Czym ogrzewać dom w 2024? Jakie ogrzewanie jest najtańsze? Sprawdzamy

Jakie ogrzewanie do domu w 2024? Koszty ogrzewania domu można obniżyć, wybierając optymalny sposób ogrzewania podczas planowania budowy domu lub jego termomodernizacji. Liczą się nie tylko koszty wykonania instalacji grzewczej, lecz także wysokość opłat za ogrzewanie. Sprawdzamy, jaki rodzaj ogrzewania domu wychodzi teraz najtaniej.

Spis treści

1. Jakie ogrzewanie do domu 2024? Porównanie kosztów
2. Ogrzewanie elektryczne
3. Kotły na pelet
4. Piec na drewno opałowe
5. Ogrzewanie gazowe, czyli gaz ziemny
6. Ogrzewanie domu gazem płynnym LPG
7. Ogrzewanie na olej opałowy
8. Piec na węgiel kamienny

Jak ogrzewać dom? To pytanie, które zadają sobie wszyscy inwestorzy. Odpowiedź na nie obecnie jest szczególnie trudna. Z jednej strony wychodzimy z kryzysu energetycznego i ceny powoli się normalizują, z drugiej – zapowiadane są zmiany przepisów, które w niezbyt odległej przyszłości ograniczyłyby możliwość stosowania niektórych źródeł ciepła.

Warto to wziąć pod uwagę, planując budowę domu i wybór systemu grzewczego. My w artykule analizujemy przede wszystkim, jaki jest obecnie koszt uzyskania 1 kWh ciepła z różnych paliw. Wyjaśniamy też, jaka jest obecnie sytuacja na rynku źródeł energii.

Jakie ogrzewanie do domu 2024? Porównanie kosztów

Wiedząc, jaki jest koszt uzyskania ciepła z różnych źródeł, można obliczyć, ile zapłacimy za ogrzewanie domu. W tym celu trzeba sięgnąć na przykład do projektu lub świadectwa charakterystyki energetycznej, w którym będzie podane zapotrzebowanie domu na tak zwaną energię użytkową. Jeśli nie dysponujemy tymi dokumentami, możemy przyjąć szacunkowe wartości zależnie od czasu, kiedy był wznoszony dom, i jakości jego ocieplenia. Przyjmuje się, że w przypadku domów budowanych w nieodległych latach i ocieplonych zapotrzebowanie na ciepło wynosi 100 kWh/m²/rok. Dla domów starych, nieco ocieplonych, można przyjąć 150 kWh/m²/rok, a dla nieocieplonych nawet ponad 200 kWh/m²/rok. Nowo wznoszone domy energooszczędne powinny mieć zapotrzebowanie na ciepło nie większe niż 50 kWh/m²/rok.

Znając koszty energii cieplnej z różnych źródeł, możemy skalkulować koszty ogrzewania domu. Przyjmijmy taki o powierzchni ogrzewanej 100 m². Wyniki pokazujemy w tabeli poniżej. Najmniejsze koszty ogrzewania przy obecnych cenach zapewnia zastosowanie gruntowej pomp ciepła, która jest najwydajniejszym urządzeniem grzewczym, jednak koszt inwestycji jest wysoki. W przypadku pompy powietrznej koszty ogrzewania są zdecydowanie wyższe. Wynika to z podwyżek cen prądu wprowadzonych 1 lipca br. Koszty ogrzewania można w tym wypadku zmniejszyć dzięki fotowoltaice z magazynem energii, co oczywiście wiąże się z dość drogą inwestycją, nawet jeśli skorzysta się z dofinansowania.

Za względnie tanie można uznać ogrzewanie gazem LPG lub peletami, ale wynika to z niskich cen tych paliw latem. Przed sezonem grzewczym z pewnością zdrożeją. Równie tanie jest ogrzewanie drewnem w kotle zgazowującym. Jednak jest to propozycja dla osób, które mają czas i chęć na pracę związaną z obsługą ogrzewania. Niewiele droższe jest opalanie domu węglem. Ale czy jeszcze obecnie trzeba tłumaczyć, że powinno się z niego zrezygnować? Wystarczy zimą wyjść na dwór w okolicy, w której działają kopciuchy – powietrze jest gęste od dymu. Oddychają nim wszyscy okoliczni mieszkańcy – na pewno nie jest to rozwiązanie z dobrymi perspektywami na przyszłość.

