Czyste powietrze 2025 - nowe zasady. Jakie ważne zmiany w programie?
Trwają konsultacje w sprawie zmian w programie Czyste powietrze, które miałyby obowiązywać od 2025 roku. Zmiany mają wyeliminować nieprawidłowości - tak żeby środki finansowe trafiały faktycznie do tych, którzy ich potrzebują. Czyste powietrze ma też bardziej promować efektywne energetycznie urządzenia grzewcze, OZE i rekomendować wykonawców.
Spis treści
- Czyste powietrze 2025 - jakie zmiany?
- Najwyższe dofinansowanie dla najuboższych
- Jak poprawić prefinansowanie w Czystym powietrzu?
- Będzie paszport energetyczny budynku
- Nowe urządzenia grzewcze
- Listy rekomendowanych wykonawców
- Limity kosztów
- Informacje o programie
Program Czyste powietrze działający od 2018 r. jest na bieżąco nadzorowany i korygowany, tak żeby optymalnie wykorzystać środki przeznaczone na poprawę jakości powietrza w naszym kraju. Niestety, dochodzi w nim do nieprawidłowości i nadużyć. W ostatnim czasie Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadziły konsultacje mające na celu wyeliminowanie tych zjawisk. W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele organizacji pozarządowych, samorządów, administracji, banków oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a także branży budowlanej. Dyskutowano na temat:
- kryteriów dostępu do programu „Czyste powietrze” oraz roli banków w programie,
- zasad wypłaty prefinansowania,
- kwestii wyboru rzetelnych i uczciwych wykonawców,
- efektywności energetycznej budynków,
- konkurencyjności wspieranych technologii,
- działania gminnych punktów konsultacyjno‐informacyjnych.
Czyste powietrze 2025 - jakie zmiany?
W efekcie przygotowane będą zmiany w regulaminie programu, które zaczną obowiązywać od 2025 r. Najważniejsze z nich mają dotyczyć:
- zasad dofinansowywania beneficjentów o najniższych dochodach korzystających z najwyższych dotacji,
- prowadzenia prefinansowania lub odejścia od niego,
- podkreślenia znaczenia termomodernizacji budynków i jej upowszechnienia,
- wprowadzenia paszportów energetycznych budynków,
- opracowania list rekomendowanych wykonawców.
Najwyższe dofinansowanie dla najuboższych
W programie Czyste powietrze zanotowano przypadki, gdy właściciel domu przepisał jego część na nieposiadającego dochodów członka najbliższej rodziny, na przykład syna, i ten otrzymał najwyższą dotację (do 100% kosztów) na inwestycje związane z jego termomodernizacją.
Prezes NFOŚiGW Dorota Zawadzka-Stępniak podkreśliła, że: W grupie trzeciej programu, gdzie poziom dofinansowania dla osób najuboższych jest najwyższy, pojawiło się najwięcej nieprawidłowości. Charakter tych nadużyć wskazuje wręcz, że wspieramy osoby, które wcale nie potrzebują 100 proc. dofinansowania. Program Czyste powietrze musimy więc przemodelować i ukierunkować działania przede wszystkim na osoby ubogie energetycznie oraz na poprawę efektywności energetycznej.
Dlatego planuje się wprowadzenie dodatkowych kryteriów, które pozwolą prawidłowo ocenić stan majątkowy beneficjenta, na przykład dotyczących wieku wnioskodawcy, źródeł dochodu (zasiłków), a także minimalnego okresu własności domu, stanu energetycznego budynku. Rozważa się współpracę na tym polu z ośrodkami pomocy społecznej.
Jak poprawić prefinansowanie w Czystym powietrzu?
