Podpowiadamy, jak samemu wymienić rynny. Przewodnik krok po kroku

Jeśli rynny zaczynają szwankować lub nie pasują do nowego pokrycia, powinniśmy je wymienić. Przy odrobinie wprawy i gdy dach nie jest duży i skomplikowany, można zrobić to samodzielnie. Wyjaśniamy jak.

Spis treści

1. Jak przygotować się do wymiany rynien
2. Jak wyliczyć EPD. Co to jest efektywna powierzchnia dachu
3. Wymiana rynien. Podejmujemy decyzję, co z deszczówką
4. Demontaż rynien krok po kroku
5. Podstawowe rodzaje rynien. Typowe rozmiary rynien
6. Wymiana rynien. Rury spustowe
7. Dodatkowe elementy do montaży rynien. Słowniczek
8. Montaż haków wzdłuż okapu
9. Łączenie rynien z innymi elementami orynnowania
10. Montujemy z góry na dół. Przewodnik na zdjęciach

O wymianie rynien warto pomyśleć przede wszystkim wtedy, gdy w wielu miejscach zauważymy ich nieszczelności. Przyczynę kapania z jednego punktu da się przynajmniej na pewien czas wyeliminować przez zastosowanie materiału uszczelniającego lub poprawienie połączenia rynien. Ostatecznie wymienić można wówczas mały fragment orynnowania, który sprawia kłopoty, ale renowacja całego systemu odwodnienia dachu jest zwyczajnie nieopłacalna.

Korzystniej będzie zdecydować się na nowy. Kupno i montaż nowych rynien planujemy również w związku z wymianą pokrycia na nowe. Często bowiem stare rynny i rury spustowe nie pasują formą i kolorem do odnowionego dachu. By uniknąć dysonansu, zwiększamy o kilka procent budżet remontowy i szukamy zastępstwa dla dotychczasowego systemu rynnowego.

Jak przygotować się do wymiany rynien

Przygotowanie polega na zwymiarowaniu połaci dachowych, by ustalić, jaki rozmiar rynien i rur dobrać. Na tym etapie musimy też się zastanowić, czy do prac wystarczy drabina, czy lepiej wypożyczyć rusztowanie. Jeśli sami nie chcemy podjąć się prac remontowych, trzeba też umówić dekarzy, którzy trudnią się instalacją orynnowania.

Jak wyliczyć EPD. Co to jest efektywna powierzchnia dachu

Żeby móc ustalić głębokość rynien i średnice rur, należy dokonać szczegółowych pomiarów połaci i pewnych obliczeń. Producenci oferują tabele lub programy do wyliczania i ustalania rozmiarów rynien oraz rur. Jedne i drugie są dostępne na ich stronach internetowych. Ważnym parametrem do takich wyliczeń jest EPD, czyli efektywna powierzchnia dachu. Chodzi tu o całą powierzchnię połaci, z której rynny odbiorą wodę. Producenci zawsze określają, jaką efektywną powierzchnię dachu zdoła obsłużyć dany model rynny. EPD oblicza się ze wzoru: (W+H/2)^.L, gdzie

- W to pozioma odległość między kalenicą dachu a okapem (nie mylić z długością połaci od kalenicy do okapu);

- H to wysokość dachu;

- L to długość okapu.

Wynik podaje się w m². Wyliczany jest ponadto kąt nachylenia połaci oraz długość koszy między połaciami. Można w przybliżeniu określić, że:

- przy EPD w przedziale 25-50 m² średnica rynien powinna wynieść około 7 cm, a rur – 5 cm;

- przy EPD = 50 m² średnica rynien powinna wynieść około 10 cm, a rur – 7,5 cm;

- przy EPD w przedziale 50-100 m² – odpowiednio 12,5 i 8-9 cm;

- przy EPD w przedziale 100-170 m² – odpowiednio 15-19 i 11-12 cm.

Wymiana rynien. Podejmujemy decyzję, co z deszczówką

Jeszcze przed przystąpieniem do wymiany rynien należy rozważyć, co zrobić z deszczówką. Z reguły pozostawia się tę metodę jej odbierania, która istniała do tej pory. Warto jednak przypomnieć, że woda spływająca rurami musi być odprowadzona w takie miejsce, aby nie dopuścić do zalewania fundamentów budynku lub tworzenia się wokół niego kałuż. Jeśli więc tak było do tej pory, konieczna będzie zmiana.

Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest skierowanie wody do kanalizacji, ale niestety, wiele domów nie jest skanalizowanych. Pozostaje wówczas wykonanie na terenie działki studzienki chłonnej – jednej lub kilku – zależnie od przewidzianej liczby rur spustowych. Studzienki to zagłębienia w gruncie wypełnione kruszywami umożliwiającymi rozsączenie się wody. Woda doprowadzana jest tam rurami biegnącymi pod ziemią. Studzienka gwarantuje, że deszczówka nie będzie gromadzić się w powierzchniowych warstwach gleby, tworząc błotniste bagno, tylko wniknie głęboko w ziemię. Gdy grunt na to pozwala, rozsączenie może się odbyć także bez obecności studzienek. Ważne, aby wodę rozsączać daleko od domu. Niestety nie zawsze pozwala na to wielkość posesji lub gęsta zabudowa.

Sprawdź, jak działa odwodnienie liniowe

Wodę deszczową można też pokierować do rzeki lub rowu melioracyjnego, ale wymaga to zgody odpowiedniego urzędu. Można również pomyśleć o wykorzystaniu deszczówki – to w końcu darmowa woda, która przyda się choćby do podlewania ogrodu lub mycia tarasu. W marketach budowlanych znajdziemy różnego rodzaju zbiorniki na deszczówkę - od tanich plastikowych do drogich ceramicznych.

Demontaż rynien krok po kroku

Rozmontować system rynnowy nie jest trudno. Trzeba przygotować sobie drabinę, wkrętarkę akumulatorową i kombinerki. Usunięte rynny metalowe można oddać na złom. Plastikowe trzeba oddać do punktu selektywnej zbiórki odpadów.

Możliwe, że stare haki trzymające rynny przydadzą się ponownie, więc z ich wyrzucaniem lepiej się nie śpieszyć. To samo dotyczy obejm rur spustowych.

Po demontażu rynien trzeba sprawdzić, w jakim stanie są obróbki okapu, być może one też będą kwalifikowały się do wymiany. Najtrudniej poradzić sobie z wymianą pasa nadrynnowego, bo żeby się do niego dostać, trzeba zdemontować fragmenty pokrycia przy okapie – pół biedy, jeśli są to dachówki lub płytki dachowe. Elementów wielkoformatowych tak łatwo nie da się zdemontować, a najgorsze pod tym względem są panele blaszane do łączenia na rąbek, biegnące od okapu aż do kalenicy.

Niemniej warunkiem poprawnego zamontowania wielu z systemów rynnowych jest demontaż pasa nadrynnowego, bez względu na to, czy ten stary jest w dobrym stanie, czy nie.

Podstawowe rodzaje rynien. Typowe rozmiary rynien

Rynny mają przekrój półokrągły, eliptyczny, prostokątny, kwadratowy lub trapezowy. Do nich spływa woda z dachu. Ich długość to zazwyczaj 1,5, 3, 4 m. Średnica bywa różna. Te węższe i płytsze wystarczą na dachy o małych połaciach. Na wielkie i do tego strome dachy potrzebne są rynny o większej szerokości. Do wyboru mamy rynny:

• plastikowe – wytwarzane z twardego polichlorku winylu, PCW modyfikowanego akrylem lub z tak zwanego luranu S (ASA). Dostępne w wielu kolorach, a te z luranu jedynie w kilku. Są barwione w masie, więc ewentualne rysy nie będą się rzucać w oczy. Wykazują wysoką odporność na mróz, wodę, promienie UV. Są także lekkie, łatwe do cięcia oraz montażu. Niestety, na tle innych rynien są najbardziej podatne na odkształcenia spowodowane zmianami temperatury. Ich współczynnik rozszerzalności termicznej wynosi 0,080 mm/(m^2.K). Trwałość rynien z PCW szacuje się na 40-50 lat;
• stalowe – produkowane ze stali ocynkowanej grubości 0,57-0,70 mm. Przeważnie są wykańczane odpowiednią powłoką ochronno-dekoracyjną w atrakcyjnym kolorze. Rynny stalowe uchodzą za najwytrzymalsze na uszkodzenia mechaniczne. Niestety w przypadku głębokiego zarysowania powstają na nich ogniska korozji. Pozytywną cechą jest bardzo niska rozszerzalność termiczna (0,012 mm/(m^2.K)). Montuje się je na złączki. Trwałość takich rynien to 50-100 lat;
• aluminiowe – blacha aluminiowo-manganowa (grubości 0,7-1,5 mm) jest lakierowana (lakierem poliestrowym lub poliamidowo-poliuretanowym) lub malowana proszkowo. Produkowane z niej rynny są oferowane w dużej liczbie kolorów. Rynny aluminiowe mają dużą odporność na korozję – która w ich przypadku nie jest niszcząca, a jedynie psuje wygląd. Niestety szkodzi im sól, więc nie są polecane do budynków stojących w pobliżu morza. Współczynnik rozszerzalności termicznej dla takich rynien wynosi 0,021 mm/(m^2.K). Rynny aluminiowe łączy się za pomocą kleju lub nituje i uszczelnia klejem. Ich trwałość szacowana jest na 40-100 lat;
• cynkowo-tytanowe – odporne na korozję. Mają tylko naturalny kolor – szarografitowy. Ich rozszerzalność termiczna jest mała, wynosi 0,022 mm/(m^2.K). Mogą być lutowane lub montowane na specjalne złączki. Ich trwałość szacowana jest na 150 lat.

