Słup betonowy lub słup drewniany. Z czego zrobić słup w domu?

Słup w domu to nie tylko element konstrukcyjny, ale często również ozdoba. Podpowiadamy, gdzie lepsze będą słupy betonowe, a gdzie słupy drewniane lub słupy stalowe.

Słupy są zawsze ważnym, a w małych domach niejednokrotnie jedynym akcentem architektonicznym ożywiającym elewację. Zwykle podkreślają miejsca wyjątkowe: osie, wejścia, połączenia domu z ogrodem. Najczęściej wspierają zadaszone wejście lub podcień tarasu w narożniku. Mogą nadawać miejscom przy ścianach domu półprywatny charakter – wyznaczać strefę pośrednią, gdzie jest się już na zewnątrz, ale jeszcze nie w otwartej przestrzeni. Rytmicznie powtórzone sprawiają, że dom ma reprezentacyjny wygląd, i kojarzą się z klasyczną powagą. Słup zawsze przyciąga uwagę, dlatego musi być starannie opracowany w formie, proporcjach i detalu.

Słup: masywny czy lekki?

Ważne są proporcje. Gdy słup jest zbyt cienki, sprawia wrażenie niestabilnego oparcia dla masywnych ścian pięter, portyku czy dużego dachu. W typowych domach zwiększanie szerokości słupa jest z reguły bezpieczniejsze niż jej zmniejszenie. Przy dużych płaszczyznach ścian tynkowanych lub licowanych ceramiką, z tradycyjnie rozmieszczonymi otworami okiennymi, masywny słup nie będzie nikogo raził. W domu w stylu dworkowym stosowna będzie forma klasycznej kolumny. W domu nowoczesnym sprawdzą się proste filary, słupy okrągłe żelbetowe lub z cienkich profili stalowych. Do domu o tynkowanych pełnych ścianach z typowymi otworami okiennymi prawie zawsze pasuje słup o kwadratowym lub prostokątnym obrysie zlicowany ze ścianą. Taki słup wydaje się jej fragmentem pozostałym po wydrążeniu w murze podcienia lub tarasu. Przy murowanym domu z tynkowanymi czy ceglanymi ścianami zwykle dobrze wygląda też słup drewniany z prostokątnych krawędziaków.

Sposób oparcia słupa

Styk z gruntem czy posadzką tarasu jest ważny nie tylko ze względu na artykulację, lecz także z tego prozaicznego powodu, że rozpryskująca się tam woda będzie brudzić i zawilgacać powierzchnię na dole słupa. W architekturze klasycznej w takich miejscach zawsze znajdowały się cokół lub baza kolumny. Była to powierzchnia o innej fakturze lub kolorze, co nie tylko akcentowało ważne miejsce sprowadzenia sił z budynku do gruntu, ale też ukrywało zabrudzenia i pozwalało łatwo zmyć czy pobielić na nowo ten fragment. Dolna część słupa musi mieć lico nienasiąkliwe i trwałe. Dobrym materiałem w takim miejscu jest wodochronny tynk lub beton czy też kamień (ale tylko trwały, na przykład granit, nigdy zaś piaskowiec, ponieważ zbyt szybko pod wpływem wody pokrywa się zielonkawym nalotem).

Zwieńczenie słupa

Drugim elementem wpływającym na wygląd słupa jest zwieńczenie. Jego poprzednikiem w przypadku kolumny klasycznej był kapitel, który akcentował miejsce przeniesienia ciężaru przekrycia i dachu z belkowania na podporę. Na szczycie późniejszych słupów murowanych znajdowała się głowica, czyli płyta szersza od słupa u jego nasady, w miejscu przejęcia obciążeń od ściany lub dachu. Oczywiście w przypadku domów jednorodzinnych, zwykle nie wyższych niż jednopiętrowe, wytrzymałość współczesnych materiałów nie wymaga stosowania jakichkolwiek głowic, ale ten styk nadal jest ważny, zwłaszcza gdy słup ma wystawać przed lico belki i ściany. Współczesną interpretacją głowicy jest jej odwrotność – słup specjalnie pocieniony w miejscu zwieńczenia. Dodaje to lekkości nawet masywnej podporze.

