Elewacje z kamienia - jak wykonać? Jak kleić kamień elewacyjny? Jaki kamień na zewnątrz?
Kamień najchętniej wykorzystuje się na elewacji do zaakcentowania wejścia, podcienia lub strefy cokołowej. Rzadziej wykonuje się z niego całe elewacje, a szkoda, bo to materiał trwały i bardzo efektowny. Podpowiadamy, jak wykonać elewacje z kamienia?
Autor: Tomasz Zakrzewski, projekt: Marek Chmura, Bartłomiej Hornik/HORNIK CHMURA ARCHITEKTURA
Kamień lub drewno zastosowane na elewacji sprawiają, że dom o nowoczesnej bryle dobrze wygląda na tle otaczającego go krajobrazu
Spis treści
- Czy warto robić kamienną elewację?
- Jaki kamień na elewację?
- Gdzie kupić kamień na elewacje?
- Co wyróżnia współczesną fasadę kamienną?
- Jak kleić kamień na styropian?
- Jak murować elewację z kamienia?
- Jak montować duże płyty kamienne?
- Jak zrobić cokół z kamienia?
Czy warto robić kamienną elewację?
Naturalny kamień jest materiałem jednorodnym, odpornym na ogień oraz działanie promieni słonecznych i niskiej temperatury, a do tego jest elegancki i pięknie się starzeje. W odróżnieniu do różnego rodzaju konglomeratów kamiennych całkowicie nadaje się do recyklingu, bo choć są one zrobione z naturalnych kruszyw, to najczęściej połączonych sztucznymi żywicami. Pomimo ogromnych walorów estetycznych i fizycznych naturalny kamień jest niestety coraz częściej zastępowany przez różne zamienniki. Powodem jest wysoka cena jego zakupu i zastosowania, wynikająca z drogiego transportu i montażu wymagającego kunsztu budowlanego. Jednak ze względu na trwałość tego materiału oraz brak konieczności ponoszenia nakładów na jego utrzymanie po latach użytkowania wielu inwestorów, nawet początkowo sceptycznych wobec wysokich kosztów wyjściowych, docenia tę inwestycję.
To, czy wydobędziemy piękno z kamienia i jaki będzie ostateczny efekt kamiennego muru, zależy od rodzaju i kształtu zastosowanych kamieni, a także w dużej mierze od umiejętności i zmysłu plastycznego osoby murującej
Jaki kamień na elewację?
Dobierając kamień naturalny do określonych zastosowań, powinniśmy kierować się nie tylko jego wyglądem. Istotny jest też jego rodzaj i związane z tym cechy fizyczne, takie jak odporność na ściskanie, gęstość, nasiąkliwość, ścieralność, kruchość i łatwość obróbki. Generalnie wszystkie kamienie są dość odporne na działanie sił ściskających, ale słabiej radzą sobie z działaniem sił rozciągających.
W przypadku surowca pochodzącego ze złóż w Polsce dużą odpornością na ściskanie cechują się granity, sjenity i bazalty. Te skały są gęste i twarde, a przez to dość trudne w obróbce. Używa się ich na elewacje, cokoły, ale też na posadzki i krawężniki. Mniej wytrzymałe, ale jednocześnie łatwiej obrabialne są piaskowce i dolomity, a także wapienie, w tym marmury kieleckie oraz marmury prawdziwe, których dwa złoża znajdują się w Polsce. Z piaskowców wykonuje się płyty elewacyjne, parapety, rzadziej stopnie lub posadzki, gdyż są mniej odporne na ścieranie oraz bardziej nasiąkliwe niż twarde granity. Marmury i trawertyny mają głównie zastosowanie w dekoracji wnętrz.
Kamień można poddawać obróbce, która zmienia jego wygląd i wpływa na właściwości, na przykład płomieniowaniu, szczotkowaniu, groszkowaniu, piaskowaniu lub polerowaniu. Płomieniowanie, czyli poddanie powierzchni kamienia działaniu wysokiej temperatury, sprawia, że jest ona szorstka i nierówna. Z kolei szczotkowanie matowi powierzchnię, a polerowanie sprawia, że kamień staje się mniej nasiąkliwy i odporniejszy na zarysowania. Trzeba jednak pamiętać, że polerowana powierzchnia jest bardziej śliska – tak wykańcza się najczęściej kamienne płyty elewacyjne.
Gdzie kupić kamień na elewacje?
