Dostęp do ksiąg wieczystych będzie ograniczony. Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada zmiany
Wprowadzenie powszechnego dostępu do ksiąg wieczystych przez internet wzbudza kontrowersje z perspektywy ochrony danych osobowych. Osoba, która ma numer księgi, może bez problemu poznać jej treść i uzyskać odpisy mające moc dokumentu urzędowego. Z jednej strony urzeczywistniono zasadę jawności ksiąg wieczystych. Z drugiej, otworzono drogę do masowego gromadzenia danych osobowych. Ministerstwo Sprawiedliwości planuje ograniczyć ten proceder.
Spis treści
- Zakaz publikacji danych w Geoportalu - zbyt łatwy dostęp do ksiąg wieczystych
- Proponowane zmiany w sposobie weryfikacji użytkowników ksiąg wieczystych
- Koncepcje zmian w księgach wieczystych z perspektywy środowiska prawniczego
- Księgi wieczyste - system idealny?
Powszechny dostęp do ksiąg wieczystych otworzył drogę do masowego gromadzenia danych osobowych, tym samym wykorzystania ich w celach komercyjnych, a nawet ich niekontrolowany eksport poza kraje Unii Europejskiej. Ma się to zmienić.
Zakaz publikacji danych w Geoportalu - zbyt łatwy dostęp do ksiąg wieczystych
Imiona, nazwisko, PESEL, imiona rodziców – to podstawowe dane, które każdy może odnaleźć w księdze wieczystej. Nie tylko o właścicielu danej nieruchomości, ale również, m.in. o:
- wierzycielach hipotecznych,
- osobach zamieszkujących z tytułu dożywocia,
- osobach zawierających umowy deweloperskie.
Obecnie, aby uzyskać takie dane, wystarczy znać numer księgi wieczystej interesującej nas nieruchomości. Tak szeroki dostęp do danych osobowych za pośrednictwem ksiąg wieczystych skłonił Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (PUODO) w 2020 roku do uznania numerów ksiąg za dane osobowe i zakazania publikowania ich w Geoportalu.
Czytaj też: Sprawdź księgę wieczystą - jak to zrobić online? Jak dotrzeć do księgi wieczystej konkretnej nieruchomości?
Jednak sprawa Geoportalu to tylko wierzchołek góry lodowej. Na rynku powstało wiele podmiotów, które stworzyły (najczęściej przy pomocy botów) własne bazy danych o działkach, a następnie przyporządkowały je numerom ksiąg wieczystych. Zebrane informacje (w tym dane osobowe) są udostępniane odpłatnie poza jakąkolwiek kontrolą ze strony państwa oraz osób, których one dotyczą.
Proponowane zmiany w sposobie weryfikacji użytkowników ksiąg wieczystych
Wiceminister Arkadiusz Myrcha w liście do PUODO z 2 sierpnia 2024 r. przyznał, że wprowadzone do tej pory ograniczenia systemowe (np. weryfikacja CAPTCHA) mają znikomą skuteczność w przeciwdziałaniu tego rodzaju procederowi. Oprócz skierowania zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstw związanych z nieuprawnionym przetwarzaniem danych osobowych, zapowiada zmiany w dostępie do ksiąg wieczystych.
Ministerstwo Sprawiedliwości planuje wprowadzenie mechanizmu weryfikacji użytkowników przed udostępnieniem treści księgi wieczystej.
Zgodnie z wystąpieniem wiceministra, każdy, kto chciałby zapoznać się z wpisami w księdze wieczystej, musiałby najpierw zalogować się do systemu. Sposobem uwierzytelniania miałyby być znane nam kanały (Profil Zaufany, powiązana z nim bankowość elektroniczna lub mObywatel) z serwisów, takich jak ePUAP, mój GOV czy PUE ZUS.
Każde otwarcie księgi byłoby rejestrowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości, poprzez zapisanie IP użytkownika i jego danych osobowych.
PUODO w odpowiedzi z 18 października 2024 r. ocenił tę propozycję jako krok w dobrym kierunku i zwrócił uwagę na to, że dotychczas mylono jawność ksiąg wieczystych z ich powszechną dostępnością.
Polecamy też: Księga wieczysta – co sprawdzić przed kupnem nieruchomości? Zobacz, czego można się dowiedzieć z księgi wieczystej
Koncepcje zmian w księgach wieczystych z perspektywy środowiska prawniczego
Na razie za omawianą propozycją Ministerstwa Sprawiedliwości nie idą jednak projekty zmian rozporządzeń czy ustawy. To dobrze, że problem został dostrzeżony. Niestety prace wciąż znajdują się na etapie koncepcyjnym, a do konkretnych rozwiązań prawnych może czekać nas daleka droga. W środowisku prawniczym pojawiają się propozycje znacznie dalej idące od przedstawionych obecnie przez Ministerstwo. Niewątpliwie może się to przełożyć na szeroki odzew, gdy dojdzie do oficjalnych konsultacji społecznych konkretnych projektów aktów prawnych.
Już teraz pojawiają się głosy o konieczności liberalizacji dostępu i umożliwienia użytkownikom wyszukiwania ksiąg po adresie nieruchomości. Zwolennicy takiego rozwiązania dostrzegają, że podmioty komercyjne nie miałyby szans zaistnieć na rynku, gdyby księgi wieczyste były łatwe do odnalezienia. Popyt na takie usługi jest stały i trudno oczekiwać, by zniknął.
Przedstawiono też różne koncepcje umiarkowane. Jedna z nich zakłada, że dostęp do wyszukiwarki ksiąg wieczystych po adresie nieruchomości, mógłby zostać udzielony konkretnym grupom osób (np. geodetom, przedstawicielom zawodów prawniczych). Z kolei inna koncepcja zakłada, że nie tylko Ministerstwo powinno mieć dostęp do rejestru udostępnienia ksiąg wieczystych, ale również właściciel wpisany do danej księgi.
Zobacz też: Księga wieczysta online i tradycyjna 2023 - jak korzystać?
Księgi wieczyste - system idealny?
Wszystkie te rozwiązania są warte rozważenia. Pogodzenie jawności ksiąg wieczystych i potrzeby ochrony prywatności osób do nich wpisanych wymaga wypracowania zbalansowanego systemu dostępu, który zapewni odpowiedni poziom bezpieczeństwa informacji. Być może dałoby się stworzyć system wymagający logowania, umożliwiający nawet wyszukiwanie numerów ksiąg wieczystych według adresów nieruchomości, lecz jednocześnie ograniczający dostęp do określonych kategorii danych osobowych zawartych w księgach wieczystych bez wskazania konkretnego interesu prawnego, który usprawiedliwia uzyskanie takich danych.
