Galas na liściu - co to jest? Czy galasy są szkodliwe? Jak je zwalczać?
Galas to dziwna narośl, która często pojawia się na liściach, pędach lub korzeniach roślin ogrodowych. Galasy zwykle mają kształt kulisty lub szyszkowaty albo przybierają formę wybrzuszeń oraz wyrostków. Ich pojawienie się oznacza, że roślina jest chora i została zaatakowana zwykle przez szkodniki albo bakterie, wirusy czy grzyby. Co warto wiedzieć o galasach?
Spis treści
- Galas na liściu - co to jest?
- Jak galasy szkodzą roślinie?
- Na jakich roślinach najczęściej występują galasy?
- Jak zwalczać galasy na liściach?
Galasy pojawiają się w wyniku procesu chorobowego, który powoduje po prostu rozrost tkanki roślinnej (hirpertrofię) na liściach, pędach lub korzeniach.
Galas na liściu - co to jest?
Galasy to więc patologiczne narośla przybierające różne formy na różnych częściach roślin. Najczęściej możemy zobaczyć galasy na roślinach zaatakowanych przez owady i wtedy takie narośla nazywane są galasówkami. Galasami są także brodawki korzeniowe (np. u trzmieliny) oraz struktury określane jako czarcie miotły - zniekształcenia w koronach drzew. Galasy tworzące się w wyniku żerowania owadów powstają w wyniku nakłucia tkanek przez samice i złożenia w ranie jaj. Zadaniem utworzonych galasów jest ochrona żerujących wewnątrz larw przed zagrożeniem z zewnątrz.
Jak galasy szkodzą roślinie?
Przede wszystkim należy pamiętać, że galasy są naturalnym tworem i stanowią jeden z elementów przyrody. Jeżeli w ogrodzie napotkamy pojedyncze przypadki galasów, w niewielkim nasileniu, nie trzeba się obawiać, ponieważ mała ilość narośli, nie zaszkodzi roślinie. Jeśli jednak zauważymy większą liczbę galasów, powinniśmy je niszczyć - najlepiej wraz z fragmentem rośliny.
Galasy nie są szkodliwe bezpośrednio dla drzew i krzewów, ale w ich wnętrzu rozwijają się larwy szkodników, które po wydostaniu się na zewnątrz żerują na roślinie i osłabiają ją. Z tego względu, aby zapobiec szkodom w roku następnym, zaleca się usuwanie (wycinanie) galasów zaraz po ich zauważeniu, aby uniemożliwić wylot owadów dorosłych.
Na jakich roślinach najczęściej występują galasy?
- Galasy na świerku
Bardzo często, szczególnie na rosnących w ogrodach świerkach zauważyć można dziwne narośla, przypominające szyszki, które powstają na pędach. Są to galasy, w których rozwijają się larwy popularnego szkodnika – ochojnika świerkowo-modrzewiowego (Adelges laricis) – rodzaju mszycy, która tworzy charakterystyczne narośla na wierzchołkach pędów świerków. Charakterystyczne dla tych owadów jest pokrycie ciała białym nalotem woskowym i przy dużym nasileniu ich żerowania na roślinie, pędy wyglądają jakby pokryte były drobnymi, białymi kłaczkami waty.
- Galasy dębowe
Innym przykładem występowania galasów są charakterystyczne narośla na liściach dębów. Na spodniej stronie liści powstają kuliste galasy jagodnicy dębianki (Cynips querusfolii), która nazywana jest także galasówką dębianką. W galasach rozwijają się samice, które składają niezapłodnione jaja do szczytowych pączków dębów.
- Galasy na różach
Patologiczne i charakterystyczne narośla, w postaci włochatych wyrostków powoduje także szkodnik róż - szypszyniec różany (Diplolepis rosae) – niewielka błonkówka długości 3-4 mm, czarno ubarwiona z czerwonymi odnóżami. Samice składają jaja w pąkach szczytowych dzikiej róży (tzw. szypszyny), a rozwijające się młode osobniki wydzielają hormony roślinne zniekształcające tkanki rośliny. Zamiast kwiatów i liści powstają spore, włochate, zielono-żółto-czerwone narośla z kilkoma osobnikami wewnątrz. Zimują one wewnątrz galasów, a po przepoczwarczeniu, jako obupłciowe pokolenie wygryzają się z galasów wiosną, w czasie gdy rozwijają się pąki róż.
- Galasy na lipie
Zwracające uwagę wyrośla, w których żerują larwy tworzą się również na liściach lipy pod wpływem żerowania szpeciela o nazwie rożkowiec lipowy (Eriophyes tiliae). Galasy, zabarwione na czerwono kształtem przypominają rożki (stąd nazwa szkodnika). Rożkowiec zasiedla większość gatunków i odmian lip, ale najczęściej atakuje lipę drobnolistną (Tilia cordata).
Jak zwalczać galasy na liściach?
Należy przede wszystkim dokładnie i systematycznie obserwować rośliny i wykonać zabiegi ochronne. Zwalczanie polega głównie na ręcznym usuwaniu, wycinaniu i paleniu galasów. Najlepiej zrobić to zanim wylęgną się z nich mszyce (np. ochojnik na świerku) lub inne szkodniki. Gdy nie ma możliwości usunięcia galasów można wykonać oprysk np. preparatem olejowym Emulpar lub Promanal (na przedwiośniu lub też jesienią przy temperaturze 10-12 stopni Celsjusza). Celem tego oprysku jest zniszczenie form zimujących na pędach, aby uniemożliwiać im składanie jaj. Jeśli natomiast zauważymy szkodniki w trakcie sezonu, to warto wykonać opryski preparatami owadobójczymi, np. Mospilan, Karate Zeon lub Nissorun.
