Szpalery ogrodowe z drzew i krzewów: z jakich roślin, jak zakładać i pielęgnować
Spopularyzowane w XVIII i XIX wieku szpalery na stałe wpisały się w krajobraz miast, tworząc aleje, ale także gęste ściany zieleni oddzielające od siebie ogrody lub posesje. Jak tworzyć i pielęgnować szpalery ogrodowe?
Spis treści
- Czym są szpalery i jakie pełnią funkcje?
- Z jakich roślin robić szpalery?
- Jak stworzyć szpaler i pielęgnować rośliny w szpalerze?
Czym są szpalery i jakie pełnią funkcje?
Zwykle, wzorcowe szpalery to jednorzędowe (czasem dwu- lub kilkurzędowe) nasadzenia, złożone z jednego gatunku drzewa lub krzewu, które dzięki specjalnemu formowaniu i prowadzeniu z czasem tworzą mniej lub bardziej zwartą ścianę zieleni, pełniącą rolę zasłony lub odgrodzenia od innych przestrzeni.
Najczęściej nasadzenia szpalerowe stosowane są wzdłuż alei parkowych lub większych ulic w miastach, ale także (w nieco bardziej swobodnej formie) wzdłuż dróg pozamiejskich - dwa szpalery posadzone równolegle.
Rośliny posadzone w szpalerze powinny być poddawane specjalnemu cięciu (częściej pędów bocznych niż szczytowych), których celem jest uzyskanie po latach zwartej ściany zieleni. Nierzadko szpalery są także tworzone z roślin specjalistycznie formowanych – poprzez rozpinanie ich konarów na konstrukcjach (stelażach) lub rusztowaniach, co w połączeniu z odpowiednim cięciem, pozwala uzyskać zamierzony kształt korony np. konary rozłożone na boki tylko w jednej płaszczyźnie.
Współcześnie szpalery stosowane są głównie do "otulania" zielenią alei, ale mogą pełnić i pełniły niegdyś inne funkcje. W dużych ogrodach, przede wszystkim oddzielały od siebie poszczególne części, wycinano w nich otwory i dekoracyjnie formowano (np. w ogrodach barokowych). Służyły również po prostu jako zielone mury, oddzielające od siebie posesje albo do zasłaniania nieatrakcyjnych widoków. Szpalery mają także funkcje praktyczne, przydatne także w miastach np. są świetną osłoną przed silnym wiatrem, a także barierą chroniącą przed pyłem czy kurzem lub osłoną przed słońcem na wybranych przestrzeniach.
Przeczytaj też:
Żywopłoty - jakim oddzielić się od sąsiada? Żywopłot formowany czy nieformowany - co wybrać? >>>
Autor: GettyImages
Szpaler z drzew
Z jakich roślin robić szpalery?
Od samego początku powstania idei tworzenia szpalerów, do nasadzeń używano konkretnych, wybranych gatunków drzew lub krzewów – przede wszystkim liściastych. Sięgano po gatunki dobrze znoszące cięcie, o ładnym ulistnieniu i ładnie się zagęszczające, dzięki czemu można dowolnie je formować.
- Najczęściej stosowanymi gatunkami szpalerowymi są drzewa: lipy (Tilia), grab pospolity (Carpinus betulus), buk zwyczajny (Fagus sylvatica), kasztanowce (Aesculus), platan klonolistny (Platanus acerifolia) – jego konary często są prowadzone na różnego rodzaju stelażach, a także różne gatunki klonów, np. klon polny (Acer campestre) lub klon jesionolistny (Acer negundo).
- Bardzo często do tworzenia szpalerów służą także drzewa owocowe, które można formować, a także rozpinać ich konary na różnego rodzaju stelażach. Do najczęściej wybieranych do tego celu gatunków zalicza się: grusza (Pyrus), jabłoń (Malus), wiśnia (Prunus cerasus), a w cieplejszym klimacie także brzoskwinia (Prunus persica), morela (Prunus armeniaca).
- W rejonach o łagodniejszym klimacie na szpalery można stosować także zimozielone krzewy liściaste, jak np. ostrokrzew (Ilex) i wawrzyn szlachetny (Laurus nobilis).
- W ogrodach szpalery, czyli gęste formowane ściany o różnych wysokościach można także utworzyć z innych gatunków krzewów. Mogą to być między innymi ognik szkarłatny (Pyracantha coccinea), ligustr pospolity (Ligustrum vulgare), forsycja pośrednia (Forsythia x intermedia).
- Szpalery utworzą też gatunki, niewymagające częstego formowania ze względu na ich kolumnowy, stożkowy lub piramidalny pokrój. W tej grupie można wskazać popularne krzewy iglaste (i ich odmiany), takie jak: cis pospolity (Taxus baccata), cis pośredni (Taxus x media), żywotnik zachodni (Thuja occidentalis), żywotnik olbrzymi (Thuja plicata), cyprysik Lawsona (Chamaecyparis lawsoniana).
Jak stworzyć szpaler i pielęgnować rośliny w szpalerze?
Przy tworzeniu szpaleru, oprócz wyboru właściwego gatunku drzewa lub krzewu, ważne jest posadzenie roślin w odpowiedniej rozstawie, czyli odstępach od siebie. Nie powinny one jednak być zbyt stłoczone i rosnąć zbyt blisko – wystarczy, że lekko będą stykały się koronami.
W przypadku krzewów ważne jest także, by młode sadzonki przyciąć zaraz po posadzeniu (nawet o połowę), tak by zagęszczały się dobrze od samego dołu.
Gdy rośliny będą się rozrastać, należy je w kolejnych latach regularnie przycinać i formować (czasem nawet 2-3 razy w roku), aby wytwarzały jak najwięcej pędów i dobrze się zagęszczały. Uzyskanie szpaleru, jego właściwej wysokości, szerokości i zagęszczenia oprócz cięcia i formowania wymaga przede wszystkim cierpliwości!
Nie przegap:
Żywopłoty z traw ozdobnych - dobry pomysł na zielone osłony w ogrodzie >>>
Cięcie i pielęgnacja żywopłotu – zasady, terminy, narzędzia >>>
Topiary - rzeźby z roślin. Jak formować rośliny w różne figury >>>