Kolejny próg to ogrzewanie domu gazem ziemnym lub drewnem w zwykłym kotle. Jeśliby wybierać z tych paliw, to najlepszy wydaje się kocioł na gaz, bo nie wymaga żadnej pracy na co dzień. Jednak trzeba się liczyć z tym, że kotły gazowe przestaną być dotowane, a od 2030 r. będzie możliwy tylko montaż kotłów gazowych w układach hybrydowych.

Znacznie droższe jest ogrzewanie domu olejem opałowym, nie dziwi więc bardzo małe zainteresowanie tym rozwiązaniem.

Najwięcej zapłacimy, ogrzewając dom tradycyjnymi urządzeniami elektrycznymi. Za takim wyborem przemawiają nieduże nakłady początkowe, bezobsługowość i możliwość bardzo łatwego zainstalowania w każdym domu.

Co zrobić, żeby koszty ogrzewania były jak najniższe?

Piotr Feliński, dyrektor techniczny w firmie Sunex

Jednym z głównych czynników wpływających na koszty ogrzewania w budynku jest wybór źródła ciepła. Zakładając, że rozważamy nowoczesne wysokosprawne urządzenia, wybór jest często uzależniony od kosztów paliwa czy energii elektrycznej. Jednak dobrze zaplanowana inwestycja nie powinna się opierać jedynie na obecnych cenach, ale również na czynnikach, które mogą mieć wpływ na kształtowanie się ich w przyszłości, jak na przykład planowana do wprowadzenia w 2027 r. opłata za emisję CO2 od ogrzewania gazem lub węglem.

Kiedy zdecydujemy się już na rodzaj źródła ciepła, jednym z najczęściej popełnianych błędów wpływających na koszt ogrzewania jest nieodpowiedni dobór wielkości urządzenia w odniesieniu do obciążenia cieplnego budynku. W przypadku kotłów grzewczych (gazowych i na paliwa stałe) najczęściej mamy do czynienia z przewymiarowaniem urządzenia. W efekcie zakres modulacji mocy cieplnej kotła może nie pozwolić osiągnąć na tyle niskiej mocy, aby dopasować się do obciążenia cieplnego. Zostaje wygenerowana nadwyżka ciepła, która w danej chwili nie jest potrzebna. Wpływa to na podwyższone koszty ogrzewania, szczególnie wiosną i jesienią, kiedy temperatury nie są jeszcze tak niskie jak w zimie. Z odwrotną sytuacją spotykamy się w przypadku pomp ciepła. Niedoszacowanie strat ciepła budynku skutkuje doborem urządzenia o zbyt małej wydajności cieplnej. Jest to często podyktowane pozorną oszczędnością podczas zakupu urządzenia – mniejsze jednostki są tańsze. Już podczas eksploatacji instalacji okazuje się, że pompa ciepła zużywa więcej energii w porównaniu ze wstępnymi szacunkami określonymi na etapie planowania inwestycji. Dzieje się tak dlatego, że pracuje ona przez większość sezonu grzewczego na maksymalnych parametrach, w efekcie czego uzyskuje niższą od optymalnej efektywność. Dodatkowo może się okazać, że aby utrzymać komfort cieplny w ogrzewanych pomieszczeniach, konieczne będzie częste uruchamianie szczytowego źródła ciepła, którym na ogół jest energochłonna grzałka elektryczna. Żeby tego uniknąć, dobór źródła ciepła warto zlecić profesjonalnej firmie projektowej lub producentowi urządzeń grzewczych, którzy rzetelnie obliczą obciążenie cieplne budynku.

Bez względu na wybór źródła ciepła bezpośredni wpływ na koszty ogrzewania ma izolacyjność termiczna budynku. Pozorne oszczędności na ociepleniu ścian i stropów oraz jakości stolarki okiennej przełożą się na większe straty ciepła, a co za tym idzie, więcej energii będzie potrzeba, żeby te straty pokryć. A to oznacza wyższe koszty ogrzewania.