Wymiana rynien. Rury spustowe

To drugi co do ważności składnik systemu orynnowania. Ich zadaniem jest odbieranie wody z rynien i kierowanie jej w zaplanowane miejsce. Dobiera się je do typu i rozmiaru rynien. Przeważnie mają odcinki długości 3 m.

Ustalając liczbę rur spustowych, trzeba mieć na uwadze to, że jedna z nich może odebrać wodę z odcinka rynien nie dłuższego niż 10-12 m. Nie jest regułą, że jeden okap musi mieć jedną rurę. Często rura odbiera wodę z kilku okapów. Warto również wiedzieć, że im więcej naroży mają rynny, tym wolniej spływa nimi woda. Dlatego rury trzeba montować blisko narożników.

Dodatkowe elementy do montaży rynien. Słowniczek

Tani, bo niezbyt rozbudowany system rynnowy, kupimy tylko wtedy, gdy nasz dach ma konstrukcję jedno- lub dwuspadową i nie jest duży. Wraz ze wzrostem długości połaci i pojawieniem się kolejnych koszy i narożników, do koszyka trzeba dokładać kolejne elementy. Zobaczmy, co może być potrzebne. Zaczynamy od elementów niezbędnych w każdym przypadku, dalej przedstawiamy produkty nie zawsze konieczne, a kończymy rynnową galanterią – przydatną, by dach funkcjonował jak najlepiej:

• haki rynnowe – czyli rynajzy lub rynhaki podtrzymujące rynny. Różne systemy zakładają użycie różnego typu haków. Mamy więc do dyspozycji mocowane z góry – do krokwi lub łaty okapowej, boczne – mocowane do boku krokwi, albo doczołowe – przykręcane do deski okapowej. Haki dobiera się do wielkości i kształtu rynien. W sprzedaży są też haki regulowane. Za pomocą śrub można ustawiać ich ramię w zależności od kąta nachylenia połaci, bez potrzeby zginania metalu. Dają też możliwość obniżania lub podwyższania położenia samego haka;
• obejmy rur spustowych – służą do łączenia ich ze ścianami budynku;
• sztucery (leje) – łączą rynny z rurami spustowymi;
• dekle – to zaślepki zamykające rynnę na końcu okapu;
• łączniki rynien – to elementy umożliwiające elastyczne, a jednocześnie szczelne połączenie rynien z PCW lub niektórych rynien stalowych;
• redukcje – pozwalają połączyć rurę o większej średnicy z rurą o średnicy mniejszej;
• kolanka – umożliwiają połączenie sztucera z rurą spustową, gdy nie wypadają one w jednej linii. Mogą być sztywne lub mieć budowę elastyczną;
• narożniki rynien – pozwalają połączyć rynny w zewnętrznych bądź wewnętrznych narożach dachu. Są też narożniki do kątów nietypowych lub modele o regulowanym kącie;
• trójniki – służą do łączenia dwóch odcinków rur spustowych w jeden;
• wylewki – końcowe elementy rur spustowych, odprowadzające wodę;
• rewizje – elementy rur spustowych umożliwiające usunięcie zanieczyszczeń, które się do nich dostają. Mają wewnątrz kratkę, a na zewnątrz otwieraną klapkę;
• osadniki – elementy zapewniające podłączenie rury z kanalizacją. Mają wewnątrz sitka zatrzymujące zanieczyszczenia płynące wraz z wodą;
• rury z podłączeniem do zbiornika deszczówki – pozwalają zbierać wodę deszczową w celu dalszego jej spożytkowania;
• sitka – umieszcza się je na wlocie do sztucera. Powstrzymują śmiecie płynące rynnami przed dostaniem się do rur spustowych;
• siatki z tworzywa – to elastyczne plastikowe elementy umieszczane wewnątrz rynien. Zatrzymują śmiecie, dzięki czemu te nie zalegają w rynnach. Ponieważ są ażurowe, nie tamują przepływu deszczówki;
• kable grzejne – powstaje z nich instalacja przeciwoblodzeniowa. Umieszczane są w rynnach lub we wlocie do rur spustowych. Dzięki nim zamarzająca woda nie stworzy zimą korka blokującego odpływ deszczówki. Kable trzeba podłączyć do sieci elektrycznej. Wyposażone są w termostaty, więc włączają się samoczynnie, gdy temperatura spadnie do ryzykownego poziomu.

