Jak ostrzyć noże, dłuta, siekierę. Osełki ręczne i elektryczny sprzęt do ostrzenia

Podpowiadamy jak ostrzyć noże, siekiery, dłuta, sekatory, wiertła. Warto mieć w domowym warsztacie osełki lub elektryczne narzędzia do ostrzenia i wiedzieć, jak je wykorzystać.

Nawet najdroższe, laserowo ostrzone noże z najlepszej stali z czasem stają się tępe. Ich użycie powoduje, że po pewnym czasie trzeba przywrócić im pełną zdolność cięcia. Podobnie wygląda sytuacja z siekierami, dłutami, sekatorami, wiertłami, tarczami i łańcuchami pił. Narzędzi i akcesoriów wymagających ostrzenia jest bardzo dużo. Do historii przechodzą domokrążni rzemieślnicy ostrzący noże i nożyczki. Trzeba samemu radzić sobie ze stępionymi narzędziami.

Ostrzenie noży, nożyczek, sekatora

Noże ostrzymy na osełkach płaskich lub osełkach prętowych o okrągłym przekroju, które są umieszczane pod kątem w otworach specjalnej podstawki. Podczas tej czynności ważne jest ustawienie ostrza pod właściwym kątem w stosunku do osełki. Wiele tu zależy od przeznaczenia noża. Te do precyzyjnych cięć powinny być ostrzone pod kątem 15^o. Pozostałe noże ostrzymy pod kątem do 30^o. Zazwyczaj jednak kąt się uśrednia do 20^o. Nie ma to znaczenia, gdy korzystamy z ostrzałki szczelinowej. Są w niej dwie małe tarcze, które same się ustawiają, lub kamienie szlifierskie ustawione w kształt litery V.

Nożyczki lub sekator ostrzymy, używając osełek owalnych. Kąt ostrzenia powinien w tym wypadku wynieść 75-80^o. Nóż przesuwamy po ostrzałce ostrzem do przodu. Ostrze ustawiamy prostopadle do kamienia i w trakcie ruchu pochylamy je do przodu, aby na koniec z kamieniem stykał się tylko jego czubek. Delikatniej dociskamy nóż do osełek diamentowych, mocniej do kamieni sztucznych lub naturalnych. Jeśli regularnie ostrzymy nóż bądź nożyce, wystarczy stosowanie osełki o gradacji 300-600. Niższe gradacje są potrzebne do ostrzy bardziej zaniedbanych, a wyższe – do ostatecznego naostrzenia krawędzi albo wypolerowania noża.

W przypadku noży wędkarskich, myśliwskich, scyzoryków i tym podobnych po ostrzeniu metalową część warto przetrzeć specjalnym olejem, na przykład kameliowym, aby nie pojawiła się na nim rdza. Do pielęgnacji ostrzy służą też pasty polerskie oraz gumki do usuwania rdzy.

Jak naostrzyć dłuto

Do ostrzenia dłut płaskich i gniazdowych najwygodniej jest użyć szlifierki wolnoobrotowej. Jeśli nie mamy takiego sprzętu, możemy wykorzystać osełkę o kształcie trójkątnym. Pamiętajmy, że dłuto przesuwa się po osełce ostrzem do przodu, czyli w tym samym kierunku, w jakim tnie ono drewno. Szlifując dłuta płaskie lub gniazdowe, uważajmy, aby nie zmniejszyć zanadto kąta nachylenia ostrza. Powinien on wynosić od 15 do 35^o. Kąt ostrzy dłut przeznaczonych do drewna miękkiego powinien mieścić się w zakresie 15-25^o, a tych do drewna twardego w zakresie 25-35^o. W zachowaniu kąta pomoże prowadnik, w którym umieszczamy ostrze podczas szlifowania. Można go stosować zarówno przy ostrzeniu ręcznym, jak i mechanicznym. Najpierw szlifujemy płaską powierzchnię dłuta, równomiernie dociskając do kamienia, a następnie przekręcamy ostrze dłuta i ostrzymy część fazowaną. Na koniec robimy tak zwaną mikrofazę, czyli zeszlifowujemy krawędź tnącą pod kątem o 3-4^o większym, niż ma część fazowana, aby ją wzmocnić. Podczas szlifowania dłut dobrze jest użyć wody bądź olejów chłodzących, żeby nie przegrzać ostrza. Do ostrzenia dłut wąskich powinniśmy stosować bardziej miękki kamień niż do dużych i szerokich. Po naostrzeniu dłuto trzeba jeszcze z obu stron delikatnie przetrzeć papierem ściernym o gradacji najpierw 600, później 1200 lub kamieniem szlifierskim o małej twardości. Do ostrzenia żłobaków albo dłut specjalnych także wykorzystuje się osełki o mniejszej twardości. Możemy również użyć miniszlifierki elektrycznej. Montuje się do niej kamienie szlifierskie o różnej średnicy i różnym kształcie. Takim sprzętem poradzimy sobie z wewnętrznymi, krzywoliniowymi profilami dłut. Dobrze naostrzone dłuto powinno z łatwością wnikać w drewno także w poprzek jego włókien. Podane zasady odnoszą się również do ostrzy strugów ręcznych.

