Czy zbiornik na deszczówkę wymaga pozwolenia wodnoprawnego lub pozwolenia na budowę?

Niestety przepisy wskazujące, jakich formalności należy dopełnić przed budową zbiornika na deszczówkę, są niejednoznaczne. Co jest wymagane: pozwolenia wodnoprawnego czy pozwolenia na budowę?

Gromadzenie deszczówki staje się coraz popularniejsze. To ekologiczne rozwiązanie jest też promowane przez samorządy, które udzielają różnego rodzaju dofinansowania na wykonanie zbiorników na deszczówkę. ale przepisy są niejasne. Głównym powodem trudności w określeniu, jakiego rodzaju formalności wymaga wykonanie zbiornika na deszczówkę, jest zmiana Prawa wodnego, która nastąpiła 1 stycznia 2018 r.

Wody opadowe to już nie ścieki

Do 2018 r. wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególności z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów uznawane były za ścieki (zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 14 lit. C nieobowiązującej już Ustawy z 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne). Oznaczało to, że do zbiorników na wody opadowe zastosowanie miały wszystkie regulacje dotyczące gromadzenia nieczystości ciekłych dotyczące konieczności uzyskania pozwolenia na budowę i pozwolenia wodnoprawnego oraz sytuowania takich zbiorników.

1 stycznia 2018 r. weszła w życie nowa Ustawa z 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne. Zgodnie z jej przepisami wody opadowe nie są obecnie kwalifikowane jako ścieki (definicja ścieków znajduje się w art. 16 pkt 61-64). Dotyczy to zarówno wody, która spływa z dachów budynków i z terenów utwardzonych, jak i tej, która wpada bezpośrednio do zbiornika na wody opadowe. Trzeba jednak podkreślić, że ustawodawca co prawda usunął wody opadowe z kategorii ścieków, lecz jednocześnie nie wprowadził dla deszczówki żadnych odrębnych regulacji. W wyniku takiego działania powstał chaos interpretacyjny, a poszczególne organy różnie określają wymogi dla zbiorników na deszczówkę.

Uwaga! Przeglądając wyroki sądów administracyjnych i komentarze prawników dotyczące formalności, jakich należy dopełnić przed wykonaniem zbiornika na deszczówkę, powinniśmy zwracać uwagę na daty ich powstania. Te sprzed 1 stycznia 2018 r. będą uznawały wody opadowe za ścieki, a zatem w obecnym stanie prawnym nie znajdą już zastosowania.

Zbiornik na deszczówkę w Prawie wodnym

Prawo wodne, które weszło w życie 1 stycznia 2018 r., wprowadziło nowy katalog inwestycji, które wymagają zgody wodnoprawnej, czyli przede wszystkim pozwolenia albo zgłoszenia wodnoprawnego. Jednak nigdzie nie wskazano wprost zbiorników na wody opadowe. Dlatego za każdym razem konieczna jest analiza konkretnego zbiornika pod kątem konieczności uzyskania wymaganych zgód.

Zbieranie deszczówki nie jest usługą wodną

Zgodnie z art. 389 pkt 1 Prawa wodnego pozwolenia wodnoprawnego wymagają usługi wodne. Polegają one na zapewnieniu gospodarstwom domowym, podmiotom publicznym oraz podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą możliwości korzystania z wód w zakresie wykraczającym poza zakres powszechnego korzystania z wód, zwykłego korzystania z wód oraz szczególnego korzystania z wód (art. 35 ust. 1). Obejmują one m.in. odprowadzanie do wód lub do urządzeń wodnych - wód opadowych lub roztopowych, ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych albo w systemy kanalizacji zbiorczej w granicach administracyjnych miast. A zatem wykonanie indywidualnego zbiornika na wody opadowe nigdy nie będzie usługą wodną, które wykonywane są z reguły przez jednostki samorządu terytorialnego.

