Rynny, rzygacze, wpust dachowy: wymiary i układanie

Do odprowadzenia wody z rozmaitych powierzchni budynku służy jego orynnowanie. Woda najpierw trafia do rynien, potem jest kierowana w dół rurami spustowymi i odprowadzana do wyznaczonego odbiornika.

Orynnowanie składa się zazwyczaj z:

• rynien, czyli przewodów otwartych, ułożonych wzdłuż krawędzi dachu, poziomo, z lekkim spadkiem w kierunku rur spustowych;
• rur spustowych – przewodów pionowych o przekroju zamkniętym, poprowadzonych zazwyczaj w narożnikach budynku, zbierających wodę z rynien;
• odpływów – odcinków rynien z otworem do włączenia rury spustowej (przelotowych, tak zwanych sztucerów i końcowych);
• łączników do rynien (zwykłych, uszczelkowych, korekcyjnych), umożliwiających wykonanie połączeń z dylatacją;
• narożników - do łączenia rynien w narożnikach budynku;
• łączników do rur spustowych (kolan, trójników, redukcji, muf) umożliwiających włączanie rur spustowych do odpływów, przyłączenie dodatkowego wyposażenia do rur spustowych, łączenie rynien spustowych i odpływów o różnej średnicy lub zmianę kierunku rury spustowej;
• rynajz, haków i obejm - do mocowania rynien i rur spustowych do dachów i ścian;
• wylewek – elementów pozwalających na włączenie do kanalizacji deszczowej lub umiejscowionych ponad gruntem kształtek, którymi kończy się rura spustowa.

Producenci oferują również wiele dodatkowych elementów do systemów rynnowych ułatwiających dopasowanie ich do wymagań użytkowników. Są wśród nich:

• krany i wyłapywacze deszczówki,
• czyszczaki,
• siatki zabezpieczające rynny przed zanieczyszczeniem,
• trójniki,
• klapy odpływowe,
• osłony przeciwbryzgowe do narożników i rynien,
• a nawet ozdobne kwietniki mocowane do rury spustowej lub ustawiane na ziemi przy jej wylocie, służące do zamaskowania połączenia rury spustowej z kanalizacją deszczową.

Z dachów stromych woda spływa szybko i bez problemu, z płaskich odpływa znacznie wolniej, więc gdy temperatura powietrza jest ujemna, w zewnętrznych rynnach i rurach spustowych, zwłaszcza ułożonych na północnej ścianie, może zamarzać. Dlatego w nowoczesnych budynkach z dachem płaskim rury spustowe często umieszcza się wewnątrz domu. Taki sposób odwodnienia jest wymagany w budynkach wyższych niż 15 m (czyli 4- lub 5-kondygnacyjnych), ale domy jednorodzinne zwykle nie są aż tak wysokie.

Przeczytaj też:

Wszystko o odwodnieniu dachu płaskiego >>>

Woda może spływać z dachu grawitacyjnie albo być zasysana do rur i rynien dzięki ich odpowiednio dobranym wymiarom oraz różnicy ciśnienia na końcach. Tak działający system nazywa się podciśnieniowym. Rury w tym systemie mają mniejsze średnice niż w grawitacyjnym, a wpusty dachowe można łączyć z głównym pionem odprowadzającym wodę odcinkami prowadzonymi niemal poziomo (bez spadku). Ustalenie rozmieszczenia wpustów dachowych, określenie przekroju rur i dobranie systemu rynnowego to zadanie dla projektanta.

Jakie rynny?

Rynny muszą być szczelne i trwałe, a więc zrobione z materiału o odpowiednich właściwościach, przede wszystkim pod względem odporności na działanie warunków atmosferycznych, oraz dopasowane do rodzaju i kolorystyki pokrycia dachowego. System powinien być łatwy do zamontowania, bo wtedy ryzyko wystąpienia błędów w trakcie montażu rynien, a w konsekwencji także usterek podczas eksploatacji będzie mniejsze.

Rynny metalowe (miedziane, stalowe, aluminiowe, z tytan-cynku) są odporne na warunki atmosferyczne, agresywne środowisko i nie wymagają konserwacji. Miedziane i te z tytan-cynku pod wpływem warunków atmosferycznych pokrywają się szlachetną patyną, aluminiowe są fabrycznie malowane na rozmaite kolory.

Lekkie, łatwe do zamontowania i odporne na promieniowanie ultrafioletowe, zmiany temperatury oraz uderzenia są rynny miedziane i rynny z tytan-cynku. Są dostępne w wielu kolorach (białym, brązowym, czarnym, zielonym, szarym) i tańsze od metalowych, dlatego bardzo popularne wśród inwestorów.

Elementy orynnowania z PCW łączy się na zatrzaski z uszczelkami z tworzywa EPDM albo klei. W systemach z blachy stalowej powlekanej stosuje się specjalne klamry z uszczelką na zatrzask, natomiast w miedzianych i tytan-cynkowych - lutowanie.

