Jak zadbać o dobrą jakość powietrza w domu? Jaki system wentylacyjny wybrać?
W domu liczy się nie tylko komfort cieplny, ale też jakość powietrza. Warto zwrócić uwagę na odpowiednią wentylację i utrzymanie optymalnej wilgotności. Jakie systemy wentylacyjne są najlepsze i jak radzić sobie z suchym powietrzem, które może negatywnie wpływać na nasze zdrowie?
Autor: Marcin Czechowicz, projekt domu i wnętrz: Daniel Cieślik/ANTA ARCHITEKCI
Ostatnio wiele mówi się o jakości powietrza zewnętrznego, głównie za sprawą smogu i konsekwencji, jakie się z nim wiążą dla naszego zdrowia. Jednak nie mniej ważne jest zapewnienie dobrej jakości powietrza w miejscach, gdzie spędzamy wiele godzin w ciągu dnia
Spis treści
- Dlaczego jakość powietrza w domu jest tak ważna?
- Co zapewnia dobrą jakość powietrza?
- Czy centrale wentylacyjne mają filtry?
- Jaka jest optymalna wilgotność powietrza?
- Co zrobić, gdy jest za duża wilgotność w domu?
- Kiedy wilgotność powietrza jest niska? Jak nawilżyć powietrze zimą?
- Jak działają nawiewniki antysmogowe?
- Jak działa odkurzacz centralny?
Dlaczego jakość powietrza w domu jest tak ważna?
O tym, czy powietrze, którym oddychamy, jest dla nas zdrowe, decyduje przede wszystkim jego skład, czyli między innymi zawartość tlenu i obecność zanieczyszczeń. Mogą one napływać z powietrzem zewnętrznym, ale część z nich powstaje też w domu – mieszkańcy emitują dwutlenek węgla podczas oddychania, przy rutynowych czynnościach domowych, takich jak gotowanie, suszenie prania czy kąpiel, powstają duże ilości pary wodnej, niektóre materiały wykończeniowe i wyposażenie mogą emitować zanieczyszczenia chemiczne (formaldehyd).
W powietrzu mogą też pojawiać się pyłki roślin, zarodniki grzybów i pleśni, kurz. W zamkniętym pomieszczeniu, pozbawionym wymiany powietrza, z czasem następuje wzrost ich stężenia.
Nie odczujemy tego od razu, ale po kilku godzinach może zacząć boleć nas głowa, pogarsza się samopoczucie, opuszcza nas energia. To tylko pierwsze symptomy, które zwykle ustępują po wyjściu na świeże powietrze. Jednak długotrwałe skutki mogą być poważniejsze dla naszego zdrowia. Mogą pojawić się lub wzmocnić alergie, schorzenia układu oddechowego, takie jak astma, a także podrażnienia błon śluzowych czy skóry.
Zła jakość powietrza może pozostawiać ślady również na wyposażeniu domu i jego konstrukcji. Nadmiar wilgoci w powietrzu sprzyja wkraplaniu się jej na zimnych powierzchniach przegród budowlanych (ścian, stropów, powierzchniach szyb), a wtedy tworzą się warunki do rozwoju grzybów i pleśni.
PRZECZYTAJ TAKŻE: Jak poradzić sobie z zaparowanymi szybami w domu?
W pierwszej kolejności pojawiają się we wnękach wokół okien (w nadprożach, ościeżach, pod parapetami), na styku przeszkleń i ram okiennych, w narożnikach pokoi. Wnikanie wilgoci w ściany, stropy i inne powierzchnie może powodować, że dostanie się ona też do elementów konstrukcyjnych i naruszy ich trwałość.
Co zapewnia dobrą jakość powietrza?
Przede wszystkim trzeba zadbać o regularną wymianę powietrza we wszystkich pomieszczeniach w domu, czyli skuteczną ich wentylację. Do wyboru mamy dwa podstawowe systemy – grawitacyjny i mechaniczny nawiewno-wywiewny, a także kilka ich wariantów (system mechaniczny wywiewny, wentylacja hybrydowa).
- Wentylacja grawitacyjna: wykorzystuje naturalne zjawiska występujące w przyrodzie. Ruch powietrza wywołany jest różnicą temperatury, a więc i gęstości powietrza na zewnątrz i wewnątrz budynku. Świeże powietrze napływa do budynku przez nawiewniki (do strefy dziennej, sypialni, gabinetów, pokoi), a wydostaje się na zewnątrz przez kratki i kanały wentylacyjne umieszczone w łazienkach, kuchniach, garderobach i innych pomieszczeniach gospodarczych oraz zlokalizowanych na poddaszu.Niewątpliwą zaletą systemu grawitacyjnego jest niski koszt i łatwość wykonania. Gorzej jest ze skutecznością działania, która jest wrażliwa na zmiany warunków atmosferycznych (temperatury, ciśnienia, występowania wiatrów). Aby ją poprawić, stosuje się mechaniczne elementy wyciągowe w kanałach wentylacyjnych albo nasady kominowe.
