Oświetlenie wnętrz. Jak światłem naturalnym i sztucznym oświetlić pomieszczenia w domu?

Prawidłowe oświetlenie domu - salonu, kuchni, łazienki i gabinetu to gwarancja dobrego samopoczucia. Bez naturalnego światła w dzień, a sztucznego wieczorem trudno wyobrazić sobie domową codzienność. Światło pozwala oszukać przestrzeń, ukryć jej braki, zmienić kształt i proporcje. Aby spełniało te funkcje, trzeba je dobrze rozplanować w każdym pomieszczeniu.

Jak doświetlić miejsca pozbawione dostępu światła dziennego

Miejsca przeznaczone na komunikację znajdują się zwykle w środku planu domu i najczęściej są pozbawione dostępu światła dziennego. Przebywamy w nich krótko, nie pracujemy i z reguły nie wykonujemy żadnych czynności. Mimo to warto zapewnić im światło dzienne nawet pośrednie, przez sąsiednie pomieszczenie. Wystarczy rozproszone północne lub krótko świecące wschodnie. Dobre są małe okna – sprawdzają się świetliki i naświetla. Pamiętajmy też, że światło kształtuje przestrzeń – wąski korytarz wyda się szerszy, gdy rozświetlą go promienie słońca.

Warto zwrócić uwagę na doświetlenie przedsionka – na okno zwykle brakuje tu miejsca. Dlatego zamiast pełnych drzwi wybierzmy takie z naświetlem lub z bocznymi świetlikami. Hol we współczesnych domach wpisuje się w otwartą strefę dzienną – oświetlają go okna salonu lub kuchni. W doświetleniu klatki schodowej najlepiej sprawdzają się wysokie okna lub wąska i wysoka ścianka z luksferów. Drugi sposób to umieszczenie okna na wysokości górnego biegu schodów – efekt jest znacznie ciekawszy niż wtedy, gdy światło pada z dołu. Do długich korytarzy idealne są wąskie portfenetry, które dają dużo światła w głębi pomieszczenia.

Jak dobrać i rozmieścić okna w salonie

Zalecana w salonie duża ilość światła dziennego wynika z konieczności zachowania proporcji powierzchni przeszkleń w stosunku do powierzchni podłogi. Okna w dużym pomieszczeniu powinny być umieszczone co najmniej w dwóch ścianach. Nawet jeżeli okna z jednej strony zapewnią dopływ mniejszej ilości światła, rekompensatą będzie okno w drugiej ścianie. Dzięki zróżnicowaniu wielkości okien można podkreślić funkcje poszczególnych stref – doświetlić stół w jadalni, a zmniejszyć intensywność światła w strefie kominkowej.

Warto również starannie dobrać kształt okien – w kąciku wypoczynkowym sprawdzają się te usytuowane bliżej podłogi: portfenetry i drzwi balkonowe. Nie bez znaczenia jest położenie względem stron świata. Kącik wypoczynkowy najlepiej usytuować w pobliżu okien z dostępem do światła zachodniego lub południowego, ale każde rozwiązanie ma wady. Na fotelach i kanapach siedzimy dość nisko – z takiej perspektywy najlepiej podziwiać zachody słońca w chłodniejszych miesiącach, latem będzie tam zbyt upalnie. Wypoczynek  w godzinach południowych latem może być mało komfortowy – okna, zwłaszcza duże, trzeba zasłaniać.

Jadalnię warto usytuować przy oknie dobrze oświetlonym, ale świecące prosto w oczy zachodnie słońce może być zbyt uciążliwe – lepsza będzie strona południowo-wschodnia.

Sztuczne światło w salonie

Salon jest elementem modnej otwartej strefy dziennej, której wielkość po zapadnięciu zmroku może przytłaczać. Dobrze skomponowane oświetlenie sztuczne zapewni przytulność. Im pomieszczenie jest większe, tym więcej potrzeba źródeł światła umieszczonych na różnych wysokościach i w różnych punktach.

Światło sztuczne, podobnie jak naturalne, ułatwia nadawanie funkcji poszczególnym aneksom, ale ponieważ rzadko kiedy będzie włączane jednocześnie we wszystkich strefach, konieczny jest montaż niezależnych obwodów. Dobrze, jeśli zwróci się uwagę na oświetlenie kącika telewizyjnego. Ponieważ z telewizora pada światło rozedrgane i męczące dla wzroku, warto umieścić przy nim niewielką lampę, która zlikwiduje kontrast między intensywnym światłem monitora a ciemnym otoczeniem.

