Co to jest hałas? Oddziaływanie hałasu na ludzi
Warto wiedzieć co to jest hałas i jaki ma on wpływ na zdrowie człowieka. Problem hałasu dotyka praktycznie każdego z nas. Nie wszyscy jesteśmy jednak w pełni świadomi, jak bardzo może być on szkodliwy.
W domu spędzamy większą część naszego życia. Od jego jakości w coraz większym stopniu zależą nasze samopoczucie i zdrowie. Dlatego warto większą uwagę zwrócić na to, co będziemy w nim słyszeć – czy towarzyszące nam dźwięki będą przyjemne, czy będą wywoływać rozdrażnienie.
Co to jest hałas?
Hałas to każdy dźwięk, który jest dla danego słuchacza w danej sytuacji niepożądany. Jest więc pojęciem bardzo subiektywnym, a kwalifikacja dźwięku jako hałasu zależy od nastawienia psychicznego w stosunku do źródła tego dźwięku, od rodzaju właśnie wykonywanej pracy czy formy wypoczynku, pory dnia, długotrwałości czy częstotliwości (regularności) występowania dźwięku, jego przyczyn, możliwości wpływu itd.
Głośne dźwięki w czasie koncertu organowego w katedrze oliwskiej w Gdańsku (LAeq=80,0 dBA) trudno uznać za hałas, ale dźwięki wywołane ruchem ulicznym na osiedlu Za Żelazną Bramą w Warszawie (LAeq=60,2 dBA) – niewątpliwie tak.
Polecany artykuł:
Poziom natężenia dźwięku mierzony w decybelach
Zakres zmian ciśnienia akustycznego odbierany przez ludzkie ucho mieści się w przedziale od 0,00002 Pa do około 100 Pa. Jak można sobie wyobrazić, operowanie na liczbach o takiej rozpiętości może być kłopotliwe. Dlatego do mierzenia poziomu dźwięku używa się skali logarytmicznej wyrażonej w decybelach (dB). W tej skali podany powyżej zakres to 1–134 dB. Co istotne, różnica 5 dB jest równie wyraźnie odbierana w zakresie dźwięków cichych (np. 25-30 dB), jak i bardzo głośnych (np. 125-130 dB). Najmniejsza różnica poziomów dźwięku uchwytna dla ludzkiego ucha to około 1 dB. Zwiększenie poziomu dźwięku o 8-10 dB jest subiektywnie odbierane jako dwukrotne zwiększenie głośności.
Poziomów dźwięku od różnych źródeł nie można sumować arytmetycznie. Podwojenie liczby źródeł dźwięku o tej samej głośności zwiększa jej poziom o 3 dB. To znaczy, że jeśli jeden odkurzacz będzie wytwarzał dźwięk na poziomie 60 dBA i obok włączymy drugi taki sam, to łączny poziom dźwięku wyniesie 63 dBA. Jeżeli zaś ten drugi odkurzacz wytwarzałby tylko 50 dB, to łączny poziom dźwięku nie zmieniłby się i wynosił dalej 60 dBA.
Dla subiektywnego odczucia poziomu głośności dźwięku ważna jest jego częstotliwość. Najlepiej słyszymy dźwięki o częstotliwości około 3000 Hz, ale czułość naszego słuchu gwałtownie spada poniżej częstotliwości 100 Hz. Dlatego zwykle przy pomiarach dźwięku uwzględnia się tę ułomność ludzkiego słuchu, stosując poprawkę – tak zwaną krzywą korekcyjną A. Tak zmierzony poziom dźwięku określa się w decybelach A (dBA).