Ogrzewanie elektryczne

Czy inwestować w ogrzewanie elektryczne? W tym przypadku pod uwagę trzeba wziąć wiele czynników. Cena energii elektrycznej jest regulowana przez państwo, które w razie potrzeby wprowadza mechanizmy ochronne dla obywateli. To daje pewne poczucie bezpieczeństwa. Poza tym wszystko zależy od tego, jakie urządzenia elektryczne chcemy zastosować. Elektryczne grzejniki i folie grzewcze mają sprawność bliską 100%, czyli za 1 kWh energii cieplnej zapłacimy tyle, ile za kilowatogodzinę prądu. Tego rodzaju instalacja grzewcza jest prosta do wykonania i nie wymaga wielkich nakładów. Nie ma potrzeby budowy kotłowni, kominów, rozbudowanej instalacji. Same urządzenia nie stanowią wielkiego kosztu.

Alternatywą są pompy ciepła (powietrzne lub gruntowe), które uznaje się za najbardziej wydajne urządzenia grzewcze. Ich średnioroczna sprawność wynosi ponad 300% – w przypadku powietrznych, a nawet ponad 400% – dla gruntowych. Z 1 kWh energii elektrycznej mogą bowiem dostarczać odpowiednio ponad 3 albo ponad 4 kWh ciepła, które pozyskują z powietrza bądź ziemi. Konieczne jest jednak poniesienie stosunkowo dużych nakładów na ich zakup.

W 2022 r. sprzedaż pomp ciepła była na rekordowo wysokim poziomie. W kolejnym roku zainteresowanie nimi wyraźnie spadło. To efekt przede wszystkim gwałtownego wzrostu cen energii elektrycznej i niepewności co do dalszych ich zmian, ale także informacji o przypadkach nieefektywnego działania pomp ciepła – zapewne w wyniku nieprawidłowego ich doboru czy montażu przez pseudofachowców. Kończyło się to zaskakująco wysokimi rachunkami na prąd.

Pompy ciepła są wskazywane jako urządzenia grzewcze, które mają posłużyć realizacji polityki klimatycznej Unii Europejskiej w najbliższych latach. W nowelizacji dyrektywy budynkowej przegłosowanej przez Parlament Europejski 12 marca tego roku znalazły się zapisy mówiące o konieczności powszechnego stosowania elektrycznych urządzeń grzewczych w budownictwie. Jako optymalne rozwiązanie wskazywane jest zasilanie budynków w energię pochodzącą ze źródeł odnawialnych, a obecnie najefektywniejszym tego typu rozwiązaniem jest pompa ciepła w połączeniu z instalacją fotowoltaiczną.

Unia Europejska zapowiada opracowanie strategii promowania pomp ciepła. Rozważa się wprowadzenie osobnych taryf na prąd i zlikwidowanie bądź przynajmniej obniżenie podatku VAT w tych taryfach. Takich rozwiązań należy się spodziewać również w Polsce.

Ile teraz kosztuje u nas energia elektryczna? W II połowie 2024 r. ceny prądu są zamrożone na poziomie 0,50 zł/kWh netto, po doliczeniu akcyzy i podatku VAT - 0,6212 zł/kWh. Jednak do ceny prądu trzeba doliczyć też opłaty dystrybucyjne, które podrożały w II połowie br. Cena maksymalna za dystrybucję wynosi 0,43 zł/kWh netto, a brutto 0,5289 zł/kWh. Przyjmijmy kwotę 1,15 zł/kWh brutto. Trzeba też pamiętać, że zniesiono limit prądu po zamrożonej cenie, który obowiązywał wcześniej, więc cena ta obowiązuje bez względu na zużycie prądu.

Obliczmy więc, ile zapłacimy w III kwartale za ciepło z prądu. W przypadku grzejników i innych elektrycznych urządzeń grzewczych o sprawności 100% koszt wyniesie 1,15 zł/kWh.  W odniesieniu do pomp ciepła powietrznych przyjmijmy sprawność 300%, a gruntowych 400%. Otrzymamy odpowiednio 0,38 zł/kWh przy pompie powietrznej i 0,29 zł/kWh przy gruntowej.

Kotły na pelet

Pelet to paliwo produkowane z trocin drzewnych. Polska jest dużym producentem drewna, więc można się spodziewać, że rynek peletów będzie stabilny. Pelety są uważane za paliwo ekologiczne, głównie ze względu na teoretycznie zerowy bilans emisji CO2 (podczas spalania drewna emitowane jest tyle CO2, ile wcześniej drzewa pochłonęły z atmosfery w procesie fotosyntezy) i możliwość stosunkowo szybkiego odtwarzania zasobów surowca, z którego powstają. Charakteryzują się dobrym i czystym spalaniem z niewielką ilością popiołu.

