Czerwona koniczyna - właściwości. Na co pomaga koniczyna czerwona? Jak ją stosować?
Koniczyna czerwona ma właściwości lecznicze. Jest również rośliną jadalną. Poza tym jest bardzo dekoracyjna, dlatego warto uprawiać ją w ogrodzie np. zamiast trawnika. Jakie właściwości ma czerwona koniczyna? Sprawdź, dlaczego warto mieć ją w ogrodzie.
Autor: GettyImages
Koniczyna czerwona jest jedną z ważniejszych roślin motylkowych uprawianych na paszę dla zwierząt.
Spis treści
- Koniczyna czerwona - koniczyna łąkowa
- Koniczyna czerwona - opis rośliny
- Koniczyna na łąkach i pastwiskach
- Wymagania koniczyny czerwonej
- Wysiew, koszenie i zbiory nasion koniczyny
- Na co pomaga koniczyna czerwona? Jak ją stosować?
- Koniczyna w kuchni
- Koniczyna w kosmetyce
Koniczyna czerwona - koniczyna łąkowa
Koniczyna czerwona (łac. Trifolium pratense), zwana też koniczem, należy do rodziny bobowatych (motylkowatych, Papilionaceae) nazwanych od specyficznej budowy ich kwiatu. Występuje w całej Europie, w środkowej Azji oraz północnej Afryce. Jest uprawiana także w Australii i obydwu Amerykach.
W Polsce to roślina bardzo pospolita. Spotkamy ją dziko rosnącą na łąkach, pastwiskach, w przydrożach i na miejskich trawnikach. Już od XI wieku była doceniana jako roślina pastewna. Uprawa rozpowszechniła się bardziej w XVIII wieku i trwa do dziś. Koniczyna znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Spośród roślin motylkowatych drobnonasiennych koniczyna łąkowa jest najczęściej uprawianym gatunkiem.
Koniczyna czerwona - opis rośliny
Koniczyna czerwona to wieloletnia zimotrwała roślina o pokroju półstojącym i szybkim tempie wzrostu, dorastająca do około 60 cm wysokości. Łodyga jest rozgałęziona, miękka, czerwono nabiegła. Jeden liść składa się z 3 mniejszych zaokrąglonych listków. Roślina jest mocno ukorzeniona. Jej palowy korzeń jest zbudowany z licznych i długich korzeni przybyszowychmoże sięgać aż 1,5 m w głąb ziemi, i jest zbudowany z licznych i długich korzeni przybyszowych. Głęboki system korzeniowy przyczynia się do spulchniania gleby. Proces ten ma szczególne znaczenie na glebach ciężkich i nieprzepuszczalnych - prowadzi do ich rozluźnienia.
Korzenie roślin motylkowych wydzielają do gleby substancje o właściwościach zlepiających i przez to przyczyniają się do powstawania struktury gruzełkowatej gleby. Mimo że koniczyna mocno się korzeni, to jest mało odporna na suszę. Ma też duże wymagania glebowe i wodne.Wiosną koniczyna rozwija się wcześnie, kwitnie od maja do września. Kuliste, różowo-purpurowe kwiaty o delikatnym zapachu przyciągają trzmiele i pszczoły, które przenosząc pyłek z jednego kwiatu na drugi zapylają je krzyżowo. W wyniku zapylenia zawiązuje się owoc - nieduży strąk zawierający jedno nasiono.
Koniczyna na łąkach i pastwiskach
Koniczyna jest jedną z ważniejszych roślin motylkowych uprawianych na paszę dla zwierząt. Roślina uprawiana w czystym siewie lub w mieszankach na paszę. Cechuje się wysoką produktywnością. Plon z suchej masy może wynieść nawet 16 t/ha. Koniczyna stanowi dużą wartość odżywczą dla zwierzą hodowlanych. Wysokobiałkowa, naturalna i niemodyfikowana genetycznie, treściwa karma zawiera wapń, magnez, fosfor, witaminy oraz składniki mineralne. Wprowadzenie do uprawy koniczyny czerwonej w gospodarstwach rolnych poprawia zdrowotność i plonowanie roślin następczych oraz pozostawia dużą masę resztek pożniwnych, wzbogacając warstwę orną gleby w substancję organiczną.
Dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi Rhizobium lub Bradyrhizobium, rozwijającymi się na jej korzeniach, koniczyna czerwona asymiluje azot atmosferyczny i pobiera z gleby mineralny w ilości około 170 kg/ha (w skali roku), z czego 59% wynosi udział azotu symbiotycznego. W praktyce oznacza to duże oszczędności dla rolnika wynikające ze zmniejszenia stosowanej dawki azotu w formie mineralnej.
Koniczyna czerwona jest źródłem cennej paszy dla zwierząt hodowlanych w postaci zielonki, siana i kiszonki. Wypasanie zwierząt na polu gdzie uprawiana jest koniczyna powinno odbywać się przy optymalnej wilgotności gleby. Mokra koniczyna może spowodować wzdęcia u przeżuwaczy. W mieszankach z trawami koniczyna wzbogaca ruń i poprawia jej smak.