- System wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej: jest zautomatyzowany i niezależny od warunków pogodowych. Składa się z sieci kanałów nawiewnych i wywiewnych oraz centrali wentylacyjnej, w której znajdują się wentylatory wymuszające przepływ powietrza. System jest w pełni kontrolowany – zarówno intensywność wymiany powietrza, jak i jego jakość można zmieniać i dopasowywać do aktualnych warunków. Niewątpliwą zaletą jest również możliwość odzyskiwania ciepła z powietrza wywiewanego z pomieszczeń, co przekłada się na obniżenie kosztów eksploatacji – mniej trzeba wydać na ogrzanie świeżego powietrza napływającego do pomieszczeń, bo przepływając przez centralę wentylacyjną, odbiera ciepło z powietrza opuszczającego budynek (ale się z nim nie miesza). Warto pamiętać, że niekiedy to jedyne rozwiązanie pozwalające spełnić restrykcyjne wymagania Warunków technicznych odnośnie do parametrów cieplnych, jakie muszą spełniać nowo budowane domy.
Czy centrale wentylacyjne mają filtry?
Centrala wentylacyjna jest wyposażona w filtry, które z jednej strony chronią wymiennik ciepła przed zanieczyszczeniem, ale też oczyszczają powietrze. Zamiast standardowych klasy G4 (wstępnych) na drodze powietrza nawiewanego może być umieszczony filtr dokładny (klasy co najmniej F7). Zatrzyma on 90-95% pyłu PM 10, 80--85% pyłu PM 2,5 oraz 70-75% najdrobniejszego pyłu PM 1.
Gdy nie jest przewidziany w standardzie, można nim zastąpić filtr wstępny, pod warunkiem jednak że zostanie to uwzględnione na etapie doboru centrali wentylacyjnej. Filtr dokładny stawia bowiem większe opory przepływu niż wstępny i może być potrzebny dobór mocniejszego wentylatora.
Jaka jest optymalna wilgotność powietrza?
Wskaźnikiem, który pozwala określić zawartość pary wodnej w powietrzu, jest wilgotność względna. Jest ściśle uzależniona od temperatury powietrza – ta sama ilość pary wodnej zawartej w powietrzu daje inną wilgotność względną w różnych temperaturach.
Dlatego wartość wilgotności względnej podaje się dla określonej temperatury. Przyjmuje się, że optymalna ze względów zdrowotnych i poczucia komfortu jest wilgotność względna w zakresie 40-60% w temperaturze 20-22oC.
Ile człowiek wydycha pary wodnej?
- Sen lub odpoczynek - około 50 g/h
- Lekka praca - około 90 g/h
- Kąpiel w wannie - 1000-1100 g/h
- Kąpiel pod prysznicem 1500-1700 g/h
- Suszenie bielizny (jeden wsad do pralki) - około 2000 g/h
- Gotowanie (jeden posiłek) - 1000-2000 g/h.
Co zrobić, gdy jest za duża wilgotność w domu?
Wilgotność względna nie powinna przekraczać 70% (przy wyżej wymienionych temperaturach), bo wówczas łatwiej o skraplanie się pary wodnej na przegrodach budowlanych i elementach wyposażenia, co sprzyja rozwojowi grzybów i pleśni. Nadmierna wilgotność nie jest więc korzystna ani dla mieszkańców, ani dla budynku.
Nadmiar wilgoci usuwany jest z pomieszczeń wraz z wymianą powietrza, jaka następuje poprzez system wentylacji.
Jeśli zaobserwowaliśmy skraplanie się wilgoci na szybach czy mokre plamy na ścianach lub suficie, warto w pierwszej kolejności sprawdzić działanie wentylacji – stan kanałów wentylacyjnych, nawiewników okiennych. Aby poprawić skuteczność jej działania, można zamontować wentylatory osiowe lub nasady kominowe, które zwiększą i ustabilizują siłę ciągu kominowego.
Można też zdecydować się na system wentylacji, który jest sterowany właśnie wilgotnością powietrza, tak zwaną wentylację higrosterowalną. Jej elementy – zarówno nawiewniki, jaki i kratki wywiewne – przymykają się lub otwierają w zależności od poziomu wilgotności względnej. Zasada ich rozmieszczenia jest analogiczna jak w przypadku wentylacji grawitacyjnej, ale działanie – inne, zależne od zawartości pary wodnej w powietrzu w pomieszczeniu. Im większa wilgotność względna, tym zapewniają bardziej intensywną wymianę powietrza.
POLECAMY: Jaki rekuperator wybrać do domu? Sprawdź, na co zwrócić uwagę przy zakupie
Kiedy wilgotność powietrza jest niska? Jak nawilżyć powietrze zimą?
