicznie przez pierwsze 30-40 lat, następnie jej wzrost stopniowo ustaje. Jest krótkowieczna: żyje od 100 do 150 lat. Średnica pnia zazwyczaj nie przekracza metra. W Europie osiąga mniejsze rozmiary.
Szybkie tempo wzrostu, niewielkie wymagania glebowe, zdolność rozmnażania wegetatywnego (przez odrosty korzeniowe) oraz generatywnego (przez nasiona charakteryzujące się długim okresem żywotności) sprawiają, że robinia akacjowa uważana jest za silnie ekspansywny gatunek inwazyjny. Jej obecność w zbiorowiskach przyczynia się do obniżania różnorodności biologicznej.
Jak wygląda robinia akacjowa?
Drzewo to wyróżnia się charakterystycznym pokrojem. Ma ażurową, nieregularnie i parasolowato ułożoną koronę z licznymi prześwitami. Korona zwykle jest niesymetryczna – pochylona lub wyciągnięta w jedną stronę. Taki typ korony zapewnia stabilność w trakcie silnych powiewów wiatru i możliwość przepuszczania światła do dna lasu. Pień robinii jest dość gruby, zazwyczaj lekko wygięty lub pochylony, nieregularny w przekroju, niecylindryczny. Rozwidla się nisko nad ziemią tworząc grube, dekoracyjnie powyginane konary. Gałęzie szeroko rozpostarte, nawet w górnej części korony nie zwieszają się. Pień i starsze gałęzie robinii pokrywa ciemnoszara, mocno spękana, podłużnie bruzdowata kora, lśniąca, czerwonobrunatna na młodych pędach w górnej części bruzdowana, od dołu gładka. W niesprzyjających warunkach robinia może przyjmować pokrój krzaczasty.
Robinia tworzy silny korzeń palowy, który z czasem intensywnie rozrasta się w korzenie boczne. Rozbudowany system korzeniowy silnie penetruje wierzchnią warstwę gleby wzbogacając ją w azot, zarazem wysuszając głębsze warstwy ziemi. Podobnie jak inne rośliny z rodziny bobowatych, robinia żyje w symbiozie z bakteriami brodawkowymi z rodzaju Rhizobium, które potrafią wiązać azot atmosferyczny.
Liście robinii akacjowej pojawiają się dość późno, pod koniec wiosny. Pojedyncze, nieparzyste, całobrzegie, listki długości 3-6 cm i szerokości 1-3 cm osadzone są na krótkich ogonkach tworząc jeden liść osiągający długość 20 cm. Liście z wierzchu są zielone, od spodu szarawe, jesienią przebarwiają się na intensywnie żółty kolor. Robinia akacjowa to drzewo o ulistnieniu sezonowym, jego liście opadają na zimę. U nasady każdego liścia znajdują się ułożone prostopadle do pędu dwa duże, spłaszczone, hakowato zagięte, ostre i kłujące ciemnobrązowe, wieloletnie ciernie. Ciernie pochodzą z przylistków i rosną parami wokół pąka.
- Sprawdzone rośliny cierniste na żywopłot
- Najpopularniejsze rośliny miododajne do ogrodu i na działkę
Kiedy kwitnie robinia akacjowa? Czy robinia akacjowa pachnie?
Robinia akacjowa kwitnie późną wiosną - na przełomie maja i czerwca. W sprzyjających warunkach powtarza kwitnienie. Kwiaty robinii są jadalne, białe (w odmianach także różowe i fioletowe) z żółtą plamką na żagielku, motylkowate, zebrane w gęste zwisające grona długości 10-20 cm. Wydzielają intensywny i przyjemny zapach, są owadopylne (zapylane przez błonkówki, głównie przez pszczoły) i miododajne – uzyskuje się z nich miód akacjowy. Jest jednym z ulubionych drzew pszczelarzy. Jeśli pogoda jest odpowiednia, dzienna ilość wytwarzanego miodu może osiągnąć 7-10 kg z jednego ula. Miód jest biały lub jasnokremowy, ma bardzo słodki smak i zapach z wyraźnie wyczuwalną nutą kwiatową.
Owoc robinii, czyli grochodrzewu
Owocem robinii jest brązowy, zwisający, spłaszczony strąk długości ok. 12 cm. Strąki są nagie, gładkie i nierówne. Zawierają 6-8 czarnych, nerkowatych nasion. Nazwa grochodrzew pochodzi właśnie od nasion, podobnych do nasion grochu. Grochodrzew zaczyna owocować w 5-10-tym roku życia. Owoce dojrzewają we wrześniu i październiku. Strąki pozostają na drzewie do wiosny następnego roku.
Wykorzystanie drewna robinii akacjowej
Robinia akacjowa dostarcza cennego drewna na opał o wysokich właściwościach energetycznych. Drewno robinii jest jasne, lekkie, elastyczne, twarde, odporne na gnicie i warunki atmosferyczne. Wykorzystuje się je w stolarstwie, snycerstwie, bednarstwie, tokarstwie i farbiarstwie – żółty barwnik służy do barwienia tkanin i papieru. Drewno wykorzystuje się także do wyrobu elementów małej architektury ogrodowej i sprzętu sportowego.
Robinia akacjowa jest trująca (poza jadalnymi kwiatami). Objawami zatrucia są mdłości, wymioty, bóle brzucha, wzdęcia, gorączka i zaburzenia widzenia.