Kamień najlepiej kupować w składach. Sprzedaż detaliczną prowadzą też bezpośrednio kopalnie i kamieniołomy. Oferują one szeroki asortyment wyrobów kamiennych z lokalnych złóż, począwszy od bloków kamiennych, kamienia łamanego sortowanego i niesortowanego, kamienia łupanego, ciętego i tak zwanego muraka, który jest już przygotowany wielkością i kształtem do układania w murze. W składach kamienia oprócz kamieni ze złóż rodzimych dostępne są też różne kamienie dekoracyjne z całego świata, w szczególności takie, które mają szerokie zastosowanie we wnętrzach. Kamienie polne – całe lub cięte – są zazwyczaj dostępne w lokalnych żwirowniach.
Co wyróżnia współczesną fasadę kamienną?
Współczesne kamienne elewacje mają niewiele wspólnego z historycznymi grubymi murami z ciosów kamiennych lub nawet z budynkami z połowy ubiegłego wieku, kiedy płyty kamienne kotwiono i przyklejano za pomocą zaprawy bezpośrednio do murów. W czasach, gdy priorytetem jest dobra ochrona termiczna domu, kamień na elewacji pełni głównie funkcję dekoracyjną oraz chroniącą termoizolację. To, w jaki sposób elementy kamienne zostaną przymocowane do ściany, zależy od ich kształtu, wielkości i wagi. Znaczenie ma też wysokość budynku. Okładzina z niewielkich płytki kamiennych jest naklejana na, zwykle na warstwę ocieplenia. Z kolei duże płyty kamienne są do muru przytwierdzane kotwami lub klejone do rusztu .
Jak kleić kamień na styropian?
Najpopularniejszym sposobem stosowanym w przypadku okładzin z niewielkich płytek kamiennych jest ich przyklejenie. W ten sposób mocuje się elementy stosunkowo cienkie i lekkie o wadze do 40 kg/m². Ponieważ przytwierdza się je do materiału termoizolacyjnego, musi on być wytrzymały oraz prawidłowo zamontowany i gęsto kołkowany, aby okładzina kamienna nie oderwała się wraz z kawałkiem izolacji. Pod okładziny kamienne najczęściej stosuje się płyty z polistyrenu ekstrudowanego XPS lub wytrzymałego styropianu EPS. Powierzchnię termoizolacji należy wzmocnić siatką zbrojącą z włókna szklanego o dużej gramaturze (przeznaczoną pod okładziny kamienne), wtopioną w warstwę zaprawy klejowej. Podczas naklejania płytek istotne jest dokładne wypełnienie zaprawą przestrzeni pod okładziną elewacyjną, a później, gdy klej zwiąże, zafugowanie jej. Aby na elewacji nie powstawały wykwity, należy stosować zaprawy i kleje przeznaczone do kamienia.
Jak murować elewację z kamienia?
Małe płytki są modne i efektowne, jednak aby uzyskać efekt prawdziwego, jednorodnego muru kamiennego, najlepiej zastosować większe i szersze fragmenty kamieni, które najczęściej docina się lub łupie na budowie. Buduje się z nich warstwy osłonowe w ścianach trójwarstwowych. Elementy te nie trzymają się warstwy termoizolacyjnej na kleju, tylko grawitacyjnie obciążają fundament, który należy odpowiednio poszerzyć (minimum do 2/3 szerokości warstwy). Czasem zamiast poszerzania ławy i ściany fundamentowej stosuje się podpory w formie konsol wsporczych. Poszczególne warstwy kamieni układa się tak jak ściany z cegły z zachowaniem zasad murowania. Należy tak dobierać elementy kamienne, aby spoiny pionowe jednej warstwy muru były przykryte tymi w następnej warstwie. Elementy narożnikowe powinny być większe i tworzyć przewiązanie. Warstwę osłonową z kamieni stabilizuje się kotwami. Najczęściej osadza się je w warstwie nośnej na etapie jej wznoszenia. W prostych odcinkach muru stosuje się 5-6 mocowań na 1 m2 ściany. Wokół otworów okiennych i drzwiowych kotwy się zagęszcza.
