Dom z ceglaną elewacją jest ponadczasowy. Jak poprawnie wykonać elewację z cegły?
Budowa ścian w technologii trójwarstwowej jest bardziej skomplikowana i pracochłonna niż inne. Można jednak dzięki niej zyskać piękną i trwałą elewację z cegieł. To bardzo dekoracyjny element zewnętrznych ścian domu. Elewacja z cegieł praktycznie nie wychodzi z mody. Musi być jednak poprawnie wykonana.
Autor: Marcin Czechowicz, projekt: Katarzyna Cynka, Bartłomiej Bajon, Marcin Kozierowski/PL.ARCHITEKCI
Ten rodzaj ścian buduje się dziś tylko po to, aby dom zyskał piękną ceglaną fasadę. O jej urodzie decydują dobór kolorystyki cegieł oraz kolor i grubość spoin między nimi
Spis treści
- Trzy warstwy ściany z ceglaną elewacją
- Elewacja z cegły oznacza ścianę o większej grubości
- Inna zaprawa do budowy ściany, inna do elewacji z klinkieru
- Konstrukcja ściany - tych zasad budowlanych należy przestrzegać
- Ocieplenie kotwione lub klejone. To ma znaczenie
- Jak połączyć mur nośny z elewacyjnym?
- Budowa ściany elewacyjnej z cegieł
- Jakie fugi do ściany elewacyjnej z cegieł?
- Jak zbudować nadproże z cegły? Kilka sposobów na nadproże
Trzy warstwy ściany z ceglaną elewacją
Pierwsza z trzech warstw takiej ściany to mur nośny grubości od 18 do 36 cm. Druga to izolacja cieplna grubości minimum 10 cm, której często towarzyszy 3-4-centymetrowa szczelina wentylacyjna. Elewacja ma grubość równą szerokości cegły ułożonej na płasko, czyli 12 cm.
Mur nośny. Główną część konstrukcyjną można wznosić ze wszystkich materiałów używanych do murowania ścian nośnych. Mur zewnętrzny musi być spięty z nośnym metalowymi kotwami, które utrzymują też na miejscu płyty termoizolacyjne, nie pozwalając im się osunąć. Ściany nośne powstają z produktów podobnych do tych stosowanych w przypadku ścian dwuwarstwowych. W grę wchodzą więc pustaki z ceramiki poryzowanej, bloczki z betonu komórkowego, bloczki z silikatów i pustaki keramzytobetonowe. Trudno podpowiedzieć tu jakieś kryteria wyboru, bo wszystkie te budulce w tym zastosowaniu są bardzo dobre. Wszystkie mają jednak jakieś wartości wyróżniające. Pustaki ceramiczne, jeśli będą miały szlifowane płaszczyzny poziome, można murować na pianę PUR. Bloczki z betonu komórkowego są w tym gronie najłatwiejsze w obróbce. Silikaty i keramzytobeton gwarantują wysoką izolacyjność akustyczną i bezwładność cieplną.
Ocieplenie. W środkowej części muru jest miejsce dla warstwy termoizolacyjnej. Ją także można wykonać z różnych materiałów. Najczęściej jednak wybierana jest do tego wełna mineralna. Na drugim miejscu znajduje się styropian fasadowy. Aby trochę „odchudzić” ścianę trójwarstwową bez pogorszenia jej współczynnika U, warto do ocieplenia wybrać płyty fenolowe lub poliizocyjanuratowe (PIR). Mają one bardzo niski współczynnik przewodzenia ciepła – 0,023- -0,027 W/(m.K).
Mur elewacyjny. Piękna ceglana elewacja to podstawowy argument przemawiający za wyborem tego typu ścian. Używa się tu przeważnie klinkieru, ale można też zastosować cegły licowe, albo tańszych - silikatowych.
