Kutner – czym jest? Jakie ma znaczenie dla roślin?
Kutner to gęste, poplątane włoski okrywające liście, łodygę i owoce niektórych roślin. Jaką rolę odgrywa kutner u roślin? Jakie rośliny mają liście pokryte kutnerem?
Celem każdej rośliny jest przetrwanie, przynajmniej do momentu, aż uda się wykształcić nasiona. Ma to zapewnić zachowanie gatunku. W trakcie swojego życia rośliny korzystają z różnorodnych mechanizmów, które zwiększają odporność na niekorzystne czynniki zewnętrzne i tym samym ułatwiają rozprzestrzenienie się. Takie funkcje spełnia m.in. kutner. Przy opisach roślin często można natknąć się na informację, że poszczególne (lub wszystkie) organy pokryte są kutnerem. Dzięki temu rośliny łatwiej przechodzą niekorzystny okres, np. upałów. Kutner swoją nazwę wziął od okrywy włókiennej tkaniny. I faktycznie jest tu pewna zgodność pod względem wyglądu.
Kutner – czym dokładnie jest?
Kutner (łac. tomentosus) to powłoka z włosków występująca na liściach, łodygach lub innych częściach. Zwykle ma postać gęstego „meszku”. Tworzą ją żywe lub martwe, zmodyfikowane wytwory skórki. Mogą mieć różny kształt i funkcje. Są proste, regularne lub poplątane.
Kutner może być trwały (całe życie rośliny) lub czasowy (np. występuje na młodych organach). Dla rośliny ma głównie znaczenie praktyczne, dla nas także estetyczne, gdyż w wielu przypadkach podnosi wartość roślin, wpływając m.in. na jej zabarwienie.
Polecany artykuł:
Autor: GettyImages
Starzec popielny
Funkcje kutnera u roślin
- Główna funkcja kutnera to ograniczanie transpiracji, tj. wyparowywania wody z aparatów szparkowych czy skórki. Dzięki warstwie włosków roślina lepiej radzi sobie w warunkach suszy, wytrzymuje w lżejszych, piaszczystych, mało wilgotnych glebach.
- Jednocześnie kutner chroni przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym. Tworzy dość szczelną warstwę, która ogranicza ryzyko oparzenia i rozprasza światło. To ogranicza uszkodzenia związane z przegrzaniem (ale także mrozem).
- Mechanizm sprawdza się również przy wysuszających wiatrach.
- Kutner czasem pełni funkcję magazynu wilgoci. Liście gęsto pokryte włoskami zbierają wilgoć, np. z porannej rosy, przez co są mniej narażone na przesuszenie. Tworzą czasowy „mikroklimat”.
Kutner ma również wpływ na wygląd roślin. Liście czy inne części gęsto pokryte włoskami zwykle są matowe. Kutner odpowiada za pożądany niebieskawy lub szary odcień roślin. W praktyce kolory włosków mogą być różne – od białych, szarych, srebrzystych po rude i brązowe. Szczególnie atrakcyjnie wyglądają młode, gęsto owłosione liście.
Przeczytaj też: Poradnik projektowania rabaty bylinowej - jak wybrać byliny na rabatę >>>
Rośliny pokryte kutnerem
W ogrodzie uprawianych jest wiele roślin, które pokryte są kutnerem. Są cenione właśnie ze względu na dużą odporność na niekorzystne czynniki oraz efektywny wygląd.
- Szarotka alpejska. Jednym z wizytówkowych przedstawicieli roślin wytwarzających warstwę kutneru jest szarotka alpejska (Leontopodium alpinum). To roślina górska, w Polsce występująca w Tatrach. Cała część nadziemna pokryta jest grubym filcowatym kutnerem, który pozwala jej rosnąć w ekstremalnych warunkach. To ochrona przed stratą wody, zimnem i gorącem. Gęste włoski występują nawet na kwiatach. Roślina świetnie sprawdza się w ogrodach skalnych. Wprowadza pewną dzikość i biało-szare barwy.
- Dziewanna kutnerowata. Innym reprezentacyjnym gatunkiem jest dziewanna kutnerowata (Verbascum phlomoides). W porównaniu z innymi dziewannami jest mocniej owłosiona. Kutner ma żółtą barwę. Roślina ma zastosowanie w ziołolecznictwie. W ogrodzie można ją wykorzystać do tworzenia dzikich zakątków lub łąk kwietnych.
- Sasanka. Efektowne włoski występują u sasanki (Pulsatilla). Kutner ma srebrzystą barwę. Chroni roślinę m.in. przed mroźnym i wysuszającym wiatrem.
- Rośliny okrywowe. Z roślin okrywowych na uwagę zasługują m.in. rogownica kutnerowata (Cerastium tomentosum), starzec popielny (Senecio cineraria), smagliczka skalna (Aurinia saxatilis) i czyściec wełnisty (Stachys byzantina). To popularne dekoracje ogrodów skalnych.
Wiele innych roślin otrzymało łacińską nazwę gatunkową właśnie od kutnera. Jest to krwawnik wełnisty (Achillea tomentosa), kokornak owłosiony (Aristolochia tomentosa), paulownia omszona (Paulownia tomentosa), czepota puszysta (Uncaria tomentosa) i Rhodomyrtus tomentosa.
- U drzew kutner występuje m.in. u topoli białej (Populus alba). Młode pędy i pączki pokryte są białymi włoskami, na spodzie liści występuje srebrzysty kutner.
Z chwastów kutner występuje m.in. u ostrożnia (Cirsium).
Powyższe gatunki to tylko nieliczne przykłady, roślin korzystających z dobrodziejstwa takiej ochrony jest znacznie więcej. Nie sposób ich wymienić.
Kutner pozwala roślinom przetrwać niekorzystny okres i prawidłowo rozwijać się. To mechanizm, który zachwyca swoją prostotą, a pełni wiele ważnych funkcji.
Autor: Agnieszka Mike-Jeziorska
Czyściec wełnisty