Wymiary rynien: efektywna powierzchnia dachu

Wielkość rynien i ich układ zależą od tak zwanej efektywnej powierzchni dachu (EPD) wyliczanej ze wzoru, do którego podstawia się wartości odpowiadające długości dachu, wysokości połaci oraz odległości od narożnika do kalenicy (w poziomie). Na stronach producentów systemów orynnowania można znaleźć kalkulatory umożliwiające samodzielne określenie EPD.

Dla dachów o spadku mniejszym niż 10^o (w tym również płaskich) maksymalna efektywna powierzchnia (EPD) jest równa powierzchni całkowitej.

Można przyjąć, że rynny i rury spustowe powinny mieć średnicę odpowiednio:

• 100 mm oraz 75-80 mm - w przypadku dachów o powierzchni mniejszej niż 50 m²;
• 125 mm i 90 mm - dla dachów o powierzchni w przedziale 50-100 m²;
• 150 lub 190 mm i 110-120 mm - na dachach dużych, o powierzchni przekraczającej 100 m².

Rzygacze

W małych, parterowych budynkach z dachem o powierzchni do 100 m² zamiast rynien i rur spustowych można zainstalować tak zwane rzygacze. Trzeba jednak wówczas odpowiednio ukształtować okapy, aby wylewająca się z nich woda nie zachlapywała ścian.

Sposób prowadzenia rynien

Układ rur spustowych powinien być taki, aby jedna odprowadzała wodę z okapu o długości nieprzekraczającej 12 m. Większe odstępy między rurami grożą przelaniem się wody w razie intensywnych opadów, a nawet uszkodzeniem nadmiernie obciążonego systemu.

Rynny do odwodnienia dachów domów jednorodzinnych mają najczęściej w przekroju kształt półokręgu. Są odpowiednie do odprowadzania wody ze wszystkich typów dachów. Dobrze sobie radzą z dużą ilością wody.

Rynny o przekroju półkwadratu są stosowane głównie w domach, których dachy mają małą albo średnią powierzchnię. Ze względu na bardziej nowoczesny wygląd są chętnie wybierane do budynków o nowoczesnej bryle architektonicznej.

Przeczytaj też:

Rynny prostokątne: wymiary, rodzaje, montaż >>>

Kiedy jest mróz lub temperatura jest bliska zeru, w rynnach i rurach spustowych, zwłaszcza przy krawędzi dachu lub bezpośrednio nad ziemią, mogą się tworzyć oblodzenia utrudniające swobodne spływanie wody i sprzyjające jej zaciekaniu. Można temu zapobiec, stosując taśmy i kable grzejne, ale ich eksploatacja to dodatkowy koszt pobranej energii elektrycznej.

Wpusty dachowe

W systemach wewnętrznych funkcję rynien pełnią tak zwane wpusty dachowe, które zbierają wodę z pokrycia wierzchniego i znajdującej się pod nim izolacji przeciwwodnej. Umieszcza się je w najniższych punktach dachu, co najmniej 1 m od ścian zewnętrznych budynku, i mocuje do jego warstwy konstrukcyjnej. Powinny być wyposażone w tak zwane osłony przeciwszemrzące niwelujące hałas powodowany przez spływającą wodę, a jeśli dom ma stropodach wentylowany, dodatkowo ocieplone.

Bez względu na powierzchnię dachu wymagane są co najmniej dwa wpusty. Jeśli jest tylko jeden, dla bezpieczeństwa trzeba zainstalować dodatkowo tak zwany przelew bezpieczeństwa w attyce. W razie zatkania się wpustu przejmie on niemającą ujścia wodę i ochroni dach przez zniszczeniem.

Wokół wpustu w dachu należy zrobić wypłaszczenie.

Woda zbierana przez wpusty jest kierowana do wewnętrznych rur spustowych. Prowadzi się je w izolowanych akustycznie kanałach ulokowanych przy ścianach wewnętrznych domu lub w nich.

Wewnętrzny system orynnowania

Wewnętrzny system orynnowania musi powstać na wczesnym etapie budowy domu. Konieczne są prace ziemne, ponieważ rury spustowe muszą się łączyć w gruncie pod najniższą kondygnacją (parterem lub piwnicą, jeśli dom ją ma) i być wyprowadzone poza obrys ścian zewnętrznych.

Systemy podciśnieniowe nie sprawdzą się w domach z bardzo małym dachem. Na jeden wpust muszą bowiem przypadać co najmniej 42 m2 powierzchni odwadnianego dachu, bo dopiero wtedy system będzie w całości wypełniony wodą, co jest gwarancją jego prawidłowego działania.

Rury stosowane w tym systemie mają mniejszą średnicę niż w układach grawitacyjnych (50 zamiast 100 mm), ale trzeba je ukryć wewnątrz pomieszczeń, co zazwyczaj wiąże się z koniecznością zrobienia w nich sufitu podwieszanego.