Czytaj też: Mocne drewno, czyli termodrewno. Drewno nie do zdarcia na taras i elewacje
Elewacja z cegły oznacza ścianę o większej grubości
Żeby móc posadowić ścianę, która może mieć grubość dochodzącą nawet do 70 cm, konieczny będzie szeroki fundament. Najlepsza w takiej sytuacji okazuje się płyta fundamentowa z odpowiednio zaprojektowanym zbrojeniem w strefie obwodowej, ale można też wykonać szerokie ściany fundamentowe na jeszcze szerszych żelbetowych ławach. Ściany te także muszą być trójwarstwowe, ważne jest tu bowiem, aby izolacja termiczna zachowała ciągłość – od okapu dachowego aż do ław fundamentowych. Ściany takie najtaniej jest wymurować z bloczków betonowych. Między fundamentem a ścianą zewnętrzną – zarówno nośną, jak i osłonową – musi się znaleźć hydroizolacja pozioma, na przykład z dwóch warstw papy lub z grubej folii PCW.
Jeśli ktoś wpadnie na pomysł docieplenia ścian i dobudowania fasady ceglanej, też będzie to możliwe. Trzeba wtedy do muru nośnego zamocować w dolnej części specjalne konsole wspornikowe, tworzące rodzaj półki, na której murowana będzie ściana osłonowa. To wymaga oczywiście obliczeń konstrukcyjnych i projektu.
Inna zaprawa do budowy ściany, inna do elewacji z klinkieru
Zaprawa zapewnia ścianom właściwą sztywność i nośność. Dobiera się ją do rodzaju budulca i typu ściany. W przypadku trójwarstwowych z elewacją klinkierową innej zaprawy będziemy potrzebowali do wznoszenia ściany nośnej, a innej do elewacyjnej. Specyficznej zaprawy potrzebować będziemy do murowania z betonu komórkowego – przeważnie używa się do tego cienkowarstwowej zaprawy klejowej. Silikaty też można murować na taką zaprawę, ale częściej wybieramy zaprawę tradycyjną – cementowo-wapienną, z której powstają spoiny grubości 1-1,5 cm. Tej zaprawy użyjemy też do murowania z pustaków ceramicznych (choć niektóre ich modele łatwo i szybko łączy się na pianę PUR) i keramzytobetonu. Generalnie w tego typu ścianach nie ma potrzeby stosowania zapraw poprawiających izolacyjność cieplną muru, bo ten i tak zostanie osłonięty materiałem termoizolacyjnym.
Czytaj także: Jak kleić styropian grafitowy na elewacji? Czy trzeba go wcześniej szlifować?
Taniej zaprawy cementowo-wapiennej użyjemy też do murowania fasady z cegieł silikatowych lub betonowych, ale już nie do klinkieru i cegieł licowych. Tu zalecana jest zaprawa murarska zawierająca tras reński. Dzięki niej na fasadzie nie pojawią się później białe wykwity zwane wysoleniami.
Konstrukcja ściany - tych zasad budowlanych należy przestrzegać
Zasady murowania ścian są dobrze opanowane przez wszystkich wykonawców. Nie będziemy ich tu przytaczać. Przypomnimy tylko najistotniejsze wskazówki:
- Między fundamentem a murem musi się pojawić hydroizolacja pozioma.
- Brak papy lub folii hydroizolacyjnej pod ścianami może bowiem spowodować podciąganie kapilarne wody, jeśli starannie nie uszczelniono fundamentów.
- Niezwykle ważne jest poprawne wypoziomowanie pierwszej warstwy bloczków lub pustaków. Ma to szczególne znaczenie, jeśli do murowania przewidzieliśmy zaprawę klejową lub pianę montażową, bo one nie dają szansy korygowania ustawienia elementów w kolejnych warstwach.
- Nie wolno samodzielnie zmieniać rodzaju zaprawy na inną. Spowoduje to bowiem zakłócenie modularności. Jeśli mur będzie obliczony na przykład na wysokość 16 pustaków i grubość spoin poziomych na mniej więcej 2-3 mm, to zastosowanie zaprawy tradycyjnej spowoduje, że spoiny wyniosą 10-12 mm i nie uda się uzyskać zakładanej wysokości muru z tej samej liczby elementów. Grubość spoin z zaprawy tradycyjnej powinna wynosić 0,8-15 mm. Przesunięcie spoin pionowych musi wynosić minimum 0,4 długości elementu, a najlepiej około jej połowy.