Jeśli sami postanowiliśmy powalczyć z orynnowaniem, potrzebne nam będzie kilka nieskomplikowanych i niedrogich narzędzi oraz instrukcja, którą producent systemu udostępnia wykonawcom. Zawartych w niej zaleceń musimy przestrzegać jak dziesięciu przykazań, ponieważ w razie odstępstw orynnowanie może być nietrwałe lub nieskuteczne, ale co gorsza, stracimy wtedy prawo do skorzystania z gwarancji.

Montaż haków wzdłuż okapu

Po wyznaczeniu miejsca, w którym ma biec rura spustowa (nie bliżej niż 30-40 cm od krawędzi okapu), wytycza się położenie haków rynnowych (rynajz).

Pierwszy, który ma być położony najniżej, to ten usytuowany około 30 cm od osi przyszłej rury spustowej. Po drugiej stronie miejsca na rurę spustową przykręcamy kolejny hak, w tej samej odległości co pierwszy. Ten musi być trochę wyżej względem poprzedniego. Następny z rynhaków to ten położony najwyżej w stosunku do rury. Nie może on znaleźć się bliżej niż 10 cm od końca okapu.

Mocując go, trzeba pamiętać, że nachylenie rynien w kierunku odpływu do rury spustowej powinno wynosić 0,2-0,5%, co oznacza różnicę wysokości 2-5 cm na odcinku 10 m.

Między hakami skrajnymi rozpina się sznurek, który ułatwi ich mocowanie na właściwym poziomie. Rozstaw haków jest podany w instrukcji montażu rynien. Zazwyczaj wynosi 40-60 cm. Kolejne haki przykręcane są w wyznaczonych punktach tak, aby ich górna krawędź stykała się z naprężonym sznurem. W ten prosty sposób zyskuje się gwarancję, że haki będą przytwierdzone z wymaganym spadkiem.

6 usterek rynien, które naprawisz samodzielnie

Gdy stosujemy haki montowane nakrokwiowo, najpierw zaznacza się tak zwany punkt zerowy na pierwszym haku. Pomocna w tym będzie składana metrówka. Przykłada się ją do okapu, aby odwzorować kąt nachylenia połaci, a następnie kładzie na kartce i nakreśla linię spływu wody z dachu i wytycza punkt zerowy. Haki trzeba ułożyć sąsiadująco, zaznaczyć ołówkiem linię spadku (zaczynając od punktu zerowego) i poodginać w zaznaczonych miejscach. Warto je również ponumerować, w kolejności montażu, żeby nie pomylić później ich ustawienia.

Jeśli okap jest dłuższy niż 12 m, wówczas montuje się dwie rury spustowe na jego krańcach i spadek trzeba uformować tak, żeby najwyższy punkt znajdował się mniej więcej w środkowej części odcinka, czyli w połowie okapu. Tylko wtedy woda będzie płynęła rynnami w dwóch kierunkach i trafi do obu sztucerów i do obu rur spustowych. Przed ustaleniem spadku rynien koniecznie trzeba sprawdzić, czy okap trzyma poziom. Jeżeli nie, to należy wziąć na to poprawkę.

Łączenie rynien z innymi elementami orynnowania

Kiedy haki są już na miejscu, można zająć się rynnami. Montaż zaczynamy od miejsc, w których mają znaleźć się sztucery. Zależeć on będzie od typu sztucera. Jeśli ten jest doczepiany do rynny od spodu, wówczas pierwszą z nich umieszczamy w miejscu, gdzie ma być rura spustowa. Zaznaczamy ołówkiem jej oś. Sztucer nasadzamy na tę rynnę, odkreślamy jego kształt i wycinamy otwór. Czasem producent dodaje specjalny szablon, wówczas przystawianie sztucera do rynny nie jest potrzebne.

W przypadku rynien z blachy wycinany w ten sposób otwór musi mieć mniejszą średnicę niż otwór sztucera. Brzegi blachy wokół otworu naginamy do wnętrza sztucera, na głębokość około 8 mm. Teraz można zaczepić sztucer.

Są też sztucery, do których z obu boków doczepia się rynny. Wtedy, rzecz jasna, wycinanie otworu nie jest już potrzebne. Sztucer taki pojawia się przy okapie jako pierwszy, a później mocujemy po kolei rynny, zaczynając od tego miejsca.