Przykładowe poziomy dźwięku mierzone w różnych sytuacjach przedstawia poniższa tabela:
PRZYKŁADOWE POZIOMY DŹWIĘKU | |
Sytuacja | Poziom dźwięku |
Korytarz w szkole podstawowej w czasie przerwy (tynkowane sufity) | 84,2 dBA |
Korytarz w szkole podstawowej w czasie przerwy (sufity dźwiękochłonne) | 76,9 dBA |
Wnętrze samochodu osobowego na autostradzie, V=140 km/h, uchylone okno | 82,1 dBA |
Wnętrze samochodu osobowego na autostradzie, V=140 km/h, zamknięte okna | 72,1 dBA |
Centrum obsługi telefonicznej (18 stanowisk) | 72,0 dBA |
Kosiarka w odległości 10 m | 65,9 dBA |
Przejeżdżający autobus przy otwartym oknie, pomiar w mieszkaniu 2 m od okna | 57,3 dBA |
Przejeżdżający autobus przy zamkniętym oknie, pomiar w mieszkaniu 2 m od okna | 34,7 dBA |
Pokój hotelowy przy cichej klimatyzacji i zamkniętych oknach | 35,7 dBA |
Środek lasu, zimowy, bezwietrzny dzień | 26,8 dBA |
Równoważny poziom dźwięku
Dźwięk to zjawisko zmienne. Na przykład poziom dźwięku na spokojnej ulicy o umiarkowanym ruchu kołowym może się wahać od 45 do 75 dBA w zależności od tego, czy akurat przejeżdża jakiś samochód, czy nie. W takich warunkach mierzy się dla pewnego okresu (np. dla 5 minut) równoważny poziom dźwięku LAeq, który jest poziomem uśrednionym dla tego okresu.
Ale uwaga: nie chodzi tu o średnią arytmetyczną. LAeq to hipotetyczny stały poziom dźwięku, który dla danego okresu pomiarowego (np. tych 5 minut) niósłby tyle samo energii akustycznej co rzeczywisty, zmienny poziom dźwięku. W związku z tym stosunkowo krótkie zwiększenie poziomu dźwięku występujące w czasie pomiaru może znacznie podnieść wartość LAeq.
Hałas może przenikać do pomieszczeń różnymi drogami
Hałas może przenikać do pomieszczeń z różnych źródeł i różnymi drogami. Warto wiedzieć, że dźwięk może się przenosić drogą powietrzną lub materiałową.
- hałas rozchodzący się drogą powietrzną
Z pierwszym przypadkiem mamy do czynienia, kiedy źródło dźwięku pobudza do drgań cząsteczki ośrodka gazowego, jakim jest powietrze – tym samym tą właśnie drogą wędrują wytworzone fale dźwiękowe. Typowymi źródłami dźwięków powietrznych są: szczekający pies, odkurzacz czy telewizor.
- hałas rozchodzący się drogą materiałową
Kiedy zaś źródło dźwięku wytwarza fale dźwiękowe rozchodzące się w strukturze (materiale) budynku, mamy do czynienia z dźwiękami materiałowymi (uderzeniowymi). Na przykład szuranie krzesłem czy tupanie w pomieszczeniach piętro wyżej.
Jest też wiele źródeł, które wytwarzają oba rodzaje dźwięków, na przykład wiertarka w czasie wiercenia w ścianie czy rozzłoszczona osoba, która jednocześnie krzyczy i tupie.
Ochrona przed hałasem w domu i mieszkaniu
- Hałas środowiskowy
W zdecydowanej większości dominującym hałasem środowiskowym w sąsiedztwie naszego domu czy mieszkania jest hałas komunikacyjny (drogowy i szynowy, czasami lotniczy). Źródłem uciążliwego hałasu środowiskowego mogą być też pobliskie zakłady przemysłowe, centrale wentylacyjno-klimatyzacyjne zlokalizowane na dachach sąsiednich budynków czy hałaśliwe ogródki przed pobliskimi lokalami. Są to dźwięki powietrzne i w celu ochrony przed nimi należy odpowiednio zaprojektować przegrody zewnętrzne budynku, w szczególności ściany zewnętrzne i stolarkę okienną. Wymagania w tym względzie (obowiązkowe przy wznoszeniu nowych budynków) określa norma PN-B-02151-3:2015-10.
- hałas bytowy
Czyli ochrona przed hałasem, który fundują nam sąsiedzi. W tym wypadku wszystko zależy od dźwiękoizolacyjności przegród wewnętrznych, a tutaj także odpowiednie wymagania wyznacza norma PN-B-02151-3:2015-10. Tu też trzeba rozróżnić dźwięki powietrzne i materiałowe. Jeśli chodzi o te pierwsze, to będą one pochodziły najczęściej z sąsiednich lokali: zwykle obok naszego lub ponad nim. Skuteczność ochrony naszego mieszkania będzie więc zależała od konstrukcji ścian i stropów oddzielających poszczególne lokale w budynku. Natomiast niepożądane dźwięki materiałowe mogą pochodzić z lokali zlokalizowanych wiele kondygnacji pod lub nad naszym. Ochrona naszego mieszkania będzie w tym wypadku zależała od konstrukcji podłogi w tym odległym lokalu.
