Fosfor - znaczenie fosforu dla roślin. Rola fosforu w życiu roślin

2019-04-30 12:24

Fosfor należy do tzw. makroelementów, decydujących o właściwym funkcjonowaniu organizmów. Fosfor ma wpływ na wiele procesów zachodzących w komórkach, w tym głównie na powstawanie i obieg energii w roślinach. Jeśli dodamy do tego, że jest on również głównym składnikiem ścian komórek, DNA oraz wielu białek i enzymów, to powstaje obraz znaczenia tego pierwiastka dla roślin. Dowiedz się więcej o roli fosforu w życiu roślin, poznaj objawy niedoboru fosforu.

Nawożenie roślin
Autor: GettyImages Fosfor bezpośrednio wpływa na prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, kwitnienie, owocowanie oraz tworzenie nasion

Fosfor bezpośrednio wpływa na prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, kwitnienie, owocowanie oraz tworzenie nasion, a także na jakość gleby, w której roślina żyje. Rośliny pobierają fosfor głównie z rozpuszczalnych glebie związków nazywanych fosforanami (ortofosforanami). Im więcej przyswajalnych form fosforu jest w glebie oraz im większa jest wilgotność gleby (możliwość rozpuszczania tych związków), tym pierwiastek ten jest lepiej pobierany. Niestety, większa część fosforu wiąże się w glebie z różnymi formami chemicznymi innym pierwiastków (np. magnezu, wapnia, żelaza, glinu), tworząc trudno rozpuszczalne związki.Widać więc, że fosfor należy do pierwiastków trudno przyswajalnych z gleby, co związane jest z zależnościami chemicznymi panującym w roztworze glebowym (odczyn pH) oraz z temperaturą. Przy temperaturze poniżej 12 st. C mocno zmniejsza się dostępność fosforu (nawet o 70%), co jest ważne szczególnie wiosną - zatrzymanie dostępności fosforu przy chłodnej wiośnie negatywnie wpływa na rozwój systemu korzeniowego młodych roślin. Jednak negatywne objawy niedoboru są przemijające i zwykle po kilku dniach z temperaturą około 15 st. C, rośliny mogą spokojnie, dalej rozwijać system korzeniowy.Warto wiedzieć, że większość gleb w Polsce ma odczyn kwaśny, a także pamiętać o tym, jak pH wpływa na przyswajalność fosforu przez rośliny. Wiedza taka jest potrzebna, aby właściwie uprawiać i zasilać roślin. Jak pH gleby wpływa na przyswajalność fosforu?

  • Przy pH 6,5‑7,0 fosfor występuje w formach najlepiej przyswajalnych dla roślin.
  • Przy pH poniżej 5,0 (kwaśnym) powstają nierozpuszczalne, trudno przyswajalne postaci chemiczne.
  • Przy pH powyżej 7,0 (zasadowym) fosfor tworzy z jonami wapnia trudno rozpuszczalne, a co za tym idzie nieprzyswajalne sole.

Zapotrzebowanie roślin na fosfor

Można wyróżnić okresy (tzw. krytyczne), kiedy rośliny szczególnie potrzebują fosforu. Pierwszy, najważniejszy to początek wegetacji, start wzrostu roślin i wtedy potrzebują one najwięcej przyswajalnych form tego pierwiastka. Drugi okres zwiększonego zapotrzebowania na fosfor, to czas kwitnienia, a w szczególności tworzenia i dojrzewania owoców. Ważny jest także czas kończenia wegetacji (koniec lata/początek jesieni), kiedy rośliny potrzebują fosforu dla wzmocnienia systemu korzeniowego przed spoczynkiem zimowym.

Jak rozpoznawać niedoboru fosforu?

Objawy niedoboru (lub niedostępności fosforu) mogą być spowodowane różnymi przyczynami - najważniejsze z nich to:

  • zbyt wysokie pH podłoża (powyżej 7),
  • podłoże zbyt kwaśne lub zbyt zasobne w żelazo i cynk (utrudniają wchłanianie fosforu),
  • zbita, związana, nieprzepuszczalna gleba.

Pierwsze, zauważalne objawy niedoboru fosforu to niewielkie rozmiary rośliny, następnie powstawanie na blaszce liściowej roślin charakterystycznych nekrotycznych, fioletowoczarnych plam. Liście stopniowo deformują się, są zwinięte, wyschnięte i opadają. Mimo niedoborów, roślina może kwitnąć w pełni, ale owoce czy plony, jakie wyda, będą bardzo słabe, śladowe.

Nawożenie roślin
Autor: GettyImages Aby dostarczyć roślinom odpowiednią ilość przyswajalnych form fosforu, potrzebne jest regularne zasilanie odpowiednimi nawozami

Jak nawozić fosforem? Nawozy fosforowe

Aby dostarczyć roślinom odpowiednią ilość przyswajalnych form fosforu, potrzebne jest regularne zasilanie odpowiednimi nawozami. W rolnictwie i w produkcyjnych gospodarstwach ogrodniczych stosowane są specjalne nawozy fosforowe (np. fosfat, superfosfat, polifoska czy mączki fosforytowe). Można nimi nawozić także rośliny w ogrodach przydomowych i działkowych, jednak trzeba zwrócić uwagę na odpowiednią dawkę, by nie zaszkodzić roślinie. Obecnie na rynku ogrodniczym znajdziemy bogatą ofertę nawozów, przeznaczonych niemal dla każdej grupy roślin. Dla ogrodników-amatorów (np. właścicieli ogrodów przydomowych), najbezpieczniejsze i najłatwiejsze w stosowaniu będą specjalne nawozy mineralne (najczęściej rozpuszczalne w wodzie), przeznaczone do nawożenia roślin ozdobnych lub owocowych w ogrodzie. Charakteryzują się one specjalnie dobraną, zbilansowaną zawartością potrzebnych makroskładników (także fosforu). Nawozy mogą także występować w formie posypowej (proszek lub granulat) i wtedy należy pamiętać, aby po rozsypaniu wymieszać go z wierzchnią warstwą gleby. Dostępność fosforu można też poprawić zmieniając odczyn gleby - jeśli w ogrodzie mamy np. glebę o zbyt wysokim pH (zasadowym), możemy ją zakwasić poprzez użycie specjalnych preparatów i nawozów (np. przy pomocy rozcieńczonego roztworu kwasu fosforowego).W przypadku krzewów i drzew ozdobnych szczególnie ważne jest nawożenie fosforem (także potasem) wczesną jesienią, by rośliny mogły lepiej przygotować się do zimy – fosfor wzmacnia system korzeniowy i pomaga uniknąć jego przemarzania.

Sonda
Jakie prace w ogrodzie zajmują Ci najwięcej czasu?
O autorze
Maciej Aleksandrowicz
Maciej Aleksandrowicz
Maciej Aleksandrowicz - specjalista w zakresie zieleni, instruktor, koordynator szkoleń ogrodniczych, autor porad i artykułów o tematyce ogrodniczej. Absolwent szczecińskiej Akademii Rolniczej - jego specjalność to drzewa i krzewy ozdobne oraz kształtowanie terenów zieleni. Pracował w szkółkach roślin ozdobnych oraz firmach ogrodniczych. Współpracował z architektami krajobrazu przy opracowaniach związanych z inwentaryzacją i planowaniem zieleni. Od 2011 roku stale współpracuje z portalami ogrodniczymi, redakcjami czasopism branżowych jako ekspert, redaktor współpracujący, autor tekstów.