Podłączenie do sieci wodno-kanalizacyjnej. Formalności krok po kroku

Rynny z PCW docinamy piłą do metalu, stalowe – nożycami do blachy lub nożycami elektrycznymi. Nie wolno do nich używać szlifierki kątowej, bo rozgrzane opiłki mogą uszkodzić powłokę ochronno-dekoracyjną.

Rynny układamy na hakach i dociskamy. Aby trzymały się stabilnie, do ich wnętrza zagina się noski haków. Do łączenia poszczególnych odcinków rynien służą specjalne złączki, sprzedawane wraz z nimi. Złączki mają wewnątrz gumowe uszczelki i zapewniają solidne, a jednocześnie elastyczne połączenie. Przed połączeniem uszczelkę trzeba spryskać silikonem w aerozolu, aby poprawić szczelność i umożliwić rynnom przesuwanie się w wyniku naprężeń termicznych. Pamiętajmy, aby w tym celu między rynnami pozostawić szczelinę szerokości 4-5 mm. Złączkę mocuje się przez jej zatrzaśnięcie.

Krańce rynien zatyka się specjalnymi dekielkami. W przypadku rynien stalowych lub aluminiowych po prostu się je dokleja lub wlutowuje.

Rynny należy tak montować, żeby połać zachodziła na 1/3 ich szerokości. Wówczas odbiorą wodę i ta nie będzie się przelewała poza ich zewnętrzne krawędzie.

Sztucer powinien być natomiast usytuowany nie bliżej niż 30-40 cm od narożnika rynny.

Gdy ciąg rynien przy jednym okapie przekracza długość 15 m, trzeba pamiętać o tak zwanych punktach stałych. Robi się je co 12 m. Powstają przez zainstalowanie rynajz po obu stronach złączki. Haki mocuje się tu na sztywno do rynien. Czasem nawet w tym celu wykonuje się w ściankach rynny nacięcia, w które wchodzi hak, co zagwarantuje, że rynna w tym punkcie nie zdoła się przesunąć ani w prawo, ani w lewo.

Montujemy z góry na dół. Przewodnik na zdjęciach

Do sztucera mocujemy kolano rury spustowej. Czasem potrzebne są dwa kolana i prosty łącznik między nimi, rzadko natomiast udaje się poprowadzić rurę pionowo w dół, bez przesunięcia względem rynien. Łącznik pozwoli na regulację odległości rur od sztucera. Nowe obejmy rur wkręcamy w miejsce starych, chyba że te pozostawimy i skorzystamy z nich ponownie.

Każdy odcinek rury ma z jednej strony wyprofilowany tak zwany kielich. W to szersze miejsce wkłada się węższy koniec drugiego odcinka i na tej zasadzie składa całą rurę spustową.

Rury muszą być połączone luźno, tak aby mogły wzajemnie pracować, czyli kurczyć się lub rozszerzać w rezultacie zmian temperatury.

Rynny ukryte zamiast rynien zwykłych

Damian Dylewski, Doradca Techniczno-Handlowy w firmie Galeco

Podczas remontu lub odświeżania domu inwestorzy zastanawiają się nad wymianą dotychczasowego, tradycyjnego systemu rynnowego na przykład na system bezokapowy. Zmiana taka, choć jest możliwa, w praktyce raczej rzadko jest stosowana, ponieważ wiąże się to nie tylko z wymianą samych rynien, lecz także ze zmianą całej elewacji, na której należy położyć chociażby dodatkową warstwę styropianu. Nie ma innego sposobu na ukrycie rynien, które do tej pory były widoczne. Jest to związane, co oczywiste, z dodatkowymi, stosunkowo wysokimi kosztami. Warto także pamiętać, że – jak sama nazwa wskazuje – system ten przeznaczony jest do dachów bez okapu.

Aby unowocześnić wygląd budynku, lepiej będzie wymienić rynny półokrągłe na kwadratowe. Da się to zrobić bez większego problemu, decydując się na systemy rynnowe GALECO PVC2 lub STAL2. W przypadku wyboru systemu PVC2 zmiana orynnowania możliwa jest bez jakiejkolwiek ingerencji w dach. Zamiana na system STAL2 wymaga drobnych modyfikacji – odkręcenia dolnej części dachu lub zdjęcia jednego rzędu dachówek, aby mieć możliwość zdemontowania pasa okapowego (nadrynnowego). Oba systemy są gwarancją, że dom po takiej renowacji będzie miał najwyższą estetykę i elegancję systemu rynnowego.

Radosław Murat