Rośliny motylkowe, w tym koniczyna łąkowa, wykorzystywane są jako przedplon dla innych roślin uprawnych. Sprzyjają rozwojowi mikroorganizmów na powierzchni gleby i hamują wzrost chwastów. Wzbogacają glebę w związki azotu. Chronią glebę przed wysuszeniem i biorą udział w tworzeniu próchnicy zwiększając ilość materii organicznej i poprawiając zdolność gleby do gromadzenia wody.
Alternatywą dla trawnika będzie wysiana na naszej działce mieszanka traw tworząca łąkę kwietną. Koniczyna czerwona będzie stanowić dekoracyjny jej element.
Wymagania koniczyny czerwonej
Koniczyna czerwona lubi niezachwaszczoną, bogatą w materię organiczną, dobrze przygotowaną tzn. spulchnioną, nawiezioną i zwałowaną glebę. Preferuje gleby żyzne, zwięzłe i średnio zwięzłe, bogate w wapń, klasy bonitacyjnej co najmniej IVa. Odczyn gleby powinien być zbliżony do obojętnego (pH 6,5) lub lekko kwaśny (pH 5,6-6,5). Gleby kwaśne powinny być poddane wapnowaniu. Plon koniczyny jest mocno uzależniony od ilości opadów atmosferycznych, szczególnie w pierwszym roku uprawy. Koniczyna wymaga zmianowania. Nasilenie uprawy w jednym miejscu może skutkować tzw. wykoniczynieniem, czyli wzrostem patogenów, nicieni i grzybów w glebie, a w następstwie utrata plantacji. Odpowiednim przedplonem będą rośliny okopowe i rzepak.
Przed uprawą koniczyny nie należy sadzić roślin motylkowych drobnonasiennych i strączkowych. Plantacje nasienne nawozi się fosforem i potasem jesienią lub wczesną wiosną. Korzystne dla koniczyny jest nawożenie borem, manganem, molibdenem i miedzią. Należy je zastosować w roku siewu lub wiosną w roku zbioru rośliny.
Temperatura kiełkowania nasion koniczyny wynosi 2-5°C. Wschody znoszą krótkotrwałe przymrozki do -5°C. Najlepsza temperatura do wzrostu i rozwoju koniczyny wynosi 16-20°C. Największe zapotrzebowanie na wodę przypada na okres od drugiej połowy maja do końca sierpnia. Dobre plony i prawidłowy rozwój koniczyny łąkowej dają opady nie mniejsze niż 500-600 mm rocznie, z czego 350-400 mm w sezonie wegetacyjnym. Wiosną koniczyna wykazuje dużą wrażliwość na wahania temperatury. Ze względu na optymalne warunki wilgotnościowe w Polsce uprawia się ją głównie w południowej i południowo-wschodniej części kraju oraz na terenach nadmorskich.
Wysiew, koszenie i zbiory nasion koniczyny
Termin siewu koniczyny przypada na koniec marca i trwa do końca pierwszej połowy kwietnia, kiedy siewkom nie zagrażają już chłody. Koniczynę czerwoną wysiewa się w rozstawie rzędów co 30–40 cm na głębokości około 1,5 cm. Szeroka rozstawa siewu sprzyja prawidłowemu rozwojowi roślin (dociera do nich więcej światła i powietrza) i tworzeniu się dużej liczby pędów. Dla ochrony przed chwastami wykonuje się bronowanie. Odpowiednią porą zbioru na zielonkę dla bydła jest faza kwitnienia. Po tym okresie koniczyna drewnieje co obniża jej strawność i wartość odżywczą.
Pierwsze koszenie koniczyny czerwonej wykonuje się w fazie tworzenia pąków kwiatowych lub na początku kwitnienia. Wysiana wiosną już w roku siewu daje jeden pokos zielonki (ściernianki). W drugim roku wegetacji daje 2 pokosy: na początku czerwca i w sierpniu. Odrost po drugim pokosie można przeznaczyć na pastwisko. Wykoszonej masy nie należy przetrzymywać zbyt długo. Zbioru jesiennego nie należy opóźniać. Rośliny przed zimą powinny jeszcze zdążyć odrosnąć na wysokość około 10 cm. Po skoszeniu koniczyna bardzo dobrze odrasta.
