Amplituner: podstawa kina domowego. Jaki wybrać?

Amplituner pełni rolę nagłośnienia podczas słuchania muzyki, oglądania filmów czy grania na konsoli. Po podłączeniu do amplitunera wielokanałowego zestawu głośników, można cieszyć się wysokiej jakości przestrzennym dźwiękiem, płynącym z odtwarzacza płyt, telewizora, smartfonu, a nawet bezpośrednio z internetu.

Chcąc własnoręcznie zbudować dobrej klasy system kina domowego, oprócz wysokiej jakości obrazu wyświetlanego na dużym telewizorze, nie powinno się zapominać o dźwięku, którego jakość ma równie istotny wpływ na doznania podczas seansów.

Zastanawiając się nad zakupem kina domowego, można wybrać prostsze rozwiązanie i zdecydować się na jeden z gotowych zestawów, który wystarczy rozpakować i podłączyć do telewizora. Osoby bardziej wymagające, chcące rozbudować posiadany system lub własnoręcznie dobrać poszczególne jego komponenty, powinny zacząć od wyboru amplitunera AV.

Amplituner: jak działa

Amplituner to w uproszczeniu urządzenie łączące w sobie funkcje wzmacniacza i odbiornika radiowego. Nazwa powstała z połączenia dwóch angielskich słów: amplifier – wzmacniacz, i tuner – odbiornik radiowy. Oprócz tunera radiowego (analogowego FM i cyfrowego DAB+), w obudowie znajduje się jeszcze wielokanałowy wzmacniacz mocy oraz procesor dźwięku przestrzennego. Amplitunery wykorzystuje się do odbierania i przesyłania sygnału audio i wideo pomiędzy odtwarzaczem DVD, odtwarzaczem Blu-ray, komputerem, smartfonem, konsolą do gier czy serwisami strumieniującymi a telewizorem i zestawem głośników. Najnowsze modele amplitunerów wspierają transmisję bezprzewodową Wi-Fi i Bluetooth. Wiodącymi producentami amplitunerów są firmy Pioneer, Yamaha, Denon, Onkyo, Marantz, Harman Kardon i Sony.

Jaki wybrać amplituner: ważne funkcje urządzenia

Amplituner to element systemu domowej rozrywki, pozwalający melomanom rozkoszować się muzyką z tradycyjnych źródeł, tj. płyty winylowe czy płyty CD-Audio/SACD. Kinomaniakom natomiast oferuje seanse wzbogacone o dźwięk przestrzenny. Technicznie amplituner to wielokanałowy wzmacniacz wyposażony w szereg funkcji dodatkowych. Zadaniem urządzenia jest wzmacnianie sygnału audio, a oprócz tego dekodowanie wielokanałowych ścieżek z filmów. Dźwięk zostaje zamieniany z postaci cyfrowej na analogową i przesyłany do głośników. Amplitunery można podzielić na dwie grupy:

• amplitunery dwukanałowe, przeznaczone do słuchania muzyki, zapewniające wysokiej jakości dźwięk stereo
• amplitunery AV (wielokanałowe), będące obowiązkowym składnikiem systemu kina domowego.

Najnowsze konstrukcje umożliwiają również obróbkę sygnału wideo, strumieniowanie mediów z internetu, zapewniają łączność z siecią W-Fi, oraz obsługę stref.

Producenci amplitunerów oferują w swoich konstrukcjach coraz więcej nowinek technologicznych, adresowanych do różnych grup odbiorców. W przypadku, gdy amplituner ma „napędzić” mało rozbudowany system kina domowego w niewielkim salonie, spokojnie można zrezygnować z wielu funkcji, wybrać tańszy model podstawowy z konfiguracją głośników 5.1 i o mniejszej mocy. Użytkownicy z ograniczonym budżetem powinny w pierwszej kolejności poznać możliwości topowych modeli amplitunerów danego producenta, a następnie eliminując niepotrzebne funkcje znaleźć amplituner stanowiący kompromis między ceną a możliwościami.

Natomiast osoby chcące zbudować w domu prawdziwą salę kinową oraz dodatkowo zapewnić nagłośnienie w innych pomieszczeniach (tzw. strefach), pod uwagę muszą brać mocne modele wyższej klasy. Amplitunery z najwyższej półki cenowej mogą obsługiwać nawet 13 kanałów audio (np. w konfiguracji głośników 7.2.6), tworząc scenę otaczającą słuchacza dźwiękiem z każdej możliwej strony. Nowoczesny amplituner kina domowego powinien być wyposażony w jak najlepszy procesor do obróbki audio i wideo, wspierający najnowsze formaty dźwięku przestrzennego, tj. Dolby Atmos i DTS:X, oraz obrazu w rozdzielczości 4K z technologią HDR.