Jak ostrzyć siekierę

Do ostrzenia siekiery możemy oczywiście posłużyć się elektryczną szlifierką dwutarczową, ale często musimy naostrzyć siekierę w plenerze. Wtedy pozostaje nam owalna osełka. Pamiętajmy, aby siekierę przesuwać po osełce ostrzem do przodu, najpierw z jednej, a potem z drugiej jego strony. Można też wykonywać osełką koliste ruchy, tak jakbyśmy myli siekierę, a nie ją ostrzyli. W warsztacie powinniśmy mieć zestaw kilku osełek o różnych gradacjach. Ta o gradacji od 80 do 700 jest wskazana do ostrzenia wstępnego siekier (oraz innych narzędzi – dłut, sekatorów, nożyc) bardzo zniszczonych, których ostrze jest poszczerbione lub zardzewiałe. Zazwyczaj właściwe ostrzenie wykonujemy kamieniem o gradacji 800- 3000, a na koniec poprawiamy kamieniem gradacji 4000- 6000. Do wstępnego ostrzenia siekiery można też użyć pilnika. Przesuwamy nim po ostrzu „pod prąd”, czyli w kierunku przeciwnym do kierunku cięcia. Pilnik dociskamy do materiału, wykonując ruch w przód, a cofając, zwalniamy nacisk lub wręcz unosimy pilnik, żeby zaniechać cofania, czyli ruchu jałowego. Jeśli ostrze siekiery jest mocno wyszczerbione, najpierw trzeba zeszlifować uszkodzony fragment, później uformować na nowo kształt ostrza i dopiero je naostrzyć. Podobnie postępujemy z innymi narzędziami - nożami, nożycami, sekatorami, dłutami.

Sprawdź też:

• wybieramy młotowiertarki - na co zwrócić uwagę przy zakupie >>>
• wybieramy WIERTARKI udarowe - TEST i ranking 5 modeli >>>
• pilarki TARCZOWE - jaką wybrać >>>

Uszkodzenia ostrza można też usunąć poprzez tak zwane klepanie (podobnie jak w przypadku kosy). Używa się do tego młotka. W ten sposób uzyskuje się pierwotny kształt ostrza. Dobrze wyklepane zmienia też nieco swój kolor – ciemnieje. Po klepaniu trzeba siekierę jeszcze naostrzyć.

Ostrzenie zużytych wierteł

Ostrzenie zużytych wierteł, zwłaszcza tych do metalu, jest trudne. Wiertło w trakcie tej pracy trzeba utrzymywać pod odpowiednim, niezmiennym kątem, a także pilnować, aby nacisk na osełkę wciąż był jednakowy. Jeśli zdecydujemy się sami ostrzyć wiertła, użyjmy szlifierki warsztatowej.
Wiertło powoli dostawiamy do obracającego się kamienia szlifierskiego i obracając wokół jego osi, stopniowo przesuwamy w dół. Pamiętajmy, żeby wiertło obracać w kierunku wiercenia, a nie przeciwnie do niego. Ponieważ wiertła szybko się nagrzewają, musimy je schładzać. Aby zachować właściwy kąt ostrzenia, co w przypadku wierteł ma kluczowe znaczenie, warto posłużyć się tak zwanym imakiem. Jest to przystawka utrzymująca narzędzie pod właściwym kątem w stosunku do kamienia. Może być ona jednak mocowane tylko do niektórych szlifierek. W przypadku miękkich wierteł kąt ostrzenia powinien wynosić 50^o, a twardych – nawet do 88^o. Wiertła do betonu powinny być szlifowane na tarczach diamentowych. Te do metalu i drewna można ostrzyć na typowych tarczach korundowych. Ich obroty powinny być niewielkie, maksymalnie 25 m/s. Jeśli ręczne ostrzenie wydaje się za trudne, można skorzystać ze specjalnej elektrycznej ostrzałki do wierteł. Pomoże nam ona przywrócić ostrość nawet najdrobniejszym wiertłom, które trudno jest ostrzyć na szlifierce.