Słup betonowy

Słup betonowy musi być posadowiony na ścianie fundamentowej lub stopie. Konstruktor musi odpowiednio obliczyć reakcję gruntu oraz dobrać sposób i nośność fundamentowania. Jeśli słup nie tylko pełni funkcję dekoracyjną, lecz także jest elementem konstrukcyjnym, projektant musi go policzyć, zwymiarować, dobrać zbrojenie i zapewnić mu nośność przez trwałe połączenie z fundamentem i elementami nad nim. Słup betonowy zwykle jest wylewany z betonu w deskowaniu z kartonowych rur, niejednokrotnie z użyciem gotowych zestawów zbrojenia, które są oferowane w standardowych średnicach i długościach. Podobnie można przygotować filar o przekroju kwadratowym czy prostokątnym, wylewając go w systemowych blatach szalunkowych, ewentualnie deskując z płyt stolarskich czy OSB, co zapewnia odpowiednią dokładność i jakość powierzchni.

Możliwości konstrukcji betonowych: kształt słupa

Żelbet pozwala na uzyskanie właściwie dowolnego kształtu słupa. Jeśli użyje się bardzo dobrej jakości mieszanki oraz mrozoodpornych dodatków i betonu towarowego (z wytwórni) o gwarantowanej wytrzymałości (i opcjonalnie szczelności na wodę klasy co najmniej W4), można uzyskać beton, który nadaje się do eksponowania na elewacji, bo jest trwały i gładki. Beton elewacyjny w słupie może być barwiony w masie. Na rynku są dostępne kolorowe dodatki do mieszanki – od najczęściej spotykanego białego do barw ciemnych. Słup betonowy po oczyszczeniu powierzchni z raków i zapewnieniu mu przyczepności przez zmycie środków antyadhezyjnych używanych w deskowaniach można po prostu otynkować. Słupy żelbetowe bardzo często przygotowuje się również tak, że wykonana wcześniej obmurówka z cegieł lub kamieni staje się traconym deskowaniem dla układanego z betonu rdzenia. Łatwiej jednak robić słupy wykończone murem czy kamieniem jako obmurowanie rdzenia przygotowanego wcześniej w tradycyjnym szalunku z desek. W takim przypadku cegły lub kamienie wiąże się z rdzeniem kotwami z ocynkowanej lub nierdzewnej stali.

Słupy murowane

Warto rozważyć wymurowanie słupów z cegieł licowych lub fakturowanych bloczków. Słupy często wykańcza się dzisiaj okładziną z płytek, tańszą i dużo cieńszą niż licówka. Wówczas problemem jest zapewnienie odpowiedniej mrozoodporności. Jeśli zaprawa nie wypełnia całej przestrzeni między płytką a słupem, wilgoć kondensująca pod okładziną szybko doprowadzi do rozsadzenia zaprawy przez mróz, a w efekcie do odpadania płytek. Mimo że płytki te są bardzo odporne na mróz i wilgoć, są one także nienasiąkliwe i tym samym nieprzepuszczalne dla wilgoci. Nie pozwalają więc na odparowanie na zewnątrz kondensatu z zaprawy czy kleju, wobec czego mogą odpaść już po pierwszej zimie. Klinkierowe czy kamienne płytki wydają się najlepszą okładziną. Najczęściej dzisiaj stosowany tynk cienkowarstwowy na siatce także może być bardzo ładnie wykonywany.

Słupy stalowe

Stal jest doskonałym materiałem, jeśli chcesz mieć słup wytrzymały, a zarazem cienki. Musisz tylko pamiętać, że przewodzi ona ciepło, a gdy stalowa podpora ma łączność z żelbetową belką nadprożową czy podciągiem, jej odizolowanie termiczne od wnętrza domu jest prawie niemożliwe. Stal należy chronić przed korozją, co zapewniają powłoki ocynkowane lub farby antykorozyjne. Smukły słup nośny wymaga oczywiście przeliczenia w projekcie konstrukcyjnym.

Słupy drewniane

Spotyka się je przy domach z tego właśnie materiału, także nowoczesnych, szkieletowych i budowanych z płyt drewnopochodnych. Słupy z krawędziaków powinny mieć sfazowane narożniki. Zabezpiecza je to przed zniszczeniem i zmniejsza ryzyko zapalenia. Pięknym i trwałym materiałem na drewniane słupy jest drewno klejone. Trzeba jednak pamiętać o zastosowaniu ocynkowanych lub nierdzewnych łączników na stykach z belkami i w punktach oparcia. Słup drewniany na styku z fundamentem, podmurówką czy posadzką będzie narażony na szybkie zniszczenie. Beton i kamień mają dużą bezwładność cieplną i już samo to zjawisko powoduje, że na połączeniu tych materiałów z drewnem występuje wykraplanie, które niszczy i powoduje gnicie części słupa przylegającej do zimnego materiału. Dlatego drewniane słupy są dzisiaj podpierane za pomocą ocynkowanych lub nierdzewnych „butów” i unoszone na wysokość kilkunastu centymetrów nad posadzką.