Budowa domu z bali okrągłych. Czy warto budować góralski dom?
Budowa domu z bali okrągłych nada mu styl wiejskiej chałupy lub bardzo nowoczesnego domu. Doskonała szczelność, izolacyjność cieplna, trwałość, a nawet odporność na ogień - to wszystko można uzyskać we współczesnym budownictwie drewnianym. Lite drewno to drogi materiał, zyskujemy jednak coś bardzo pięknego.
Budowa domu z bali jest znacznie droższa od szkieletowego, ponieważ trzeba zastosować duże ilości litego drewna, i to o dużych wymiarach. Ponadto jego wykonanie jest bardzo pracochłonne, wymaga dużej wiedzy i precyzji, więc wykonawcy oczekują odpowiedniego wynagrodzenia. Domy z bali budują, podobnie jak domy szkieletowe, wyspecjalizowane firmy oraz ekipy cieśli. Można jeszcze znaleźć takich, którzy stosują tradycyjne, także regionalne techniki, potrafiących budować domy z bali, np. góralskie bez użycia gwoździ. Czasem jednak ekipy ciesielskie zajmują się tylko konstrukcją, a do prac wykończeniowych trzeba wynajmować innych wykonawców.
Budowy domu z bali - rodzaje bali
Do budowy używa się bali z drewna surowego, które będzie obsychać po wzniesieniu konstrukcji. Taki budynek należy wykańczać dopiero wtedy, gdy dom osiądzie, a stopień osiadania może wynosić 5-6% wysokości ściany. Można także zamówić bale suszone o wilgotności poniżej 20%. Jednak taki budynek też będzie nieco pracował i mogą się pojawić pęknięcia.
Najczęściej używa się drewna sosnowego, świerkowego, jodłowego, rzadko modrzewiowego. Niegdyś często budowano domy z bali drzew liściastych – dębu, jesionu. Obecnie takie bale można kupić z rozbiórki starych domów. Gdy są w dobrym stanie, posłużą jeszcze wiele lat, a są znacznie tańsze od świeżych. Bale z drewna pełnego lub klejonego warstwowo mogą mieć przekrój kwadratowy, prostokątny, okrągły lub owalny. Najwęższe mają 8 cm, najgrubsze około 30 cm, ale takie są rzadko używane. Stosuje się także półbale, tak zwane płazy. Bale mogą być od razu ocieplone, na przykład składać się z dwóch łupin z drewna wypełnionych pianką poliuretanową albo z bala od zewnątrz i okładziny od wewnątrz, pomiędzy którymi znajduje się warstwa izolacyjna.
Polecamy:
Izolacyjność domów budowanych z bali okrągłych
Problemem w domu o takiej konstrukcji jest spełnienie obowiązujących wymagań izolacyjności cieplnej – współczynnik przenikania ciepła U ściany z bali powinien wynosić nie więcej niż 0,3 W/(m2·K). Żeby ściana z litego drewna osiągnęła taki współczynnik, powinna być niezwykle gruba – ponad 50 cm, co jest po prostu nierealne. Wielu powołuje się na tradycje innych krajów stosujących podczas projektowania takich konstrukcji bilans cieplny budynku wskazujący na zalety drewna, między innymi dobrą akumulację ciepła i bardzo powolne oddawanie go. Bilans energetyczny jest uwzględniony także w polskich przepisach, ale nie zostało to precyzyjnie sformułowane. Obowiązek obliczenia parametrów ścian i decyzja, czy projektowany budynek będzie spełniał przepisy, spoczywa na architekcie.
Producenci deklarują budowę domów z bali różnej grubości (nawet 30-40 cm), gołych lub z ociepleniem. Żeby zachować oryginalny wygląd elewacji, a jednocześnie uzyskać przepisową termoizolacyjność ściany, izolację najczęściej wykonuje się od wewnątrz. Po wewnętrznej stronie bali nabija się folię wiatroizolacyjną, na której mocuje się ruszt z drewna. Pomiędzy jego elementy trzeba włożyć materiał izolacyjny. Najczęściej jest to warstwa 10-15 cm wełny mineralnej lub drzewnej. Całość należy osłonić folią paroizolacyjną. Lepiej unikać jako materiału izolacyjnego styropianu, ponieważ jego paroprzepuszczalność jest znikoma i na styku styropian-drewno lub styropian-folia może się wykraplać para wodna. Ponadto jest materiałem sztywnym, który źle znosi ruchy drewna. Na styku płyt mogą powstawać szpary i warstwa izolacji się rozszczelni. Na tak ocieplonej ścianie można zrobić warstwę wykończeniową na przykład z boazerii drewnianej.
