Dom ciepły i przytulny
Forma domu zapobiegająca ucieczce ciepła jest efektem połączenia tradycyjnej, prostej bryły budynku oraz właściwego usytuowania pomieszczeń wobec stron świata. Ważne są też warunki geograficzne okolicy i otaczająca dom zieleń.
Autor: archiwum muratordom
W zgodzie z naturą
Mimo że zwykle nie mamy zbyt dużej swobody w wyborze terenu, warto wybierać działkę pozwalającą wykorzystać jej warunki przyrodnicze na rzecz ciepła w domu.
Żeby słońce ogrzewało dom, trzeba go usytuować tak,by promienie słońca jak najdłużej padały na jak największą jego część. Dlatego najlepiej, gdy elewacja o największej powierzchni znajduje się od strony południowej, a od strony północnej jest jak najmniejsza. Można to osiągnąć na przykład przez wybudowanie domu z jednospadowym dachem (ze spadkiem w kierunku północnym) lub, jeśli budynek jest usytuowany na stoku wzgórza, przez częściowe zagłębienie w gruncie ściany północnej. Oczywiście nie na każdej działce możliwe jest wybudowanie domu dokładnie na osi północ-południe. Odchylenie o +/– 15° nie wpływa jeszcze zauważalnie na ilość energii słonecznej dostarczanej do domu. W polskich warunkach największe odchylenie od osi N-S, przy którym napromieniowanie słoneczne jest jeszcze korzystne, wynosi 20° w kierunku wschodnim i 35° na zachód.
Architektura ciepła
Mniejsze straty ciepła zapewnia zwarta bryła domu. Ciepło przenika przez przegrody zewnętrzne domu – ściany, dach, podłogę, okna i drzwi. Im mniejsza powierzchnia tych przegród, tym mniejsze straty. Dlatego warto wybudować dom o takim kształcie, by stosunek przegród zewnętrznych do jego kubatury (A/V) był jak najmniejszy – najlepiej, jeśli kształt bryły zbliżony jest do sześcianu, a dach jest dwuspadowy, a jeszcze lepiej jednospadowy, czyli pulpitowy. Na zapotrzebowanie na ciepło wpływa też wysokość pomieszczeń. Lepiej, by kondygnacje były jak najniższe, wysoki dwukondygnacyjny salon zwiększy koszty ogrzewania. Z punktu widzenia energooszczędności korzystne są domy piętrowe i z poddaszem użytkowym, za ogrzewanie domu parterowego o tej samej powierzchni zapłacimy więcej.
Zapraszamy słońce
Współczesne standardy mieszkaniowe nie ułatwiają ochrony cieplnej. Modna jest wysoka przestrzeń, duże przeszklenia.
Na szczęście dzięki nowoczesnym technologiom nie musimy narzucać sobie ograniczeń w wysokości pomieszczeń i wielkości okien. Współczesne okna lepiej chronią przed ucieczką ciepła niż dawne, nie oznacza to jednak, że można je stosować bez ograniczeń – nawet przez najnowocześniejsze przenika więcej ciepła niż przez ściany. Dlatego duże przeszklenia należy umieszczać od tej strony domu, z której najdłużej świeci słońce, czyli od południa. Od wschodu i zachodu zyski ciepła od nasłonecznienia nie są już tak duże, bo słońce rano i wieczorem jest niżej nad horyzontem – w ogólnym bilansie zyski mogą jedynie pokrywać straty ciepła wynikające z zastosowania okien. Najlepiej, żeby na elewacji północnej okien nie było w ogóle, bo tu na zyski od nasłonecznienia nie można liczyć. Aby ciepło docierało do domu przez okna, nie mogą one być zacienione szerokimi okapami dachu. Zaglądające przez okna słońce, pożądane zimą, latem będzie jednak nie do zniesienia – trzeba je wtedy zasłaniać markizami lub roletami.
Przy planowaniu położenia domu warto też zwrócić uwagę na budynki ustawione w pobliżu lub wysokie drzewa. Najlepiej, jeśli osłaniają go przed wiatrami, natomiast nie powinny zacieniać okien.
Gra w ciepło-zimno
Otwarte wnętrza, bez podziałów na pomieszczenia, sprzyjają równomiernemu rozprowadzaniu ciepła. Gdy wnętrze będzie podzielone, temperatura będzie zróżnicowana i powstanie ryzyko przegrzewania nasłonecznionej strefy południowej przy jednoczesnej konieczności dogrzewania północnej. By mniej płacić za ogrzewanie, warto zastosować kilka zasad.
Strefowanie – w budynku powinny być wydzielone trzy strefy, w których temperatura wynosić będzie: w pierwszej 16°C i mniej, w drugiej od 18 do 20°C, a w trzeciej od 20 do 22°C.
Grupowanie – pomieszczenia o tej samej wymaganej temperaturze powinny ze sobą sąsiadować – znajdować się obok siebie albo jedno nad drugim.
Orientacja – usytuowanie pomieszczeń względem stron świata powinno umożliwiać wnikanie do nich promieni słonecznych, tak aby w czasie korzystania z nich słońce pomagało utrzymywać odpowiedni komfort cieplny.
Buforowanie – od strony północnej, a także od strony nawietrznej powinny się znaleźć pomieszczenia niewymagające ogrzewania, takie jak garaż, kotłownia, schowki i skład opału. Będzie to strefa buforowa chroniąca pozostałe pomieszczenia przed szybkim wychłodzeniem. Można do niej dołączyć także kuchnię i pralnię, ponieważ występują w nich stosunkowo duże zyski ciepła.