Nasiona koniczyny czerwonej zbiera się dopiero z drugiego pokosu w roku pełnego użytkowania, gdy nasiona są twarde oraz mają typowe wybarwienie i połysk. Termin ten przypada zwykle na drugą połowę maja. Zbiór należy rozpocząć gdy 60–70% główek zaczyna przybierać barwę brunatną. Opóźnienie zbioru wpływa na mniejszą ilość nasion, gdyż wiązanie i dojrzewanie nasion odbywa się w gorszych warunkach pogodowych. Rośliny suszy się na rusztowaniach, ale niezbyt długo, aby nasiona nie uległy uszkodzeniu. Po omłóceniu przechowuje się je w ciepłym i przewiewnym miejscu. Ważne aby wyselekcjonowane nasiona do siewu były wysokiej jakości. Nasiona koniczyny przed siewem można zaprawić nitraginą, specjalnym nawozem bakteryjnym, który zawiera pożyteczne bakterie brodawkowe współżyjące.
Polecany artykuł:
W uprawie znajdują się odmiany diploidalne i tetraploidalne koniczyny łąkowej. Odmiany diploidalne cechuje lepsza plenność w uprawie nasion, większa zawartość suchej masy, oraz mniejsza podatność choroby grzybowe w porównaniu z odmianami tetraploidalnymi. Zalicza się do nich: Hruszowska, Nike, Bryza, Dajana, Raba, Parka, Parada, Krynia, Rozeta. Odmiany tetraploidalne lepiej plonują, szybciej odrastają wiosną i po koszeniu, są trwalsze i bardziej konkurencyjne dla traw. Mają trochę większą ilość białka w suchej masie i mniejszy współczynnik wysychania zielonki. Należą do nich: Jubilatka, Radyka, Etos, Karo, Bona, Tempus.
Na co pomaga koniczyna czerwona? Jak ją stosować?
Koniczyna znana była od dawna w tradycyjnej medycynie ludowej jako roślina lecznicza. Stosowano jej kwiaty i ziele jako środek wykrztuśny i moczopędny. Już w starożytności zauważył ją Dioskorydes (grecki lekarz, farmakolog i botanik, który żył i pracował w Rzymie w czasach cesarza Nerona). Polecał okłady z koniczyny oraz miodu na plamy skórne i poparzenia. Roślina była popularna jako środek gojący rany, przeciwskurczowy oraz stosowany na poprawę trawienia.
Kwiaty koniczyny czerwonej zawierają liczne substancje czynne. Fitoestrogeny – związki organiczne zawarte w roślinie, działające w organizmie ludzkim na podobieństwo estrogenów tj. żeńskich hormonów płciowych. Mogą oddziaływać na receptory estrogenowe i wpływać na utrzymanie prawidłowego poziomu estrogenu w okresie menopauzy. Są pomocne w zmniejszeniu uderzeń gorąca i nocnych potów.
Jako naturalne środki mogą okazać się skuteczne przy przeciwwskazaniu do stosowania hormonalnej terapii zastępczej u kobiet chorujących na zakrzepicę żył głębokich. Innymi flawonoidami zawartymi w koniczynie czerwonej są: kwercytyna o silnym działaniu antyoksydacyjnym, katechiny o działaniu ochronnym na układ sercowo–naczyniowy oraz saponiny o działaniu przeciwzapalnym.
Substancje zawarte w koniczynie mogą ograniczyć rozwój chorób przewlekłych, w tym krążenia i osteoporozy. Skutecznie neutralizują wolne rodniki, wspomagają odporność organizmu i spowalniają procesy starzenia się organizmu. Kwiaty koniczyny bogate są w witaminy: A, C, E oraz składniki mineralne: miedź, fosfor, żelazo, potas, magnez i wapń.
Okłady przygotowane z suszonej koniczyny łąkowej hamują łojotok. Służą do przemywania skóry trądzikowej i łuszczącej się. Działają przeciwzapalnie i łagodząco. Nalewka działa wyciszająco, łagodzi zespół napięcia przedmiesiączkowego oraz dolegliwości trawienne. Napary i odwary pomagają w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych rozrzedzając wydzielinę oraz są pomocne w zaburzeniach pokarmowych i zaparciach. Koniczyna jest rośliną miododajną. Miód z koniczyny łąkowej łagodzi dolegliwości kobiece i działa uspokajająco.
Koniczyna w kuchni
Koniczyną czerwona jest rośliną jadalną - jadalne są wszystkie części rośliny, korzenie tylko po ugotowaniu. Główki kwiatowe lub razem z szypułką długości około 7 cm i górnymi liśćmi, suszymy na powietrzu w przewiewnym miejscu. Surowe młode listki służą jako dodatek do sałat, a ze świeżych kwiatów przygotujemy letnią lemoniadę.
Koniczyna w kosmetyce
Preparaty kosmetyczne na bazie koniczyny czerwonej dzięki właściwościom przeciwutleniającym mogę przyczynić się do zwiększenia syntezy kolagenu w komórkach ciała poprawiając elastyczność skóry. Wyciągi wodne stosowane w zabiegach kosmetycznych ujędrniają i optycznie rozjaśniają cerę. Stosowanie szamponów i płukanek z dodatkiem koniczyny czerwonej zmniejsza wypadanie włosów i zapobiega androgenicznemu łysieniu u mężczyzn.