Autor: GettyImages
Robinia akacjowa, czyli grochodrzew biały (łac. Robinia pseudoacacia) to drzewo liściaste z rodziny motylkowatych
Warunki uprawy robinii akacjowej
Robinia akacjowa jest łatwa w uprawie, ma niewielkie wymagania środowiskowe. Jest odporna na zasolenie gleby i zanieczyszczenia powietrza. Bardzo dobrze rośnie na nasłonecznionych stanowiskach, na glebach suchych, jałowych, płowych. Nie ma szczególnych wymagań dotyczących odczynu gleby, jest odporna na suszę. Nie lubi gleb ciężkich, zbitych, gliniastych oraz podmokłych stanowisk.
W celu wyhodowania robinii z nasion zaleca się moczyć je w gorącej wodzie przez kilka godzin. Nasiona wysiewamy wiosną. Młode siewki należy chronić przez kilka pierwszych lat przed silnymi mrozami i regularnie podlewać. Rosną szybko, osiągając w pierwszym roku 80-100 cm wysokości. Zakwitają 8-15-letnie rośliny, Robinie uprawiane w pojemnikach można sadzić przez cały sezon wegetacyjny. Przed posadzeniem bryłę korzeniową należy dobrze namoczyć, a podłoże wzbogacić kompostem. Młode egzemplarze potrzebują palikowania oraz regularnego podlewania.
Robinia akacjowa jest mrozoodporna, choć młode pędy mogą przemarzać w trakcie wiosennych przymrozków. Powtarzające się mrozy powodują zniekształcenia pnia, a późne przymrozki szkodzą liściom i młodym pędom.
Zastosowanie robinii akacjowej
Robinia jest rośliną ozdobną, cenną ze względu na dekoracyjne i wonne kwiaty oraz ozdobne liście i owocostany. Wykorzystywana jest przy zadrzewianiu terenów miejskich, planowaniu zieleni krajobrazowej, służy jako baza pokarmowa oraz ostoja ptactwa i zwierzyny leśnej. Wykorzystywana jest też do zalesiania hałd kopalnianych, terenów poprzemysłowych, do obsadzania i umacniania skarp oraz nasypów, do rekultywacji terenów zdegradowanych.
W przydomowych ogrodach sadzi się liczne odmiany robinii akacjowej, które różnią się między sobą pokrojem, siłą wzrostu oraz kolorem kwiatów. Robinia najpiękniej prezentuje się jako soliter posadzona w dużym ogrodzie czy parku na wyeksponowanym miejscu lub w grupie, np. w formie szpaleru. Robinia akacjowa znosi dobrze systematyczne cięcie w celu zagęszczenia lub formowania korony.
Właściwości zdrowotne kwiatów robinii akacjowej
Robinia akacjowa jest rośliną leczniczą. Surowcem zielarskim są kwiaty robinii (Flos Robiniae), które zawierają olejki eteryczne, kwasy organiczne, flawonoidy, sole mineralne, cukry i garbniki. Kwiaty nadają się do jedzenia na surowo jako dodatek do sałatek oraz do dekoracji potraw. Kwiaty spożywa się smażone, przetworzone na syropy i konfitury oraz suszone. Do suszenia zbieramy całe, rozkwitające kwiatostany i rozkładamy w miejscu zacienionym i przewiewnym w temperaturze około 35 st.C.
Napar z kwiatu akacji wykazuje działanie moczopędne, żółciopędne i bakteriobójcze. Stosuje się go przy nadkwaśności, dolegliwościach wątroby i żołądka, a okłady z papki kwiatowej używane są zewnętrznie w nerwobólach i chorobie reumatycznej. Miód akacjowy wzmacnia organizm, łagodzi zapalenie dróg żółciowych, stany zapalne nerek, działa przeciwzapalnie, rozkurczowo i uspokajająco.
Olejek z kwiatów robinii akacjowej ma zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Zewnętrznie okłady z naparu polecane na stany zapalne spojówek oraz przemęczenie oczu. Tonik używamy do przemywania skóry podrażnionej, uszkodzonej zabiegami kosmetycznymi, suchej i skłonnej do alergii. Akacja ma działanie antybakteryjne, odświeżające, poprawia koloryt cery i wygładza zmarszczki.
Ciekawe odmiany robinii akacjowej
- 'Frisia' – bardzo ozdobna odmiana o ładnie wybarwionych liściach, które wiosną są żółte, a z czasem stają się żółtozielone. Dorasta do 10 m wysokości. Ma białe, intensywnie pachnące kwiaty, wykazuje dużą odporność na suszę.
- 'Umbraculifera' – jedna z najpopularniejszych odmian, wykorzystywana w nasadzeniach zieleni miejskiej. Odmiana ma kulistą koronę, przeważnie występuje w formie szczepionej na pniu. Nie kwitnie i nie wytwarza cierni.
- 'Rozynskiana' – odmiana polska, powstała pod koniec XIX wieku. Dorasta do 20 m wysokości, ma dekoracyjną, rozłożystą, przewieszającą się koronę i charakterystyczne, bardzo długie (nawet do 50 cm długości0, zwisające liście.
- 'Semperflorens' – odmiana o dekoracyjnych biało-różowych kwiatach, powtarzająca kwitnienie.
- 'Tortuosa' – dekoracyjna odmiana o charakterystycznych, fantazyjnie powyginanych pędach.
- 'Unifolia' – nie wytwarza cierni, odmiana jednolistkowa.
- 'Pyramidalis' - odmiana piramidalna, drzewo o wąskiej i smukłej koronie i wzniesionymi gałęziami, z nielicznymi cierniami.
Przeczytaj też:
- Długowieczne drzewa do ogrodu. Które drzewa żyją najdłużej?
- Drzewa na pniu - jak powstają? Najpopularniejsze odmiany drzew szczepionych na pniu
- Na co zwrócić uwagę kupując drzewa i krzewy do ogrodu?