Każdy amplituner odbiera sygnał ze stacji radiowych FM, a nowsze modele także z radia cyfrowego DAB+ (Digital Audio Broadcasting). Zwolennicy rozgłośni radiowych powinni zwrócić uwagę, czy urządzenie ma możliwość odtwarzania strumieni radia internetowego, dających dostęp do tysięcy rozgłośni nadających swoje audycje 24 godziny na dobę z całego świata. 

Amplitunery z wyższej półki cenowej obsługują technologię Multiroom, dzięki której możliwe jest przesyłanie sygnału do drugiej, a nawet trzeciej strefy pomieszczeń. Pozwala to odtwarzać muzykę z różnych źródeł w całym domu. Amplituner może być wyposażony w funkcje dodatkowe np. automatyczną kalibrację akustyki pomieszczenia, czy sterowanie za pośrednictwem poleceń głosowych.

Wybieramy amplituner: moc muzyczna, moc znamionowa i impedancja

Wybierając amplituner kina domowego trzeba zapoznać się z różnymi jego parametrami. Decydują o tym, czy sprzęt spełni nasze oczekiwania. Najważniejsze parametry charakteryzujące dobry amplituner AV to:

• moc,
• liczba obsługiwanych kanałów,
• wbudowane dekodery audio i wideo,
• liczba wejść i wyjść,
• urządzenia z jakimi może współpracować.

Porównując modele amplitunerów napotkać można na dwa oznaczenia mocy - muzyczną i znamionową (inaczej skuteczną, ciągłą lub RMS). Pierwszy, mniej istotny parametr oznacza maksymalną moc chwilową, jaką można uzyskać jedynie w bardzo krótkim czasie (podawane przez producentów wysokie wartości są zazwyczaj zabiegiem marketingowym). Drugi, o wiele istotniejszy parametr oznacza moc, którą sprzęt może być obciążony w sposób ciągły bez ryzyka uszkodzenie i przy minimalnych zniekształceniach. To właśnie moc znamionowa powinna być brana pod uwagę podczas wyboru odpowiedniego sprzętu. Im wyższa moc, tym uzyskamy głośniejszy i czystszy dźwięk. Amplitunery kina domowego dysponują zwykle mocami powyżej 80 W na kanał. Dobór odpowiedniej mocy amplitunera zależy od powierzchni pomieszczenia. Sprzęt o mocy RMS wynoszącej ok. 400 W (po zsumowaniu mocy wszystkich kanałów, jakimi dysponuje wzmacniacz) powinien wystarczyć do dobrego nagłośnienia pokoju o powierzchni ok. 20 m². Na każdy dodatkowy metr kwadratowy powinno się dodać 10 W mocy. Dobierając moc RMS amplitunera należy pamiętać, aby moc znamionowa każdego z głośników była większą o ok. 20–30%. Przykładowe oznaczenie mocy amplitunera: 7 x 80 W oznacza, że dźwięk może być wysyłany do 7 kanałów (kolumn głośnikowych), z mocą 80 W na każdy kanał. Amplitunery wyposażane są w zasilacze transformatorowe, które zapewniają urządzeniu pełną moc bez względu na jego obciążenie.

Istnieje również parametr impedancji, która może wynosić 4, 6 lub 8 omów. Impedancja głośników powinna być równa lub wyższa od impedancji amplitunera. Podłączenie kolumn o mniejszej impedancji może przy bardzo dużym obciążeniu (wysokim poziomie głośności) doprowadzić do ich uszkodzenia. W praktyce jednak parametr impedancji nie ma obecnie tak dużego znaczenia jak jeszcze kilkanaście lat temu. Współczesne zestawy kolumn można podłączać do amplitunerów bez większego ryzyka uszkodzenia zamontowanych tam głośników.