Wiązanie i szczelność bali
Na zaizolowanym fundamencie kotwi się podwalinę, na której ustawia się bale. Najczęściej wykonuje się konstrukcje węgłowe. Każdy bal musi mieć dokładnie docięte (w tartaku, fabryce domów lub przez cieśli) wpust i wypust (zamek), dzięki którym łączy się je w narożnikach (węgłach).
Istnieje wiele rodzajów zamków: na jaskółczy lub rybi ogon, francuski, zrębowy. Z zamku mogą wystawać fragmenty bali (ostatki), które zdobią dom. W konstrukcji sumikowo-łątkowej w narożnikach, a w długich ścianach także co mniej więcej 2 m, ustawia się słupy z wpustami (łątki). Pomiędzy nie wsuwa się poziomo bale z piórem (sumiki), tak że wyprofilowane elementy do siebie pasują. Dla bezpieczeństwa konstrukcję można dodatkowo połączyć metalowymi profilami przeprowadzonymi w nawierconych otworach pionowo przez kilka bali. Na wysokości stropu ściany spina belka oczepowa.
SPrawdź też:
Konstrukcję ścian piętra wykonuje się w podobny sposób. Często jednak bywa tutaj stosowana technologia szkieletowa, zwłaszcza dla ścian szczytowych. Bale powinny także szczelnie łączyć się na całej długości. Mogą mieć wyprofilowane odpowiednie połączenia, na przykład zęby po bokach lub podcięcie w półokrąg, tak żeby nachodziły na siebie. Często stosowane jest podwójne pióro i wpust uważane za bardzo szczelne. Na skutek dosychania szczeliny między balami mogą się zwiększyć, te miejsca powinny więc być dodatkowo wypełnione szczeliwem. W trakcie montażu umieszcza się między balami paski podkładek z filcu lub uszczelki z rozprężnej taśmy poliuretanowej. Styki uszczelnia się sznurem, skręconymi pakułami, mchem, wełną drzewną albo kitem. Górale zwykli uszczelniać domy gęsto skręconymi warkoczami z wiórów drzewnych (wełnionką).
Instalacje w budowanym domu z bali
Wszelkie przewody, a zwłaszcza grube rury kanalizacyjne, podobnie jak w szkielecie, przeprowadza się w stropach. Często na parterze robi się strop nad przestrzenią wentylowaną, żeby móc tam umieścić całe zaplecze instalacyjne domu. Przewody elektryczne można poprowadzić w szczelinach między balami, najlepiej na dole wzdłuż podłogi lub u góry wzdłuż sufitu, i zamaskować je listwami. Do rozprowadzania instalacji służą też wszelkie styki między elementami konstrukcji (na przykład ościeża), które będą później zasłonięte. Jeśli stosujemy izolację termiczną, przewody instalacyjne można umieścić w warstwie ocieplenia. Gdy chcemy, żeby instalacje były niewidoczne, w balach pełnych należy przez środek nawiercić otwory, przez które poprowadzi się kable, oraz na wierzchu otwory na puszki i gniazda. Wymaga to dokładnego rozplanowania instalacji przed budową domu z bali.
Specyficzne połączenia bali okrągłych
Ze względu na osiadanie domu okna i drzwi powinny być montowane ze skrzynką amortyzacyjną złożoną z dwóch niezależnych części nad nimi. Jest ona wypełniona wełną mineralną i pod ciężarem ściany dolna, węższa część będzie się stopniowo wsuwała do środka górnej części. Może być tam też zostawiona pusta przestrzeń, w którą powoli wsunie się materiał ściany. Połączenie elementów konstrukcyjnych wokół okien i drzwi maskuje się ramą z drewna.
Komin w miejscu przejścia przez strop i dach nie powinien się stykać z ich konstrukcją. Wymaga ponadto podwójnych obróbek blacharskich. Dolna, na dachu, musi okalać komin, ale nie może być z nim połączona. Jest wysoka, bo uwzględnia maksymalną wysokość osiadania domu. Nad nią robi się obróbkę górną, połączoną z kominem, która nachodzi na dolną.
Problemy inwestorów budujących domy z bali i ich rozwiązania
Autor: Jarosław Sosiński
Domy z bali budują wyspecjalizowane firmy. Obrobione i docięte elementy są gotowe do montażu