Innym problemem jest zbyt niska wilgotność względna – za taką uznawana jest wartość poniżej 30%. Często pojawia się zimą, w pomieszczeniach intensywnie ogrzewanych. W takich warunkach też nie czujemy się dobrze. Mogą się pojawiać nieprzyjemne objawy, takie jak wysuszenie śluzówek nosa i gardła, podrażnienie skóry.
Określony poziom wilgotności w pomieszczeniu można utrzymywać dzięki nawilżaczom powietrza. Mogą działać automatycznie – uruchamiają się, gdy poziom wilgotności spadnie poniżej ustawionej wartości i pracują do momentu aż zostanie osiągnięty. Niektóre są sterowane pilotem lub za pomocą aplikacji.
Do wyboru są:
- urządzenia ultradźwiękowe (wytwarzają fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości, które rozbijają wodę na mikrocząsteczki),
- urządzenia ewaporacyjne (powietrze przepływa przez zanurzone w wodzie matę ewaporacyjną lub obracające się dyski).
Dodatkową funkcją nawilżacza może być jonizacja powietrza, która umożliwia jego oczyszczanie z kurzu i roztoczy, eliminuje grzyby i bakterie, a także nieprzyjemne zapachy. Jest więc polecana dla alergików.
Urządzeniami do poprawy jakości powietrza są też oczyszczacze. Podobnie jak nawilżacze są przeważnie przenośne, do stosowania miejscowego. Do zatrzymywania pyłów zawieszonych i innych groźnych zanieczyszczeń służą zamontowane w nich wielostopniowe filtry mechaniczne lub elektrostatyczne.
ZOBACZ TAKŻE: Rośliny oczyszczające powietrze. Te rośliny doniczkowe warto mieć w domu!
Niezależnie od tego, które z urządzeń wybierzemy, ważne jest przestrzeganie zaleceń producentów odnośnie do ich eksploatacji. Przede wszystkim trzeba regularnie czyścić i wymieniać filtry, ale też pamiętać o tym, by nie pozostawiać w nich wody na czas, gdy nie działają. W wodzie w dość krótkim czasie będą się rozwijać bakterie, wirusy i pleśnie.
Natychmiastowy efekt poprawy jakości powietrza w pomieszczeniu z wentylacją grawitacyjną zwykle daje otworzenie okna i wpuszczenie świeżego powietrza z zewnątrz. Wietrzenie powinno być krótkie, ale intensywne. Należy to robić przynajmniej kilka razy w ciągu dnia, niezależnie od pory roku.
Zimą, gdy działa system grzewczy, warto na czas wietrzenia przykręcić głowice termostatyczne przy grzejnikach, bo gdy owieje je zimne powietrze z zewnątrz, mogą zwiększyć wydajność grzejnika, aby pokryć straty ciepła, jakie powstały w pomieszczeniu po otworzeniu okna.
Jednak intensywne wietrzenie lepiej ograniczyć na czas zwiększonego występowania smogu (dużego stężenie pyłów zawieszonych PM 10 i PM 2,5). Problem ten pojawia się zwłaszcza jesienią i zimą.
Jak działają nawiewniki antysmogowe?
Wentylacja nie będzie działała prawidłowo, gdy nie zapewni się dopływu odpowiedniej ilości świeżego powietrza do wnętrza domu. W tym celu montuje się w oknach lub ścianach nawiewniki. Aby ograniczyć napływ zanieczyszczeń wraz z powietrzem zewnętrznym, można wybrać nawiewniki antysmogowe.
Są wyposażone w filtry, które zatrzymują około 98% pyłów zawieszonych PM 10. Do nawiewników niektórych okien dachowych przeznaczone są filtry antysmogowe wykonane z nanowłókien. Według danych producenta zatrzymują 100% pyłów PM 10, 97,6% – PM 2,5 oraz 82,9% – PM 1.
PRZECZYTAJ TAKŻE: Oczyszczacz powietrza: jak działa, jaki kupić, ile kosztuje?
Aby uchylać okna pionowe bez obawy, że do wnętrza napłyną zanieczyszczenia, alergeny i kurz, można zamontować markizy z membranami antysmogowymi. Latem będą chroniły przed przegrzewaniem i pełniły funkcję moskitiery. Można też wybrać system okien aluminiowych z systemem wentylacji i filtracji. Jest wyposażony w czujniki wilgotności powietrza, stopnia obciążenia cząstkami pyłów oraz stopnia obciążenia lotnymi substancjami organicznymi. Na wyświetlaczu LED pokazują się informacje o stanie powietrza, potrzebie wymiany filtrów czy działaniu urządzenia.