- Gdy muruje się na pianę lub zaprawę cienkowarstwową, bloczki albo pustaki dostawia się pionowo, od góry. Niedozwolone jest suwanie nimi po warstwie zaprawy. W ciepłe dni przed nakładaniem zaprawy mur warto delikatnie zwilżać. Zaprawę nanosi się jednorazowo na długość nie większą niż 4 m.
- Gdy elementy mają pióra i wpusty, nie wykonujemy spoin pionowych. Docinanych bloczków lub pustaków nie może być w całym murze więcej niż 10%. Elementy takie nie mogą się też znajdować zbyt blisko siebie (minimum w odstępie 1 m) i zbyt blisko naroży lub krawędzi muru. Najlepiej lokalizować je gdzieś w środkowej części ściany.
Ocieplenie kotwione lub klejone. To ma znaczenie
Płyty izolacyjne z wełny mineralnej łączy się z murem kotwami ze stali nierdzewnej, wyposażonymi w tarcze dociskowe. Kotwy te służą jednocześnie połączeniu muru wewnętrznego z fasadowym. Jeśli ocieplamy styropianem, płytami fenolowymi lub płytami PIR, mogą być też klejone do podłoża, na przykład na pianę PUR. Przeważnie ocieplanie przeprowadza się od razu po wymurowaniu ściany nośnej. Niektórzy wykonawcy preferują jednak układanie go stopniowo. Mocują płyty do pewnej wysokości i domurowują fasadę. Czynności te powtarzają aż do zaizolowania i wykończenia kondygnacji. Złym pomysłem jest murowanie w jednym cyklu obu ścian, ocieplenie będzie wtedy narażone na deszcze. Jeśli jest robione z wełny mineralnej i ta zamoknie, trudno będzie ją później osuszyć. Lepiej zatem, żeby ocieplenie i fasadę budować po zakończeniu stanu surowego, kiedy budynek jest już zadaszony. Szeroki okap dachu będzie wtedy parasolem dla wełny i cegieł.
Polecamy także: Elewacje z kamienia - jak wykonać? Jak kleić kamień elewacyjny? Jaki kamień na zewnątrz?
Gdy ocieplamy wełną mineralną, między nią a murem ceglanym zostawiamy szczelinę wentylacyjną szerokości około 3 cm. Powietrze wpada do niej przez niewypełnione spoiny w dolnej strefie ściany i wylatuje w strefie górnej. W tym celu pozostawia się co drugą (maksymalnie co czwartą) spoinę niewypełnioną zaprawą. Najlepiej jest umieścić tam specjalne, wąskie puszki wentylacyjne z tworzywa sztucznego. Otwory wentylacyjne muszą się znajdować w pierwszej oraz ostatniej warstwie muru każdej kondygnacji. Ponadto trzeba je zaplanować również pod szerokimi oknami i tuż ponad nadprożami.
Jak połączyć mur nośny z elewacyjnym?
Oba mury – nośny i elewacyjny – trzeba połączyć. W przeciwnym razie fasada mogłaby odpaść od ściany. Służą do tego kotwy stalowe. Jest ich kilka typów. Jedne wkręca się w mur nośny po umieszczeniu kołków rozporowych we wcześniej nawierconych otworach. Mniej zapłacimy za kotwy, które nie mają gwintu. Układa się je w spoinach poziomych podczas murowania ściany nośnej. Jest to też rozwiązanie łatwiejsze.