Zbieranie deszczówki jako zwykłe korzystanie z wód

Pozwolenia wodnoprawnego wymaga też tak zwane szczególne korzystanie z wód (art. 389 pkt 2). Zgodnie z definicją podaną w art. 34 szczególnym korzystaniem z wód jest korzystanie z wód wykraczające poza powszechne korzystanie z wód oraz zwykłe korzystanie z wód, obejmujące między innymi:

• odwadnianie gruntów i upraw;
• użytkowanie wody znajdującej się w stawach i rowach;
• wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych będących własnością innych podmiotów ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 100 ust. 1;
• wykonywanie na nieruchomości o pow. powyżej 3500 m² robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem, mających wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji terenowej przez wyłączenie więcej niż 70% powierzchni nieruchomości z powierzchni biologicznie czynnej na obszarach nieujętych w systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej;
• przerzuty wód oraz sztuczne zasilanie wód podziemnych;
• korzystanie z wód do nawadniania gruntów lub upraw, a także na potrzeby działalności rolniczej, w ilości większej niż średniorocznie 5 m³ na dobę;
• korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej, innej niż działalność rolnicza.

Zgodnie z art. 33 ust. 1 Prawa wodnego właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wód podziemnych znajdujących się w jego gruncie. Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego (art. 33 ust. 3), na przykład może to być podlewanie ogrodu.

Co ważne, śródlądowe wody stojące oraz woda w stawie, który nie jest napełniany w ramach usług wodnych, ale wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi, znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości (art. 214). Śródlądowe wody stojące to wody w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi śródlądowymi wodami płynącymi. Przepisy o śródlądowych wodach stojących stosuje się odpowiednio do wód znajdujących się w zagłębieniach terenu powstałych w wyniku działalności człowieka, niebędących stawami (art. 23).

Przywołane wyżej przepisy oznaczają, że gromadzenie wody opadowej w zbiornikach - bez względu na to, czy są szczelne, czy nie - a następnie korzystanie z tak zgromadzonej wody stanowi ZWYKŁE korzystanie z wód, czyli NIE WYMAGA uzyskania pozwolenia ani zgłoszenia wodnoprawnego.

Zbiornik na deszczówkę jako urządzenie wodne

W praktyce najwięcej problemów rodzi kwalifikacja zbiornika na deszczówkę jako urządzenia wodnego. Zgodnie z art. 389 pkt 6 Prawa wodnego wykonanie tych urządzeń wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Dlatego każdorazowo należy ocenić, czy planowany zbiornik na wody opadowe jest urządzeniem wodnym.

Przez urządzenie wodne (art. 16 pkt 65) rozumie się urządzenia lub budowle służące do kształtowania zasobów wodnych lub korzystania z tych zasobów, w tym między innymi:

• urządzenia lub budowle piętrzące, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały i rowy;
• sztuczne zbiorniki usytuowane na wodach płynących oraz obiekty związane z tymi zbiornikami;
• stawy, w szczególności stawy rybne oraz stawy przeznaczone do oczyszczania ścieków albo rekreacji (wyjątek stanowią stawy, które nie są napełniane w ramach usług wodnych, ale wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi o powierzchni nieprzekraczającej 1000 m² i głębokości nieprzekraczającej 3 m od naturalnej powierzchni terenu o zasięgu oddziaływania niewykraczającym poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem – tego rodzaju inwestycja wymaga jedynie zgłoszenia wodnoprawnego);
• obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz wód podziemnych;
• obiekty energetyki wodnej;
• wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód, do ziemi lub do urządzeń wodnych oraz wyloty służące do wprowadzania wody do wód, do ziemi lub do urządzeń wodnych.

W pierwszej kolejności trzeba zatem rozważyć, czy planowany zbiornik na deszczówkę będzie służył kształtowaniu zasobów wodnych:

• jeżeli zbiornik na wodę opadową jest szczelny, to uznać należy, że nie zmienia on stanu wód gruntowych, czyli nie kształtuje zasobów wodnych. Nie jest zatem urządzeniem wodnym, w związku z czym jego wykonanie nie będzie wymagać uzyskania pozwolenia wodnoprawnego;
• w przypadku zbiorników, które umożliwiają przenikanie wody do gruntu (np. ziemnego zbiornika retencyjnego) albo skrzynek rozsączających wody opadowe może się okazać, że mają one wpływ na zasoby wodne i wymagają pozwolenia wodnoprawnego.