Dekodery audio i systemy nagłośnienia

Zadaniem amplitunera jest wzmocnienie wejściowego audio, następnie cyfrowe przetworzenie go za pomocą procesora sygnałowego DSP, separacja na poszczególne kanały i przesyłanie do poszczególnych głośników zestawu kina domowego lub do innych stref dźwiękowych, czyli dodatkowych głośników rozmieszczonych w innych pomieszczeniach. Wybierając amplituner kina domowego, należy upewnić się, jakie obsługuje standardy dźwięku i dekodery audio. Procesor sygnałowy DSP w jaki wyposażone jest urządzenie, umożliwia odczytanie dźwięku zapisanego na nośniku, np. na płycie Blu-ray, przetworzenie sygnału, zamianę z postaci cyfrowej na analogową i na koniec przesłanie go do głośników. Nowoczesny amplituner powinien obsługiwać dekodery Dolby Digital (AC-3), Dolby Pro Logic, Dolby Digital Plus, Dolby True HD, DTS, DTS-HD. Coraz częściej dostępne są również najnowsze systemy dźwięku obiektowego DTS:X i Dolby Atmos, które wykorzystują dodatkowe głośniki efektowe, odtwarzające dźwięk na różnych wysokościach. Aktualnie te dwa systemy zapewniają najlepszą jakość audio w kinie domowym. Nie należy również zapominać, aby urządzenie odczytywało różne formaty plików audio: MP3, WAV, WV, FLAC, APE, M4A, WMA, AAC, AC3, OGG, MPC.

Obecnie minimum stanowią amplitunery obsługujące dźwięk formatu 5.1, czyli 5 głośników (centralny, 2 kolumny przednie, 2 efektowe surround) plus 1 głośnik niskotonowy (subwoofer). Jeśli jednak chcemy stworzyć prawdziwe centrum domowej rozrywki, warto zainwestować w droższy model amplitunera, zapewniający dźwięk formatu 7.2 lub 9.2 (z dodatkowymi kanałami pozwalającymi stworzyć efekty dookólne oraz pojawiające się na różnych płaszczyznach).

Ważnym parametrem dobrego amplitunera jest precyzyjna filtracja niskich tonów. Warto zwrócić uwagę, jak dokładna jest regulacja częstotliwości podziału sygnału między aktywny subwoofer a głośniki przednie, centralne, tylne i efektowe. Koneserów dźwięku z pewnością zainteresuje funkcja bi-ampingu kolumn przednich (każda zasilana jest dwoma wzmacniaczami). Pozwala to sterować osobno tonami niskim i wysokimi, ma wpływ na poprawę jakości dźwięku.

Przetwarzanie sygnału wideo przez amplituner

Współczesne telewizory oferują świetną jakość obrazu, który zadowoli nawet najbardziej wymagających fanów dobrego kina. Dlatego też bardzo ważnym parametrem amplitunera AV jest obsługiwana rozdzielczość wideo. Obecnie standardem jest rozdzielczość 4K ze wsparciem dla technologii HDR. Pośród funkcji wideo, w jaki może być wyposażony amplituner powinno znaleźć się też skalowanie obrazu niższej rozdzielczości do formatu 4K Ultra HD (funkcja bardzo istotna dla posiadaczy kolekcji filmów na płytach DVD). Dzięki temu rozwiązaniu można uzyskać wysokiej jakości obraz z materiału o niższej rozdzielczości. Coraz więcej amplitunerów obsługuje standard Dolby Vision, który zapewnia jeszcze większą szczegółowość i lepszy kontrast obrazu.

Amplituner: jakie ma wejścia i wyjścia

Amplituner wyposażony jest w zestaw wejść służących do podłączania różnych źródeł sygnału audio i wideo (np. odtwarzacza Blu-ray, gramofonu, laptopa, smartfona, tunera telewizji kablowej lub satelitarnej, czy konsoli do gier). Oprócz tego do dyspozycji jest kilka wyjść, do których podłącza się telewizor, projektor i zestaw głośnikowy. Amplituner powinien być wyposażony minimalnie w 3 porty HDMI wejściowe i 2 porty HDMI wyjściowe (najlepiej w wersji 2.1, umożliwiającej przesyłanie obrazu o rozdzielczości 7680x4320 8K UHD z częstotliwością 120 Hz). Standardowo w obudowie znajdziemy też wyjście słuchawkowe i gniazdo antenowe. Do podłączania głośników służą zaciski, każdą kolumnę podłącza się kablem dwużyłowym. Osobne wyjście służy do podpięcia głośnika niskotonowego. 

Oprócz tego amplituner powinien być wyposażony w wejście optyczne (istotne dla bardziej wymagających melomanów), wejście S-Video (obsługujące np. starsze modele kamer) i wejście Phono do podłączania gramofonu. Przydadzą się też analogowe wejścia typu RCA (chinch), pozwalające podłączyć do amplitunera np. kasetowy deck, a także kilka wejść USB (w tym jedno z przodu obudowy). Ważna jest tez obsługa interfejsu Bluetooth, pozwalającego połączyć amplituner bezprzewodowo ze smartfonem lub słuchawkami. Modele z obsługą sieci mają także wejście LAN oraz wbudowaną kartę Wi-Fi.