Kotwy wkręcane są jednak niezastąpione, gdy ściana jest żelbetowa lub ma dużo żelbetowych elementów. Kotwy nie mogą być zbyt długie, a ich zalecana średnica to 4 mm. Zwykle wystarcza ich 5 sztuk na 1 m2. Są rozmieszczane w rozstawie poziomym co 50 cm i pionowym co 40-45 cm. Dodatkowo wokół otworów okiennych i drzwiowych umieszcza się kołki liniowo – trzy sztuki na metr.
Na kotwy nadziewa się później płyty ociepleniowe. Plastikowe tarcze nasadzone na trzpienie kotew pozwalają docisnąć materiał termoizolacyjny do ściany. Tarcze nie tylko dociskają ocieplenie, ale także, dzięki znajdującym się na nich kapinosom, umożliwiają ściekanie skraplającej się na metalu wody w dół. Kotwy są długie na tyle, że ich przeciwległe odcinki można osadzać w spoinach poziomych między warstwami cegieł.
Budowa ściany elewacyjnej z cegieł
Do murowania ściany elewacyjnej trzeba używać czystych narzędzi. Wszelkiego rodzaju zabrudzenia należy natychmiast usunąć na sucho miękką szczotką lub czystą wodą przy użyciu wilgotnej gąbki. Nie można dopuścić do wypłukiwania zaprawy ze spoin na lico muru. Przy zastosowaniu cegieł perforowanych lub szczelinowych zaprawę murarską nakładamy na tyle grubo, aby perforacja została przykryta całkowicie. Największym bowiem wrogiem dla niepoprawnie wykonanych konstrukcji z cegieł perforowanych jest woda. Ta zaś po dostaniu się do otworów i zamarznięciu może rozsadzić cały element.
Murowanie fasady zaczyna się od wyprowadzenia naroży w górę na wysokość pięciu warstw cegieł. Następnie wypełnia się przestrzeń między nimi. Dalej ścianę wznosi się normalnie, warstwa po warstwie. Trzeba pamiętać o wiązaniu, czyli przesunięciu spoin pionowych w poszczególnych rzędach o połowę długości cegły. Nowo wzniesiony mur przez 14 dni powinien być zabezpieczony przed zawilgoceniem folią, ale w taki sposób, żeby możliwy był swobodny przepływ powietrza między nią a ścianą.
Jakie fugi do ściany elewacyjnej z cegieł?
Gdy mur jest już gotowy, przychodzi pora na wypełnienie szczelin między cegłami zaprawą spoinową. Istnieje możliwość zastosowania zaprawy do jednoczesnego murowania i spoinowania. W takim przypadku zaprawę nanosimy na całą powierzchnię cegieł, a spoiny kształtujemy przed jej związaniem. Gdy zaś zdecydujemy się na zastosowanie specjalnej zaprawy do spoinowania, przy murowaniu należy pozostawić cofniętą o 1-2 cm szczelinę, która zostanie wypełniona w trakcie spoinowania. Można ją nanosić po kilkunastu dniach od zakończenia prac murarskich. Fugi mogą być gładkie, czyli zlicowane z płaszczyzną cegieł. Gdy będą wklęsłe (środkowa część fugi zagłębiona względem lica cegieł na 2-3 mm) albo cofnięte, czyli równomiernie zagłębione, wówczas powstanie wrażenie większej trójwymiarowości fasady. Podobny efekt uzyskuje się, robiąc fugi ścięte, kiedy tylko jedna ich krawędź jest zlicowana z frontową płaszczyzną cegły.