Mocowania muszą być wykonane z materiału nieulegającego korozji, najlepiej ze stali nierdzewnej kwasoodpornej. Ich rodzaj dobiera się do rodzaju ściany nośnej (żelbet, cegła, silikat), grubości i rodzaju ocieplenia oraz miejsca na elewacji. Producenci kotew oferują szeroki asortyment certyfikowanych mocowań łącznie z elementami do mocowania nadproży i do wykonywania narożników. Rzadziej, i to tylko na małych budowach, stosuje się kotwy wykonywane na budowie z drutu ocynkowanego wygiętego w kształt litery Z. Są one tańsze niż te gotowe, ale mniej wytrzymałe i bardziej podatne na korozję.
W ścianach trójwarstwowych ocieplonych polistyrenem nie ma potrzeby stosowania przestrzeni wentylacyjnej między termoizolacją a kamieniem. Inaczej jest w ścianach ocieplonych wełną mineralną. W tym przypadku kamień odstawia się na około 2 cm od wełny, pozostawiając szczelinę wentylacyjną. Wlot i wylot powietrza zapewnia się przez kratki wentylacyjne wmurowane w spoiny na dole i na górze elewacji.
Jak montować duże płyty kamienne?
Do wykończenia całej elewacji domu lub jej eksponowanego fragmentu można też zastosować duże płyty kamienne. Mają one najczęściej boki o długości kilkudziesięciu centymetrów i grubość 4 cm. Płyt kamiennych o regularnych kształtach nie układa się jedna na drugiej. Wiszą, każda osobno, na mechanicznych łącznikach – kotwach lub zawiesiach, w taki sposób, że są zachowane między nimi minimalne odstępy umożliwiające ich niewielkie ruchy. Mechaniczne łączniki przytwierdza się do muru konstrukcyjnego. Między tak zamocowanymi płytami a ociepleniem zazwyczaj zostawia się szczelinę wentylacyjną. Ponieważ płyty kamienne nie leżą na fundamencie i są odstawione od ocieplenia, powietrze do wentylowania szczeliny dostaje się od dołu. Aby mogło krążyć w szczelinie, trzeba mu oczywiście zapewnić możliwość wylotu. Wentylację należy też zapewnić w miejscach krytycznych, to jest wokół otworów, gdyż tam najczęściej dochodzi do kumulacji wilgoci. Szczelinę wentylacyjną warto zabezpieczyć od dołu siatką, by nie gnieździły się w niej owady.
W taki sposób najczęściej montuje się elewacje na budynkach zbudowanych z żelbetu. Jeśli ściana konstrukcyjna jest wykonana z materiałów o mniejszej wytrzymałości, to mechaniczne łączniki przytwierdza się do konstrukcji za pośrednictwem stalowego lub aluminiowego rusztu, dzięki któremu ciężar płyt rozkłada się bardziej równomiernie.
Wytyczne do montażu płyt i ich rozplanowania na elewacji daje zawsze architekt – projektant fasady, natomiast szczegółowy projekt montażu okładziny kamiennej i dobór kotew sporządzany jest przez specjalizujące się w tym firmy wykonawcze.
Autor: Andrzej Szandomirski
Wykończenie ścian zjazdu do garażu i cokołu domu takimi samymi kamiennymi płytami sprawiło, że ten zazwyczaj mało interesujący fragment domu wygląda elegancko
Jak zrobić cokół z kamienia?
Twardy, nienasiąkliwy kamień, taki jak granit, sjenit lub bazalt, to bardzo dobry materiał na cokół. Ponieważ we wznoszonych obecnie budynkach ocieplenie układa się również w strefie cokołowej, montaż kamienia do ocieplenia wykonuje się na podobnej zasadzie jak na elewacji. Lekkie i cienkie płytki kamienne przykleja się do zaprawy zbrojonej siatką, naniesionej na warstwę termoizolacji z twardego nienasiąkliwego polistyrenu ekstrudowanego. Szersze elementy kamienne opiera się na poszerzonym fragmencie muru fundamentowego lub podwiesza do warstwy konstrukcyjnej. Sposób podwieszenia zależy od wysokości cokołu oraz wagi kamienia.
W przypadku niskiego cokołu można oprzeć kamień na kątowniku stalowym ze stali nierdzewnej przymocowanym do muru konstrukcyjnego. Jeśli budujemy cokół dostawiony do istniejącego budynku, na przykład z kamieni polnych, można go oprzeć na warstwie ubitego piasku lub chudego betonu. Kamienie wystające poza lico ściany należy zabezpieczyć od góry okapnikiem z blachy, aby nie nasiąkały wodą.