- hałas instalacyjny
W tym wypadku chodzi o hałas wytwarzany przez instalacje techniczne związane z budynkiem i w nim zlokalizowane (lub na jego dachu czy w bezpośrednim sąsiedztwie). Źródłem hałasu mogą być spłuczki toalet, piony kanalizacyjne, instalacja wentylacyjna, pompa obiegowa itd. Generowane przez instalacje dźwięki mogą być zarówno powietrzne, jak i materiałowe (przenoszące się na konstrukcję budynku poprzez sztywne zawiesia, kotwy czy nóżki urządzeń). Wymagania dotyczące ochrony przed hałasem instalacyjnym wskazuje norma PN-B-02151-2:2018-01.
- hałas pogłosowy
Często najbardziej dokuczliwym hałasem w pomieszczeniach nie jest ten docierający zza ściany czy okna, tylko ten, który jest wytwarzany przez samych użytkowników. W domach jednorodzinnych twarde wykończenie pomieszczeń może stwarzać problemy w otwartych strefach dziennych (kuchnia, jadalnia, salon), zwłaszcza jeśli są one połączone poprzez otwarty korytarz czy schody z częścią nocną. W takich pomieszczeniach fale dźwiękowe łatwo się rozchodzą, odbijając się od ścian i sufitów. W efekcie odgłosy z kuchni są doskonale słyszalne w salonie, a głośna rozmowa tam prowadzona bez przeszkód dociera do sypialni.
Przeczytaj też:
Panele i pianki akustyczne: do czego są potrzebne? >>
Zmniejszenie poziomu hałasu i ograniczenie jego zasięgu w budynku
Jeśli wprowadzimy do pomieszczenia materiały dźwiękochłonne (nie mylić z dźwiękoizolacyjnymi!), które tylko w niewielkim stopniu odbijają dźwięk, uzyskamy redukcję poziomu hałasu i ograniczenie jego zasięgu w budynku. Wymagania dotyczące warunków pogłosowych zawiera norma PN-B-02151-4:2015-06.
Do hałasu nie można się przyzwyczaić
U człowieka nie występuje adaptacja fizjologiczna do hałasu (innymi słowy – nie jesteśmy w stanie do niego się przyzwyczaić). Z tych powodów WHO uznała zanieczyszczenie środowiska hałasem za drugie najpoważniejsze zagrożenie cywilizacyjne współczesnego świata, zaraz po zanieczyszczeniu powietrza. Powinniśmy więc zwrócić uwagę, w jakich warunkach akustycznych mieszkamy, pracujemy czy uczymy się.
Oddziaływania hałasu na ludzi
Niestety, jest także pozasłuchowe oddziaływanie hałasu, na które jesteśmy narażeni niemal wszyscy. Hałas jest silnym stresorem – wpływa na układy krążenia, pokarmowy, wewnątrzwydzielniczy, nerwowy, a także na psychikę. Istnieją badania kliniczne potwierdzające związek między natężeniem hałasu a ryzykiem zawałów serca, nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy typu B.
Ostatnio pojawiły się badania wskazujące na wpływ hałasu na koncentrację, zmęczenie, zdolność zapamiętywania i tempo pracy uczniów szkół podstawowych, o zaburzeniach snu nie wspominając.
Reakcja organizmu zależy od wielu czynników, np.
- od pory doby (w nocy hałas o natężeniu 50-60 dBA wywołuje taką samą reakcję jak w ciągu dnia hałas o natężeniu 80-90 dBA),
- częstotliwości dźwięku,
- stopnia zmęczenia,
- indywidualnych cech psychologicznych.
Musimy być narażeni na wysoki poziom dźwięku przez odpowiednio długi czas ekspozycji, żeby nastąpiło ryzyko uszkodzenia słuchu. Przy poziomie 85 dBA bezpieczny (dopuszczalny prawem pracy) dzienny czas ekspozycji to 8 godzin, ale przy 90 dBA to 2,5 godziny, natomiast przy 95 dBA – już tylko 48 minut.