Płomienie kominka, choć stwarzają nastrój nie do powtórzenia przez sztuczne oświetlenie, w ciemności są po pewnym czasie męczące. Dlatego również okolice kominka warto wspomóc światłem rozproszonym. Stół oświetla się nisko zawieszonymi lampami w taki sposób, aby światło nie oślepiało siedzących przy stole osób, a obejmowało wszystkich siedzących.

Usytuowanie i wielkość okien w kuchni

W kuchni nadmiar słońca jest uciążliwy, ponieważ w pomieszczeniu, gdzie sporo się gotuje, dodatkowe ciepło jest niewskazane. Dlatego zależnie od usytuowania pomieszczenia względem stron świata powinniśmy dobierać usytuowanie i wielkość okien. Decyzje nie zawsze są proste. Kuchnia z oknem po stronie północnej wydaje się zbyt mroczna. Czasami zaleca się większe okno, ale wtedy trzeba się liczyć z tym, że w zimnych miesiącach będzie uciekało przez nie więcej ciepła – strona północna jest nie tylko najciemniejsza, ale i najzimniejsza.

Dla ceniących poranne słońce przy śniadaniu warta polecenia jest lokalizacja wschodnia – najkorzystniejsza dla kuchni również ze względów zdrowotnych. Wschodnie słońce ma najlepsze działanie bakteriobójcze, a w południe, kiedy zabieramy się do gotowania, słońca w kuchni już nie ma – pomieszczenie nie jest więc nadmiernie nagrzane. Idealne rozwiązanie to umieszczenie części roboczej kuchni w zasięgu oddziaływania światła północnego lub wschodniego, części jadalnianej zaś – zachodniego lub południowego.

Światło dzienne pełni we współczesnej kuchni również funkcję estetyczną: w dobrze oświetlonym wnętrzu efektowne wyposażenie zajaśnieje pełnym blaskiem. Dlatego coraz częściej stosuje się tam więcej niż jedno okno. Widoki ogrodu stają się elementem aranżacji kuchni – przyjemniej siedzieć przy stole usytuowanym pod oknem z pięknym widokiem.

Oświetlenie blatu roboczego i szafek kuchennych

Wieczorem w kuchni nie może zabraknąć oświetlenia ogólnego, które równomiernie oświetla pomieszczenie i łagodzi ostre kontrasty. Dobrze zaplanowane światło robocze – niezbędne dla komfortu i jakości kuchennych prac – jest potrzebne nie tylko wieczorem. Wspomagamy się nim również w dzień. Aby uniknąć powstawania męczących cieni, powinno być tak zaplanowane, by strumień światła padał nie na osobę, ale na miejsce pracy – najczęściej blat kuchenny.

Pod szafkami najczęściej montuje się oświetlenie w wyciętych otworach lub osadza w oprawach. Źródła światła – halogeny, świetlówki lub diody LED – powinny się znajdować poza zasięgiem wzroku, a odległość między nimi – wynosić 40-60 cm. Większy zasięg ma światło zamontowane nad szafkami. Najlepiej sprawdzają się halogeny na wysięgnikach, można też zastosować wiszące lampy lub umieszczone w suficie podwieszanym oświetlenie punktowe.

Zobacz galerię 5 zdjęć

Autor: Andrzej Szandomirski

Duże przeszklenia w okolicach drzwi wejściowych wprowadzą dużo naturalnego światła

Dostęp światła dziennego w łazience

Coraz częściej odchodzi się od umieszczania łazienki w środku planu domu, a w konsekwencji od pozbawiania jej okna. Jeśli znajduje się ona przy zewnętrznej ścianie, warto zaplanować w niej choćby najmniejsze okno. Dostęp światła dziennego znacznie zwiększy komfort korzystania z łazienki i zmniejszy wydatki na prąd. Porannej toalety nie rozpoczynamy wtedy od poszukiwania włącznika światła, a wpadające rankiem promienie słońca rozbudzą nas i dodadzą energii.

Okno jednak zajmuje miejsce na ścianie, dlatego jeśli łazienka jest mała, z jego usytuowaniem może być problem. Na ścianie z oknem trudno ustawić kabinę prysznicową, wannę, umywalkę. Większe możliwości usytuowania okna daje łazienka na poddaszu – okno umieszczone w skośnej połaci dachu zwykle nie koliduje z usytuowaniem urządzeń, a zapewnia większy dopływ światła niż tradycyjne okno elewacyjne.

