Instalacja wentylacji mechanicznej bez błędów

Każdy dom musi mieć sprawny i skuteczny - czyli najlepiej mechaniczny - system wentylacji. Jakie błędy łatwo popełnić podczas instalacji wentylacji mechanicznej? Jak ich uniknąć?

Zadaniem systemu wentylacji jest dostarczanie do pomieszczeń świeżego powietrza zewnętrznego i usuwanie z nich powietrza o obniżonej zawartości tlenu, za to o podwyższonym stężeniu substancji będących wynikiem działalności człowieka (palenia papierosów, gotowania, prania) oraz emitowanych przez materiały budowlane i wykończeniowe.

Intensywność wymiany powietrza, jaką ma zapewnić system wentylacji, musi być na odpowiednim poziomie. Nie może być zbyt słaba, ale też nie powinna być nadmierna, aby zimą nie powodować obniżenia wilgotności powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych ani nie zwiększać niepotrzebnie wydatków na podgrzewanie powietrza wentylacyjnego.

W budownictwie mieszkaniowym można spotkać jedno z dwóch rozwiązań wentylacji mechanicznej: wywiewną – z jednym centralnym wentylatorem usuwającym zanieczyszczone powietrze z budynku i dopływem świeżego powietrza przez nawiewniki – albo nawiewno-wywiewną – wyposażoną w centralę wentylacyjną z dwoma wentylatorami (nawiewnym i wywiewnym) oraz wymiennikiem ciepła (rekuperatorem). Dzięki rekuperatorowi można zimą odzyskiwać energię z powietrza usuwanego i w ten sposób znacząco ograniczyć wydatki na ogrzewanie powietrza wentylacyjnego.

Zrobienie w domu takiej instalacji to dla inwestora konieczność wydania dodatkowo kilkunastu tysięcy złotych.

Projekt instalacji wentylacji mechanicznej

Do prawidłowego zbudowania instalacji wentylacji mechanicznej konieczny jest jej projekt. Powinien on zawierać opis techniczny (wymiary kanałów wentylacyjnych oraz elementów nawiewnych i wywiewnych, parametry i lokalizację centrali wentylacyjnej, czerpni, wyrzutni, ewentualnie wymiennika gruntowego) oraz rysunki przedstawiające koncepcję rozprowadzenia instalacji i rozmieszczenia jej elementów. Instalację da się ułożyć bez projektu, ale mało prawdopodobne, że będzie potem działała tak, jak byśmy tego od niej oczekiwali.

Gdy zamawiamy u architekta indywidualny projekt domu, zwykle wystarczy, jeśli zgłosimy mu chęć posiadania wentylacji mechanicznej i ustalimy zasady jej funkcjonowania. Wiele domów powstaje jednak na podstawie projektów gotowych, a te w większości są przystosowane do wentylacji grawitacyjnej i jeśli chce się mieć mechaniczną z odzyskiem ciepła, trzeba ją zaprojektować osobno.

Projekt instalacji wentylacji mechanicznej najlepiej zlecić firmie specjalizującej się w montażu systemów wentylacji mechanicznej. Wykonanie go to dodatkowy wydatek co najmniej kilkuset złotych, ale gdy zamówimy go wraz z montażem systemu, rekuperatorem oraz pozostałymi elementami, otrzymamy go w cenie usługi.

Kiedy i jak układać instalację wentylacji mechanicznej

Przewody mają stosunkowo duże wymiary (średnicę co najmniej 125 mm, a gdy są prostokątne, powierzchnię przekroju nie mniejszą niż 120 cm2) i raczej trudno sobie wyobrazić, by w pomieszczeniach mieszkalnych mogły być prowadzone po wierzchu. Trzeba je jakoś ukryć - poziome na przykład w przestrzeni nad sufitem podwieszanym, pionowe - za obudową z płyt gipsowo-kartonowych, w szachcie instalacyjnym lub w przestrzeni pod schodami. Dlatego trzeba je układać, kiedy dom jest w stanie surowym.

W domu parterowym do rozprowadzenia poziomych przewodów warto wykorzystać poddasze nieużytkowe.

Jeśli instalacja wentylacji mechanicznej ma być z kanałów metalowych sztywnych, lepiej użyć takich o przekroju okrągłym niż prostokątnych, bo opory przepływu są w nich mniejsze. Krótkie odcinki bezpośrednio przed elementami nawiewnymi i za wywiewnymi należy zrobić z giętkich przewodów typu fleks. To pomoże ograniczyć przenoszenie drgań z kanału na nawiewnik. Kanały trzeba zaizolować termicznie, żeby nie wykraplała się na nich para wodna, zwłaszcza gdy są prowadzone przez przestrzenie nieogrzewane.