Na rynku znajdziemy pelety bez potwierdzonej jakości oraz takie z certyfikatami klasy EN Plus A1 lub DIN Plus. Wartość opałowa peletów z certyfikatem DIN Plus wynosi 18 MJ/kg. Pelety drzewne latem 2024 r. kosztują mniej więcej 1300 zł/t, czyli 1,3 zł/kg. Ceny wróciły więc niemal do poziomu sprzed kryzysu. Nowoczesne kotły na pelety są sterowane elektronicznie. Można przyjąć dla nich sprawność na poziomie 80%. Mając te dane, możemy obliczyć, że 1 kWh ciepła z peletów kosztuje 0,33 zł.

Piec na drewno opałowe

W Polsce drewno opałowe jest łatwo dostępne, a ogrzewanie domów drewnem jest tanie. Wymaga jednak nakładu pracy własnej, żeby przygotować polana na opał. Musimy mieć też kotłownię z odpowiednim kominem oraz miejsce na składowanie paliwa, które powinno być suche. Korzystanie z kotła na drewno wymaga też stałej obsługi. Po drastycznych podwyżkach w kryzysie, ceny drewna się normalizują. Za metr przestrzenny grabu, buku lub dębu, które mają najwyższą kaloryczność, trzeba zapłacić około 500 zł. Mniej efektywne podczas spalania gatunki – brzozę, sosnę, olchę – można kupić o 100-150 zł taniej. Wielu właścicieli domów może mieć własny opał, ponieważ 18% lasów jest w rękach prywatnych.

Są dwie możliwości ogrzewania domu drewnem. Możemy wykorzystać zwykły kocioł na drewno, którego sprawność wynosi mniej więcej 65%, albo zdecydowanie lepszy pod tym względem kocioł zgazowujący drewno o sprawności 85%. Za 1 kg drewna o wysokiej wartości opałowej (4 kWh/kg) trzeba zapłacić 1 zł. To znaczy, że za 1 kWh ciepła powstałego z drewna w zwykłym kotle na paliwo stałe zapłacimy 0,38 zł, a w kotle zgazowującym drewno – 0,29 zł.

Ogrzewanie gazowe, czyli gaz ziemny

Jest od lat powszechnie stosowany do ogrzewania domów. O jego popularności decyduje to, że nie jest bardzo drogi, a jednocześnie ogrzewanie gazem jest praktycznie bezobsługowe. Kocioł gazowy można nawet powiesić na ścianie, i to niekoniecznie w wydzielonym pomieszczeniu kotłowni.

Przez wiele lat ceny gazu ulegały tylko niewielkim wahaniom. Olbrzymia zmiana nastąpiła w wyniku agresji Rosji na Ukrainę i blokady dostaw gazu dla Europy. W efekcie kryzysu w 2022 r. ceny wystrzeliły w górę. Taryfy zatwierdzone na 2023 r. były wysokie – 71,75 gr/kWh, choć ceny gazu na Towarowej Giełdzie Energii zdecydowanie spadły. Żeby uchronić odbiorców gazu przed bardzo wysokimi rachunkami, w 2023 r. i I połowie 2024 r. rząd zamroził ceny gazu dla gospodarstw domowych na poziomie z 2022 r. Dzięki temu za 1 m3 gazu ziemnego w taryfie W-3.6 razem z abonamentem, opłatami dystrybucyjnymi i podatkiem VAT płaciło się 3,30 zł. W II połowie 2024 r. zaczęło się odmrażanie cen gazu. Nowe taryfy będą obowiązywać do 30 czerwca 2025 r. Od 1 lipca br. koszt gazu wzrośnie o mniej więcej 25% do 4,12 zł/m3. Przy przyjęciu ciepła spalania na poziomie 39,3 MJ/m3 i sprawności kondensacyjnego kotła gazowego równej 95% cena 1 kWh ciepła z gazu ziemnego dla domu, w którym jest on używany do gotowania, podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania, wynosi obecnie 0,40 zł/kWh.

