Trwają kontrole beneficjentów programu Czyste Powietrze. Można stracić dotację!
Dotacje z programu Czyste powietrze mogą pokrywać nawet 100% kosztów inwestycji. Są to sumy znaczące, co niestety prowadzi do licznych nieprawidłowości. Dlatego NFOŚiGW prowadzi kontrole inwestycji realizowanych w ramach programu nawet do 5 lat od daty ich zakończenia. Co jest sprawdzane? Jakie są konsekwencje nadużyć? Fundusz wyjaśnia.
Spis treści
- Jakie nadużycia w programie Czyste powietrze?
- Jak przebiega kontrola?
- Kontrola w domu beneficjenta
- Obniżenie dotacji, a nawet jej zwrot z odsetkami
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podsumował kontrole beneficjentów programu Czyste Powietrze, które przeprowadził w I półroczu 2024. Było to w sumie 4656 kontroli inwestycji termomodernizacyjnych. Jak wskazuje Fundusz, 67 z nich zakończyło się wypowiedzeniem umowy. W 573 przypadkach zmniejszono wartość dofinansowania. NFOŚiGW, oddziały wojewódzkie lub upoważnione przez nie jednostki nadal prowadzą kontrole przedsięwzięć dotowanych z tego programu.
Jakie nadużycia w programie Czyste powietrze?
Powodem weryfikacji dofinansowanych inwestycji są liczne nadużycia. Jednym z najczęstszych było zawyżanie kosztów urządzeń, materiałów i prac budowlanych. Urzędnicy obsługujący program zwracają uwagę, że kwoty podawane we wnioskach bywały nawet 2-3-krotnie wyższe od rynkowych. Jak wyjaśnił nam NFOŚiGW, zdarza się też, że:
- zainstalowane w ramach przedsięwzięcia źródło ciepła nie spełnia wymagań programu,
- w budynku wymieniono źródło ciepła na spełniające wymagania programu, ale nie usunięto wszystkich starych źródeł ciepła,
- nie zlikwidowano kominków, pieców kaflowych niespełniających warunków programu, mimo, że wymagają tego lokalne przepisy (w tym uchwały antysmogowe w poszczególnych województwach),
- przedsięwzięcie obejmowało wymianę źródła ciepła, mimo że budynek już przed rozpoczęciem przedsięwzięcia był wyposażony w źródło ciepła spełniające wymagania programu (w takim przypadku dofinansowanie może być udzielone tylko na termomodernizację),
- budynek nie był oddany do użytkowania, tj. pozostawał w trakcie budowy (czyli nie był budynkiem istniejącym w rozumieniu programu),
- zaniżona powierzchnia budynku, w którym jest realizowane przedsięwzięcie, prowadzona jest działalność gospodarcza.
Beneficjenci zaniżają również swoje dochody lub też ukrywają przychody z działalności gospodarczej, aby uzyskać wyższe dofinansowanie (np. przez ukrywanie faktu prowadzenia działalności gospodarczej) czy niepoprawnie mierzą powierzchnię ocieplonych przegród.
Jak przebiega kontrola?
Zgodnie z regulaminem programu Czyste Powietrze proces dofinansowania przedsięwzięć termomodernizacyjnych podlega kontroli od czasu złożenia wniosku o dotacje, w czasie trwania inwestycji i 5 lat po jej zakończeniu.
Zakres kontroli może polegać na weryfikacji dokumentów złożonych w programie, na przykład faktur, oświadczeń, świadectw energetycznych, certyfikatów, dokumentów poświadczających poziom dochodów itp. Urzędnicy mogą żądać od beneficjenta zarówno ustnych, jak i pisemnych wyjaśnień.
Kontrola w domu beneficjenta
Ponadto kontrolerzy mogą sprawdzić realizację inwestycji w domu beneficjenta. Mają prawo do:
- swobodnego poruszania się po działce,
- przeprowadzenia oględzin budynków, lokali i urządzeń związanych z przedsięwzięciem,
- dokonania pomiaru przegród, stolarki okiennej i drzwiowej,
- przygotowania dokumentacji fotograficznej z oględzin.
Obniżenie dotacji, a nawet jej zwrot z odsetkami
Podmiot, który planuje przeprowadzić kontrolę, musi zawiadomić beneficjenta o planowanej wizycie i uzgodnić jej termin. Jeśli - z winy beneficjenta – dwukrotnie nie dojdzie do jej wykonania, WFOŚiGW ma prawo wypowiedzieć umowę dotacji.
Nieprawidłowości, które skutkują niespełnieniem podstawowych warunków lub kryteriów wskazanych w programie, dotyczące m.in. niezlikwidowanego źródła ciepła lub zaniżenia dochodów, prowadzą do wypowiedzenia umowy i zwrotu dotacji wraz z odsetkami na zasadach określonych w umowie. W innych przypadkach, które dotyczą braku możliwości kwalifikowania poszczególnych kosztów do dofinansowania, przy jednoczesnej możliwości kontynuowania umowy o dofinansowanie po jej zmianie, czasami możliwe jest aneksowanie umowy z ograniczeniem zakresu rzeczowego, co powoduje obniżenie wysokości dofinansowania.