Jeśli jest problem ze zmieszczeniem dużych stalowych przewodów, można użyć elastycznych z tworzywa sztucznego. Mają znacznie mniejszą średnicę od blaszanych, więc do przetłoczenia tej samej ilości powietrza musi być ich więcej, ale przestrzeń, w której się zmieszczą, ma i tak wysokość mniejszą o blisko połowę. Układa się je na stropie w warstwie styropianu pod wylewką.

Przewody z tworzywa kosztują więcej, a dodatkowo są jeszcze potrzebne skrzynki rozprężne do łączenia rur z nawiewnikami oraz rozdzielaczowe do połączenia z rekuperatorem.

Niezależnie od rodzaju przewodów należy w nich zamontować przepustnice umożliwiające wyregulowanie przepływów w poszczególnych odgałęzieniach instalacji wentylacji mechanicznej.

Czerpnię, czyli dużą kratkę wentylacyjna z żaluzjami, można umieścić na ścianie zewnętrznej domu, najlepiej od strony północnej, możliwie daleko od okien, komina oraz wylotów pionów kanalizacyjnych. Jeśli instalacja współpracuje z gruntowym wymiennikiem ciepła albo na ścianie nie ma dobrego miejsca, można zrobić czerpnię gruntową, czyli zamontowaną na zakończeniu kanału ułożonego w gruncie i wyprowadzonego pionowo nad jego powierzchnię.

Wylot z wyrzutni zabezpieczony przed opadami atmosferycznymi trzeba umieścić tak, aby powietrze usuwane z wentylacji nie było kierowane do okien ani własnego, ani sąsiedniego budynku.

Jak ograniczyć hałas wentylacji mechanicznej

Potencjalnie źródłem największych hałasów jest centrala wentylacyjna, więc o jej jakość i sposób zamontowania należy zadbać przede wszystkim. Zanim kupi się konkretną centralę, warto sprawdzić jej parametry akustyczne (ciśnienie akustyczne, moc akustyczną), bo to one decydują o głośności.

Wartość ciśnienia akustycznego mierzona w pewnej odległości od wentylatora jest niższa od mocy akustycznej, ale odbierany hałas jest identyczny. Należy więc sprawdzić również, w jakiej odległości od urządzenia została wyznaczona wartość ciśnienia akustycznego. Zwykle to 1, 3 lub 5 m. Te informacje powinniśmy znaleźć wśród danych technicznych urządzenia.

Nie da się w całości wyeliminować hałasu przenikającego przez obudowę urządzenia do otoczenia. Jego skutki można jednak ograniczyć, jeśli centralę ulokuje się z dala od pomieszczeń, w których przebywają ludzie, na przykład na strychu, poddaszu, w przestrzeni między stropem a kalenicą, w piwnicy, garażu albo w innym pomieszczeniu pomocniczym. Można ją też obudować, ale w taki sposób, by nie ograniczać do niej dostępu, bo zawiera elementy, które trzeba co pewien czas czyścić lub wymieniać (filtry) albo naprawiać (wentylatory, grzałki).

Aby hałas i wibracje nie przenosiły się przez elementy konstrukcyjne budynku, centralę warto posadowić na gumowych wibroizolatorach.

Trzeba też wytłumić hałasy pochodzące z instalacji. Mogą je ograniczyć lub wyeliminować elastyczne połączenia między siecią przewodów wentylacyjnych a wentylatorami i centralą wentylacyjną oraz tłumiki z materiałem dźwiękochłonnym (wełną mineralną o grubości około 50 mm), zamontowane na przewodzie głównym w pobliżu centrali oraz na odcinkach czerpnym i wyrzutowym. Tłumienie będzie tym lepsze, im większa będzie łączna długość tłumików. Zaizolowania akustycznego potrzebują także przejścia kanałów wentylacyjnych przez przegrody budowlane. Materiał elastyczny trzeba umieścić między kanałem a przegrodą.

W instalacjach z długimi odcinkami przewodów, tłumiki można zastąpić izolowanymi przewodami elastycznymi typu fleks. Fragmenty takich przewodów zamontowane bezpośrednio przed nawiewnikami i tuż za kratkami wywiewnymi będą też skutecznie wyciszały odgłosy zbyt mocno przymkniętych przepustnic. Nie mogą być jednak dłuższe niż 4 m.

Niestety nie da się wyciszyć pracy niewłaściwie dobranych nawiewników czy zaworów wentylacyjnych (nawiewników z regulowanym grzybkiem). Jeśli po wykonaniu instalacji okaże się, że odgłosy ich pracy są zbyt dokuczliwe, aby je zmniejszyć, można co najwyżej zwiększyć chłonność akustyczną pomieszczenia, na przykład wyłożyć jego ściany materiałem dźwiękochłonnym, podłogę przykryć grubym dywanem, a w oknach zawiesić ciężkie kotary.