POLECAMY: Zbiornik retencyjny na deszczówkę. Jak uzyskać dofinansowanie

Kolejne pytanie, na które trzeba odpowiedzieć, brzmi: czy zbiornik na wodę deszczową służy korzystaniu z zasobów wodnych, a dokładniej - czy woda opadowa stanowi zasoby wodne. Na to pytanie organy administracji publicznej nie mają jednolitej odpowiedzi. Część z nich uważa, że zasoby wodne to wody powierzchniowe i podziemne, a nie wody opadowe – takie stanowisko zdecydowanie przeważa. Zdarzają się jednak organy, które uznają wodę deszczową za zasób wodny i przyjmują, że jej zbieranie i wykorzystywanie to korzystanie z zasobów wodnych, a zatem wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.

Katalog urządzeń wodnych wymienionych w art. 16 pkt 65 Prawa wodnego jest jedynie przykładowy. Oznacza to, że pozwolenia wodnoprawnego będzie wymagało także niewymienione w nim urządzenie, jeśli kształtuje zasoby wodne (np. skrzynki rozsączające wody deszczowe do gruntu) lub służy korzystaniu z nich.

W związku ze wskazanymi wątpliwościami związanymi z koniecznością uzyskania zgody wodnoprawnej na wykonanie zbiornika na deszczówkę zawsze warto skontaktować się z nadzorem wodnym, który jest najbliżej miejsca, w którym ma być realizowany zbiornik, i dowiedzieć się, czy wymaga on w danej sytuacji pozwolenia lub zgłoszenia wodnoprawnego.

Zbiornik na deszczówkę w Prawie budowlanym: pozwolenie na budowę czy zgłoszenie

Zgodnie z art. 28 ust. 1 Prawa budowlanego roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie decyzji o pozwoleniu na budowę. Wyjątki od tej zasady zostały enumeratywnie wymienione w art. 29 tego aktu. W przepisie tym ujęto tak zwany zamknięty katalog inwestycji. Oznacza to, że nie może być on interpretowany rozszerzająco. Nie wymieniono w nim wprost zbiornika na wodę opadową, a to oznacza, że jego wykonanie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę.

Jednak skoro przepisy są niejednoznaczne, to można próbować szukać w nich luk, które umożliwią wykonanie zbiornika na deszczówkę bez pozwolenia na budowę. Przykładowo jeśli woda deszczowa ma napełniać oczko wodne lub przydomowy basen, których powierzchnia nie przekracza 50 m², to nie trzeba uzyskiwać ani pozwolenia na budowę ani zgłoszenia (art. 29 ust. 2 pkt 13).

POLECAMY: Zbiornik podziemny na deszczówkę: wybór i montaż

Formalności nie będzie wymagało także wykonanie stawów i zbiorników wodnych o powierzchni nieprzekraczającej 1000 m² i głębokości nieprzekraczającej 3 m położonych w całości na gruntach rolnych (art. 29 ust. 2 pkt 32) oraz urządzeń melioracji wodnych napełnianych wodą deszczową (art. 29 ust. 2 pkt 14). Trzeba jednak pamiętać, że do urządzeń melioracji zalicza się tylko rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie, drenowania, rurociągi, stacje pomp służące wyłącznie do celów rolniczych, ziemne stawy rybne, groble na obszarach nawadnianych, systemy nawodnień grawitacyjnych oraz systemy nawodnień ciśnieniowych, pod warunkiem że służą regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby i ułatwienia jej uprawy (art. 195 i 197 ust. 1 Prawa wodnego).

Warto wiedzieć, że planowana jest taka zmiana przepisów, żeby zbiorniki bezodpływowe na wody opadowe lub wody roztopowe o pojemności do 10 m³ nie wymagały pozwolenia na budowę, ale trzeba było zgłosić ich wykonanie w starostwie (przewiduje to projekt Ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy z 12 sierpnia 2020 r. przygotowany przez Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej). Nie wiadomo jednak, czy i kiedy taka zmiana ma szansę wejść w życie.

Jeśli chodzi o usytuowanie zbiornika do zbierania deszczówki na działce, to – ponieważ wody opadowe nie są ściekami – nie trzeba przestrzegać wymagań Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie przewidzianych dla zbiorników bezodpływowych, w których gromadzone są ścieki. Zbiornik na deszczówkę może być zatem zlokalizowany w dowolnym miejscu na działce.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (t.j. DzU z 2020 r. poz. 1333 z późn. zm.)
• Ustawa z 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (t.j. DzU z 2020 r. poz. 310 z późn. zm.)