Oświetlenie lustra, prysznica, wanny i umywalki

Lustra w łazience nie oświetlamy po to, by je wyeksponować, ale aby się w nim dobrze widzieć. Sylwetka powinna być oświetlona równomiernie i w nieprzekłamanej kolorystyce. Umożliwią to ciąg lamp nad lustrem oraz kinkiety lub lampy umieszczone po jego bokach.

Dzisiaj łazienka jest również miejscem wypoczynku – oprócz jasnego, wzmacniającego poczucie czystości światła ogólnego wypoczynkowi sprzyjają punkty świetlne zamontowane w różnych miejscach – okolicy prysznica, wanny, umywalki czy toaletki. W strefie do 60 cm od źrodła wody powinno się stosować źródła światła zasilane prądem o niskim napięciu, wodoszczelne i o wysokiej klasie ochronności. Umieszczane w kabinie albo zawieszone tuż nad wanną muszą mieć specjalnie izolowane oprawy.

Sypialnia jasna od rana

Dzięki promieniom słońca docierające do sypialni światło dzienne ma dobroczynny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie: ożywia, pobudza, dodaje energii. Ale działa też pośrednio, nagrzewając lub ochładzając sypialnię – słońce, za sprawą okien, nieustannie w niej pracuje. To, o jakiej porze będzie zaglądało do sypialni, może zadecydować, w jakim nastroju będziemy wstawać z łóżka. Po wielu godzinach chłodu i mroku nocy naturalne jest pragnienie ciepła i światła, dlatego warto wybrać lokalizację od wschodu. Poranne, jasne słońce ułatwi nam wczesne wstawanie i pobudzi do aktywności. Jeśli lubimy pospać dłużej, w sypialni z oknem wschodnim nie należy ustawiać łóżka na wprost okna. Orientacja na wschód sprawdza się zwłaszcza latem: poranne słońce świeci intensywnie, ale krótko, dzięki czemu pokój nie zdąży się mocno nagrzać – po upalnym dniu nienagrzana sypialnia oferuje nam komfortowe warunki do wypoczynku. Gdy okno będzie usytuowane od północy, po chłodnej nocy przywita nas przyciemnione, szarawe światło. Gdy okno będzie od południa, bez odpowiedniego przesłonięcia przeszkleń, zasłon, markiz sypialnia będzie przegrzana. Światło zachodnie jest bardzo intensywne – sypialnia na pewno będzie przegrzana.

Oprawy ze ściemniaczem

Warto też zastosować oprawy ze ściemniaczem – umożliwiające regulację natężenia światła. Do lektury w fotelu warto wykorzystać oprawy z kloszami kierującymi światło na książkę. Do czytania w łóżku stosujmy lampy umożliwiające uzyskanie światła skupionego, pamiętając, aby punkt świetlny znalazł się na wysokości umożliwiającej czytanie w pozycji półleżącej – 75 cm, licząc od płaszczyzny materaca.

Okna w gabinecie lub bibliotece

Gdy gabinet lub biblioteka są usytuowane na poddaszu, mogą być oświetlone oknami zamontowanymi w ścianie szczytowej – zapewniają jednocześnie światło i widok. Dla wielu osób wzrokowy kontakt z przestrzenią zewnętrzną jest warunkiem dobrego samopoczucia. Trzeba jednak pamiętać, że dobrą widoczność zapewni tylko okno usytuowane na odpowiedniej wysokości. Dla człowieka w pozycji siedzącej – usytuowane 85 cm od poziomu posadzki. Gdy leżymy w łóżku i linia wzroku przebiega znacznie niżej, idealnie sprawdzają się okna usytuowane na wysokości kolan lub sięgające poziomu posadzki portfenetry.

Oświetlenie sztuczne w gabinecie lub bibliotece powinno wspomagać koncentrację i uprzyjemniać pracę. Odległość źródła światła od blatu biurka nie powinna być mniejsza niż 35 cm, należy też pamiętać, by światło nie było zbyt intensywne i zbyt jasne – wystarczy, gdy żarówka ma 60 W, a halogen 25 W. Lampa kreślarska powinna oświetlać fragment blatu o wymiarach 30x40 cm. Biurko mogą też oświetlać świetlówki w oprawach zawieszonych u sufitu, kierujące światło na blat. Inna możliwość to zamontowanie w suficie podwieszanym lub ramie z płyty gipsowo-kartonowej reflektorków z obrotowymi przegubami. Oświetlenie regałów bibliotecznych ułatwi korzystanie ze zbiorów – przydatne będą halogeny na szynach lub linkach.