Myśląc o ogrzewaniu gazowym w dłuższej perspektywie warto także wiedzieć, że taryfy na gaz ziemny są regulowane przez państwo do 2027 r. Później ceny będą uwolnione, czyli ustalane rynkowo, podobnie jak w przypadku gazu płynnego LPG. Rynek gazu w Polsce jest praktycznie zmonopolizowany przez PGNiG, więc to ono będzie dyktować ceny. Planowane jest także odchodzenie od paliw kopalnych (patrz ramka poniżej), co będzie się wiązać z restrykcjami i dodatkowymi opłatami.

Ogrzewanie domu gazem płynnym LPG

Sieć gazowa nie pokrywa całego obszaru kraju. Tam, gdzie nie jest dostępny gaz z sieci, można zainstalować na działce zbiornik na gaz ciekły (skroplony propan) i korzystać z takiego kotła jak na gaz ziemny. Zbiornik o pojemności 2700 l można mieć na własność i kupować samo paliwo u dowolnego dystrybutora. Można też go wydzierżawić i zawrzeć wieloletnią umowę na dostawę gazu z firmą, która go zainstalowała.

Ceny gazu LPG są regulowane przez rynek – każdy dostawca ustala sam taką cenę, jaką chce. Zależnie od dystrybutora i rejonu kraju oraz zamówionej ilości paliwa ceny propanu latem 2024 r. są na poziomie 2,20 zł (jesienią z pewnością pójdą w górę, więc lepiej zapełnić zbiornik przed sezonem grzewczym). Jeśli wartość opałowa propanu wynosi około 24 MJ/l, a sprawność kondensacyjnych kotłów gazowych jest na poziomie 95%, to za 1 kWh ciepła otrzymanego z gazu płynnego trzeba zapłacić 0,35 zł.

Ogrzewanie na olej opałowy

To paliwo nie jest obecnie szczególnie popularne w naszym kraju, co wynika z ograniczeń technicznych. Kocioł olejowy jest dość duży, wymaga dużej kotłowni oraz miejsca na minimum 1000-litrowy zbiornik oleju. Koszt ogrzewania domu olejem opałowym jest trudny do przewidzenia, ponieważ ceny są wolne, jak w przypadku gazu płynnego, i w ostatnich latach znacznie wzrosły, a na przestrzeni wielu lat bywały też spore ich wahania. W 2013 r. olej kosztował 4,1 zł/l, żeby w 2016 r. spaść do 2,2 zł/l. Ceny ponownie wzrosły na skutek kryzysu energetycznego i w 2022 r. sięgnęły 8 zł/l.

Cena oleju opałowego zwiększa się też wraz z nadejściem sezonu grzewczego. W III kwartale 2024 r. wynosi 5,30 zł/l. Wartość opałowa oleju wynosi 39 MJ/l, sprawność instalacji z kotłem olejowym to 90%. Po wykonaniu obliczeń otrzymujemy koszt wytworzenia ciepła na poziomie 0,58 zł/kWh.

Piec na węgiel kamienny

To paliwo kopalne, które przez wiele lat było najpopularniejszym i najtańszym materiałem używanym do ogrzewania domów. Węgiel odpowiada za wysokie zanieczyszczenie powietrza, dlatego konieczne jest zlikwidowanie w naszych domach kopciuchów. W wielu województwach, miastach lub gminach działają już uchwały antysmogowe, które zakazują używania miału węgla kamiennego oraz nakazują stopniową likwidację przestarzałych urządzeń grzewczych, tak zwanych kopciuchów.

Mimo to kotły węglowe są wciąż używane do opalania domów. Ceny węgla grubego przez wiele lat były na poziomie poniżej 1000 zł/t. Podczas kryzysu dwa lata temu wzrosły do ponad 3000 zł/t. Obecnie groszek workowany kosztuje 1550 zł/t (1,55 zł/kg), za orzech lub kostkę luzem trzeba zapłacić 1200-1500 zł. Przyjmijmy cenę 1400 zł/t, czyli 1,4 zł/kg. Groszkiem można palić w nowocześniejszych kotłach z podajnikiem, które mają sprawność 75%, gruby węgiel można spalać w zwykłych kotłach na paliwo stałe o sprawności 65%. Wartość opałowa węgla to 25 MJ/kg. Z obliczeń wynika, że za 1 kWh ciepła z groszku spalanego w nowocześniejszych kotłach zapłacimy 0,29 zł, a z orzecha lub kostki w zwykłym kotle – 0,31 zł. Średnio 0,30 zł.