Inwestorzy niemający własnych środków mogą skorzystać z prefinansowania polegającego na tym, że 50% planowanych wydatków wypłaca się wykonawcy, z którym podpisano umowę, przed rozpoczęciem prac. Dochodziło jednak do nieprawidłowości, że wykonawca nie wywiązywał się ze zobowiązań, zawyżał rachunki, żeby uzyskać więcej pieniędzy. Żeby ograniczyć ten proceder, zaproponowano włączenie w proces banków, lepsze zabezpieczenie umów, wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia wykonawców, wypłatę prefinansowania na konto beneficjenta, ograniczenie katalogu pełnomocników oraz przyspieszenie wypłat dotacji przy ograniczeniu lub rezygnacji z prefinansowania. Osoby obecne na spotkaniach podkreślały, że “Odejście od prefinansowania inwestycji uprościłoby i przyspieszyło ocenę wniosków, a także ograniczyłoby nadużycia w programie”.
Będzie paszport energetyczny budynku
Dotychczas w programie stawiano przede wszystkim na wymianę przestarzałych urządzeń grzewczych. To prowadziło do sytuacji, że nieuczciwe firmy montowały pompy ciepła w nieodpowiednich do tego budynkach, co przynosiło rachunki grozy za prąd. Obecnie podnoszono, że program Czyste powietrze powinien przyczynić się do podniesienia efektywności energetycznej domów. Zaproponowano wprowadzenie tzw. paszportu energetycznego budynku, który ułatwiłby beneficjentom programu zaplanowanie prac termomodernizacyjnych, ponieważ ze względu na wysokie koszty takich przedsięwzięć właściciele domów mogą decydować się na etapowanie prac prowadzących do osiągnięcia wymaganego standardu budynku.
Podkreślono, że w programie powinna nadal istnieć możliwość tylko wymiany źródła ciepła i instalacji wewnętrznej, jednak także powinny być wymogi dotyczące minimalnej efektywności energetycznej domu, ocena jego standardu energetycznego przed i po wykonaniu przedsięwzięcia.
Nowe urządzenia grzewcze
Celem programu jest likwidacja starych urządzeń grzewczych na paliwa stałe, tak zwanych kopciuchów, odpowiedzialnych za złą jakość powietrza. Katalog urządzeń grzewczych do wyboru jest szeroki. Zwracano uwagę, żeby ukierunkować dofinansowanie na urządzenia charakteryzujące się wysoką efektywnością energetyczną, OZE oraz przyłącza do sieci ciepłowniczej. Komisja Europejska właśnie opublikowała wytyczne dotyczące zaprzestania dofinansowywania urządzeń grzewczych na paliwa kopalne (gaz ziemny, olej opalowy, węgiel). Przed nami rok 2025, w którym takie przepisy miałyby zacząć obowiązywać. Czy Ministerstwo Klimatu zaproponuje taką zmianę w programie? Zobaczymy. Na razie wnioskowano o dotacje dla hybrydowych urządzeń grzewczych, czyli wykorzystujących też źródła OZE.
Listy rekomendowanych wykonawców
Uczestnicy konsultacji proponowali utworzenie obowiązkowych list rekomendowanych wykonawców, zarówno na poziomie gmin, regionów, jak i ogólnopolskim. Takie listy powinny być wprowadzane z uwzględnieniem okresów przejściowym i aktualizowane.
Limity kosztów
W niektórych kategoriach inwestycji, np. wymiana stolarki, nie określono kwotowych limitów kosztów kwalifikowanych. Wcześniej już w programie sygnalizowano pojawiające się problemy z zawyżaniem kosztów inwestycji, tak żeby uzyskać większe dofinansowanie. W odpowiedzi na to pojawiły się propozycje powrotu do określenia limitów jednostkowych kosztów inwestycji, by zapobiec sztucznemu zawyżaniu kosztów termomodernizacji przez wykonawców.
Informacje o programie
Jednostki samorządu prowadzą punkty konsultacyjno‐informacyjne programu „Czyste Powietrze”, które mają pomagać mieszkańcom chcącym poprawić standard energetyczny swoich domów, jak z niego skorzystać. W trakcie dyskusji zwrócono uwagę, że potrzebne jest intensywniejsze docieranie do potencjalnych beneficjentów, usprawnienie pracy punktów konsultacyjnych i rozszerzenie oferty o nowych operatorów.
