Rdza wejmutkowo-porzeczkowa. Objawy i zwalczanie
Choroby, które potrzebują dwóch żywicieli i rozwijają się na dwóch roślinach, to podwójny kłopot. Należą do nich rdze, które często w taki właśnie sposób rozprzestrzeniają się na wielu gatunkach roślin. Przykładem może być bardzo powszechna w ostatnich latach rdza gruszy oraz rdza wejmutkowo-porzeczkowa, która stale pojawia się w ogrodach przydomowych lub na działkach. Jak rozpoznać i zwalczać rdzę wejmutkowo-porzeczkową?
Podobnie, jak rdza gruszy, także rdza wejmutkowo-porzeczkowa potrzebuje gruszy i jałowca sabińskiego, tak samo rdza wejmutkowo-porzeczkowa do rozwoju potrzebuje porzeczki (głównie czarnej lub agrestu) i sosny wejmutki. Atakuje też inne ozdobne sosny pięcioigielne, np. sosnę limbę, himalajską, drobnokwiatową. Wynika to ze specyficznego cyklu rozwojowego tych chorób, które nazywane są dwudomowymi, ponieważ ich pełny rozwój dokonuje się przez pierwotną i wtórną infekcję na dwóch odrębnych gatunkach roślin.
Objawy i cykl rozwojowy rdzy-wejmutkowo porzeczkowej
Rdza wejmutkowo-porzeczkowa to choroba wywoływana przez grzyb Cronartium ribicola najpierw atakuje wiosną, a na pierwszy ogień idzie właśnie sosna – zwykle sosna wejmutka (Pinus strobus) – ozdobny, pięcioigielny gatunek (igły zebrane po 5 w pęczku) o ładnych niebieskozielonych, miękkich igłach, długości do 10 cm. Uprawiana jest często w parkach lub w dużych ogrodach ozdobnych, również przydomowych. Na pędach lub pniu wejmutki pojawiają się charakterystyczne, ciemnożółte lub pomarańczowe skupiska tzw. zarodników ognikowych, dzięki którym choroba rozprzestrzenia się dalej - na żywiciela wtórnego, czyli na porzeczkę. Najczęściej choroba powoduje również odbarwienia i żółte plamy na igłach sosny oraz zniekształcenia, zrakowacenia pędów oraz ich zamieranie, co często prowadzi do usychania całych drzew. W zainfekowanych miejscach powstają żółte wycieki zarodników grzyba. Na porzeczce pierwsze objawy rdzy wejmutkowo-porzeczkowej można zauważyć na początku lipca. Są to zwykle pomarańczowe lub brunatne, rdzawe plamy na górnej stronie blaszki liściowej. Z kolei na spodniej stronie liścia, tworzą się skupienia rdzawego, pylistego nalotu, który tworzą zarodniki rdzawnikowe – tzw. urediniospory, przez które choroba się rozprzestrzenia. W dalszej części lata lata w miejscach powstawania zarodników, na dolnej stronie liścia tworzą się brunatne wyrostki, gdzie powstają kolejne zarodniki – tzw. teliospory – forma przetrwalnikowa, dzięki której grzyb może przetrwać w niekorzystnych warunkach. Liście porzeczki zainfekowane chorobą przedwcześnie opadają, co osłabia rośliny i wpływa na znaczne obniżenie plonu owoców w danym sezonie.
Jak zapobiegać rozwojowi rdzy wejmutkowo-porzeczkowej?
Duże znaczenie w profilaktyce mają, jak zwykle, odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne oraz uprawowe - szczególnie w odniesieniu do porzeczki. Warto zadbać o to, by:
- unikać sadzenia w sąsiedztwie porzeczek drugiego żywiciela rdzy, czyli sosny wejmutki,
- krzewów porzeczki czarnej (i innych) nie sadzić za gęsto, a w odpowiedniej rozstawie, tak by rośliny miały zapewnione, przewietrzanie - chodzi o zapobieganie infekcjom, którym sprzyja wysoka temperatura i wilgotność,
- dbać o prześwietlanie i przycinanie krzewów porzeczek oraz regularne odchwaszczanie,
- unikać moczenia liści w czasie podlewania roślin (przy nawadnianiu automatycznym lepiej wybrać nawadnianie kropelkowe zamiast deszczowania zraszaczami),
- stosować zrównoważone nawożenie i unikać przenawożenia azotem,
- wygrabiać i niszczyć opadłe jesienią liście porzeczki, na których mogą zimować zarodniki grzyba.
Jakie preparaty stosować do zwalczania rdzy wejmutkowo-porzeczkowej?
W przypadku konieczności zastosowania środków ochrony roślin należy po pierwsze dobrać odpowiednie preparaty, a po drugie zastosować je w odpowiednich, zalecanych terminach, związanych z cyklem rozwojowym choroby. Zwykle okres występowania i infekowania roślin przez rdzę wejmutkowo-porzeczkową to czas od połowy kwietnia do połowy sierpnia. Najlepsze efekty w ochronie roślin uzyskać można, jeśli rozpoczniemy ją z początkiem sezonu, kiedy może atakować już sosnę, czyli od połowy kwietnia, aż do połowy lipca.
>> Przeczytaj też: Co to jest kalendarz ochrony roślin i jak z niego korzystać Pierwsze zabiegi ochrony (opryski) roślin zaleca się stosować przed kwitnieniem porzeczki, a kolejne po kwitnieniu. Do tego celu można zastosować np. preparat przeciwgrzybowy Signum 33 WG. Ostatnie zabiegi można wykonywać preparatami miedziowymi, np. Miedzian lub Miedzian Extra - aż do zbiorów owoców, bezwzględnie pamiętając o zachowaniu okresu karencji.Zwalczanie choroby na sośnie sprowadza się przede wszystkim do wycinania i usuwania z ogrodu porażonych pędów. Wszystkie rany po cięciu lub po oczyszczeniu pędów (do zdrowego drewna) ze zmian chorobowych należy zabezpieczyć środkiem przeciwgrzybowym, np. Funaben, maścią ogrodniczą lub farbą emulsyjną z dodatkiem fungicydu, np. Topsin. Oprócz tego w okresie infekowania (druga część lata) można opryskiwać sosny środkami przeciwgrzybowymi o działaniu systemicznym. W uprawach amatorskich można stosować na przykład preparat Saprol, który najlepiej zastosować co najmniej dwa razy w odstępie dwóch tygodni.