Wybieramy amplituner: dostęp do sieci lokalnej i internetu

Nowe amplitunery mają możliwość łączenia się poprzez domową sieć Wi-Fi z internetem, np. w celu korzystania z zasobów serwisów strumieniujących muzykę czy słuchania internetowego radia. Coraz popularniejsza staje się możliwość przesyłania dźwięku i obrazu pomiędzy różnymi urządzeniami pracującymi w sieci domowej, z wykorzystaniem technologii DLNA (Digital Living Network Alliance). Amplitunery z funkcjami sieciowymi umożliwiają słuchanie muzyki z różnych urządzeń znajdujących się w domu np. dysków sieciowych NAS, komputerów i smartfonów. Dostępna w coraz większej liczbie modeli amplitunerów obsługa serwisów Tidal, Deezer czy Spotify powoduje, że do odtwarzania muzyki na sprzęcie Hi-Fi nie jest już potrzebny fizyczny nośnik w postaci płyty CD, ani nawet pliki MP3 – audio jest pobierane bezpośrednio z sieci i po obróbce przesyłane na głośniki.  

Inną nowoczesną technologią bezprzewodową jest Multiroom. Amplituner z taką funkcjonalnością obsługujący np. system audio 7.1, jest w stanie przesyłać muzykę do różnych pomieszczeń w całym domu. W salonie ustawić można głośniki w układzie 5.1, a dwie dodatkowe kolumny zainstalować w sypialni. Przykładem tego typu technologii jest MultiCast opracowana przez firmę Yamaha. Zgodne z nią urządzenia (amplituner i bezprzewodowe głośniki) łączą się ze sobą poprzez sieci Wi-Fi, dając możliwość słuchanie muzyki jednocześnie z różnych źródeł w kilku pomieszczeniach, a dodatkowo sterowania odtwarzaniem za pomocą mobilnej aplikacji MusicCast Controller. Yamaha wykorzystuje też dwukierunkowy interfejs Bluetooth Output. Dzięki niemu amplitunery zgodne z MusicCast mogą zdalnie odtwarzać muzykę ze smartfonu czy laptopa, a także wysyłać sygnał audio np. do bezprzewodowego głośnika lub słuchawek innego producenta.

Konfiguracja amplitunera i sterowanie

Konfiguracja amplitunera zazwyczaj nie jest skomplikowana. W wielu modelach dostępny jest asystent ustawień, który pozwala uzyskać możliwie najlepsze brzmienie kalibrując dźwięk tak, aby idealnie dostroić jego parametry do pomieszczenia i indywidualnych preferencji słuchacza. Dodatkowe narzędzia diagnostyczne pozwalają zidentyfikować i usunąć ewentualne problemy np. z połączeniem sieciowym.

Do sterowania amplitunerem można wykorzystać pilota, smartfon lub tablet z zainstalowaną dedykowana aplikacją. Najnowsze konstrukcje wyposażane są również w sterowanie głosowe. Za pośrednictwem prostych komend można dostosować głośność, przejść do następnego utworu, przełączać wejścia dla różnych odtwarzaczy itd.

Współczesna modele amplitunerów wyposażane są w interfejs Bluetooth, który pozwala wygodnie przesyłać i odtwarzać multimedia z urządzeń mobilnych bez konieczności łączenia ich z internetem. Smartfony marki Apple współpracujące z amplitunerami różnych producentów (np. DENON, Yamaha, ONKYO) wykorzystują do zdalnego sterowania system AirPlay. Możliwe jest również kontrolowanie amplitunera za pośrednictwem dowolnego smartfonu z Androidem. Za pomocą telefonu można regulować poziom głośności, barwę dźwięku, wybierać źródło sygnału, zmieniać strefy itp.

Instalując amplituner należy pamiętać, aby wokół urządzenia było wystarczająco dużo wolnego miejsca, co zapewni prawidłową cyrkulację chłodzącego powietrza (nie można zakrywać kratek wentylacyjnych na obudowie!). Wśród urządzeń możesz również spotkać się z amplitunerami typu slim. Ich obudowa jest znacznie mniejsza (niższa), niż w klasycznych modelach i wymaga mniejszej ilości miejsca w szafce na sprzęt RTV.