Jak zbudować nadproże z cegły? Kilka sposobów na nadproże
Nadproża to części ścian znajdujące się bezpośrednio nad otworami okiennymi, drzwiowymi lub bramowymi. Ponieważ przenoszą ciężar ściany, która znajduje się nad nimi, muszą być szczególnie mocne. Budując ścianę nośną, robimy nadproża tradycyjne, właściwe dla danego typu budulca. Gdy mur powstaje z pustaków, warto stosować ceramiczno-żelbetowe belki zestawiane jedna obok drugiej, by dopasować nadproże do grubości ściany. Gdy murujemy z betonu komórkowego, najszybciej i najwygodniej będzie użyć belek prefabrykowanych, o grubości odpowiadającej grubości ściany. Bez względu na typ materiału murowego zawsze można zrobić w ścianach nadproża żelbetowe. Nadproże w nieotynkowanej ścianie ceglanej musi być takie, żeby nie było go z zewnątrz widać, bo inaczej popsuje wygląd fasady. Producenci klinkieru oferują więc specjalne nadproża prefabrykowane. Wprawdzie są one żelbetowe, ale mają od zewnątrz okleinę z płytek wyglądających niemal identycznie jak cegły. Ustawiane są ponad oknem lub drzwiami, podpierane i łączone ze ścianą nośną. W użyciu są także specjalne konsole wspornikowe, zastępujące tradycyjne nadproże. Łączy się je z nadprożem w ścianie nośnej. Cegły mające znaleźć się nad otworem opiera się na stalowej półce połączonej z konsolą i stanowiącej jej integralną część. Niektóre konsole mają pod stalową półką pionowe strzemiona. Te wchodzą między podparte od spodu cegły, ustawione w linii nadproża w układzie pionowym. Wzmacniania ani zbrojenia nie wymagają nadproża łukowe.
Grubość zastosowanego materiału ociepleniowego w ścianie trójwarstwowej nie powinna być zbyt duża. Zaleca się nawet, żeby odstęp między murami nie był większy niż 15 cm, a to oznacza, że i izolacja cieplna nie powinna być grubsza. Współczynnik U dla całej przegrody musimy dobrać tak, żeby nie był wyższy niż maksymalny, dopuszczony przepisami, czyli 0,2 W/(m2.K). Na współczynnik przenikania ciepła U wpływ ma λ, czyli współczynnik przewodzenia ciepła przez materiał. Im wyższy współczynnik λ, tym gorsza izolacyjność danego wyrobu. Aby zbudować ciepłą ścianę trójwarstwową, trzeba wybrać materiał ociepleniowy o niskiej wartości λ. To samo dotyczy materiału na ścianę nośną. Mur osłonowy nie odgrywa w tym bilansie większej roli. Jeśli ścianę budujemy z betonu komórkowego odmiany 400 i będzie mieć grubość 30 cm, wówczas warstwa izolacyjna nie powinna być cieńsza niż 13 cm, o ile zastosujemy styropian grafitowy o λ = 0,032 W/(m.K). Bloczek grubości 24 cm będzie wymagał izolacji grubości 11-12 cm, jeżeli współczynnik materiału termoizolacyjnego nie będzie wyższy niż 0,038 W/(m.K). Jeśli ścianę budujemy z pustaków ceramicznych grubości 24 cm, wówczas warstwa izolacyjna nie będzie cieńsza niż 10 cm, jeśli tylko zastosujemy styropian grafitowy o λ = 0,032 W/(m.K). Gdy zależy nam na cienkiej ścianie, możemy ją zbudować z bloczków silikatowych grubości 18 cm i wtedy, żeby przegroda osiągnęła współczynnik U na poziomie 0,2 W/(m2.K), trzeba wybrać do izolacji płyty o λ = 0,023 W/(m.K), grubości 10 cm.
Murowana elewacja z klinkieru musi być podzielona szczelinami dylatacyjnymi, jeśli jest długa. Maksymalny rozstaw pionowych szczelin dylatacyjnych to 40 m, ale przeważnie wykonuje się je co 12 m. Ich rozmieszczenie zależy też między innymi od nasłonecznienia (strony świata) oraz stopnia i sposobu zazbrojenia ściany elewacyjnej. Przeważnie szczeliny dylatacyjne umieszcza się w pobliżu naroży. W wysokich ścianach robi się z kolei dylatacje poziome – nie rzadziej niż co 9 m. Szczeliny dylatacyjne wypełnia się materiałem trwale elastycznym, na przykład uszczelniaczem polimerowym lub taśmą rozprężną.
Elementy dodatkowe