Najwygodniejsze dla użytkowników są rozwiązania, które pozwalają monitorować stan powietrza i pewne rutynowe czynności wykonują automatycznie. Do takich należą inteligentne okna, które mają napęd i system czujników jakości powietrza albo stacje pogodowe i w odpowiednim momencie same otwierają lub przymykają skrzydła okienne. Niektóre z nich można włączyć do systemu inteligentnego zarządzania domem.
Jak działa odkurzacz centralny?
Kurz zbiera się w każdym domu i niezwykle istotne dla jakości powietrza jest jego regularne i dokładne usuwanie. Można do tego używać standardowego przenośnego odkurzacza, najlepiej z filtrami HEPA i węglowymi (które zapewniają skuteczne zatrzymywanie zanieczyszczeń), z filtrem wodnym albo zdecydować się na centralny system odkurzania – nie tylko wygodny, ale też higieniczny.
Jednostka centralna znajduje się w pomieszczeniu gospodarczym lub garażu, a w ścianach domu rozprowadzone są przewody zakończone gniazdami ssącymi. Aby posprzątać konkretne pomieszczenie, wystarczy do najbliższego gniazda ssącego wetknąć rurę ze szczotką i uruchomić odkurzanie albo wyciągnąć wąż ze ściany (w przypadku systemów z wężem chowanym w ścianie, po zakończeniu odkurzania jest automatycznie wciągany do gniazda ssącego).
Przez wielu producentów właśnie odkurzacz centralny to rozwiązanie polecane dla alergików. Odpowiednio dobrana jednostka centralna, o dużej sile ssącej, zapewnia szybkie i dokładne usuwanie kurzu. Najistotniejsze jest to, że zassane powietrze nie jest wydmuchiwane w sprzątanym pomieszczeniu, tylko na zewnątrz budynku (poprzez gniazdo wylotowe, zwane też wyrzutnią), po uprzednim oczyszczeniu na wielostopniowym systemie filtrów w jednostce centralnej.
W przypadku odkurzaczy przenośnych podczas sprzątania powietrze wraz z kurzem jest zasysane do środka urządzenia, a następnie wydmuchiwane zwykle przez umieszczone w jego tylnej części otwory. Umieszczone na wylocie filtry w pewnym stopniu je oczyszczają, ale i tak podmuch powietrza powoduje wzbijanie się kurzu.
W systemie centralnego odkurzania kurz i inne zanieczyszczenia gromadzą się w zbiorniku w jednostce centralnej i trzeba je systematycznie usuwać, ale niezbyt często, bo zbiorniki są dość duże. Mają pojemność do 40 litrów. Nowoczesne jednostki centralne mają wbudowane wyświetlacze, na których pojawiają się informacje o konieczności opróżnienia zbiornika czy wymiany lub czyszczenia filtrów, a także sygnalizują awarie.
Każda jednostka centralna wyposażona jest w separator zanieczyszczeń z zassanego powietrza. W separatorze cyklonicznym pod wpływem siły odśrodkowej zanieczyszczenia wyrzucane są ku ściankom zbiornika, a następnie zsuwają się po nich na dno. Jego zaletą jest to, że siła ssania nie zmniejsza się nawet przy napełnionym zbiorniku, jak to ma miejsce w przypadku odkurzaczy workowych.
Ciekawym rozwiązaniem jest worek samoczyszczący, tak zwany odwrócony. Podczas odkurzania gromadzą się w nim śmieci, a po wyłączeniu opada na zbiornik, wywracając się na drugą stronę i opróżnia się sam. W wyposażeniu odkurzacza może też być separator włosów i sierści, co ułatwi utrzymanie czystości, gdy w domu są zwierzęta.
- Zadbać o wentylację pomieszczeń. W przypadku wentylacji grawitacyjnej poprawić jej działanie poprzez zamontowanie wentylatorów wyciągowych na kanałach wentylacyjnych w kuchni i łazienkach albo nasad kominowych. Zamontować nawiewniki, jeśli ich nie ma lub ich liczba nie zapewnia dopływu odpowiedniej ilości świeżego powietrza. Sprawdzić, czy przepływ powietrza od nawiewników do kanałów wywiewnych nie jest ograniczony.
- W przypadku wentylacji mechanicznej regularnie czyścić przewody i wymieniać filtry w centrali wentylacyjnej.
- Dbać o odpowiednią wilgotność powietrza w pomieszczeniach. Dyskomfort odczuwać będziemy zarówno wtedy, gdy będzie zbyt wysoka, jak i zbyt niska.
- Ograniczyć napływanie zanieczyszczeń z zewnątrz poprzez stosowanie nawiewników z filtrami antysmogowymi albo filtrów dokładnych w centrali wentylacyjnej.
- Systematycznie czyścić urządzenia mające kontakt z wodą, takie jak nawilżacze powietrza.
- Usuwać źródła zanieczyszczeń, dokładnie czyścić miejsca gromadzenia się kurzu.