Osełki ręczne

Aby podostrzyć nóż lub nożyczki, nie musimy koniecznie wyciągać szlifierki. Są tradycyjne ręczne narzędzia do ostrzenia oraz kilka ich unowocześnionych wersji. Specjaliści twierdzą nawet, że efekt uzyskany przy ich użyciu jest trwalszy niż ten, który zapewniają narzędzia elektryczne.

• Kamień szlifierski, czyli osełka

Kamień szlifierski, czyli osełka – w sprzedaży są kamienie naturalne z piaskowca, krzemu oraz tak zwanego kamienia belgijskiego. Dość szybko się zużywają, ścierają nierównomiernie, a podczas ich używania powstaje sporo pyłu. Trwalsze są osełki z kamienia sztucznego – tlenku aluminium (korundowe) lub z węglika krzemu. One również dość szybko wyrabiają się w miejscu, po którym przesuwamy ostrze. Kamienie szlifierskie są dostępne w różnych kształtach, rozmiarach (mniejsze do scyzoryków, większe do kos i siekier) i różnych gradacjach (od 80 do ponad 8000). Można też kupić zestaw, w którym oprócz kamienia są prowadnica i płyn do zwilżania osełki. Cena: 5-55 zł

• Osełki diamentowe

Diamentowe – na metalowej płytce znajduje się nasyp z pyłu diamentowego (z diamentów syntetycznych). Płytka najczęściej jest umieszczona na
plastikowym lub drewnianym pudełku. Nasyp może pokrywać całą powierzchnię albo znajdować się w perforacjach w blasze. Ten drugi rodzaj jest trochę gorszy. Są też diamentowe ostrzałki prętowe. Nasyp jest wtedy naniesiony na pręt o przekroju okrągłym. Osełki diamentowe dobrej jakości odznaczają się bardzo dużą trwałością. Ostrzą lepiej od innych i nie ulegają deformacji. Cena: 10-150 zł

• Osełki z prętami ustawianymi pod kątem

Z prętami ustawianymi pod kątem – to popularny model ostrzałki do noży i scyzoryków. Ma podstawkę z otworami, w których umieszcza się dwie ostrzałki prętowe pod kątem, tworząc literę V. Podczas używania takiej ostrzałki ostrze przesuwa się prosto w dół. W ten sposób narzucony jest stały kąt natarcia na ostrze. Nie trzeba więc pilnować, czy ostrze szlifujemy pod właściwym kątem, tylko utrzymywać je w pozycji prostopadłej do podłoża. Drugi z prętów pozwala na naostrzenie drugiej strony ostrza bez przestawiania pudełka. Cena: 50-409 zł

• Osełki kieszonkowe

Kieszonkowe – to wsparcie dla kieszonkowego scyzoryka. Narzędzia pomocne, gdy wybierzemy się w plener i będziemy musieli naostrzyć nóż. Odbiegają jakością od typowej osełki, chyba że wyposażone są w powierzchnię szlifującą z nasypem diamentowym. Mogą mieć kształt małego kamienia szlifierskiego lub „scyzorykowy” (z prętem szlifierskim chowanym w rękojeści). Niektóre ostrzałki mają kilka różnie ukształtowanych osełek, tak aby dało się ich użyć do wielu typów i rozmiarów ostrzy, a nawet haczyków wędkarskich. Cena: 40-80 zł

• Osełki z rękojeścią (musak)

Z rękojeścią (musak) - wyglądem przypomina pilnik. Modele „kuchenne” są z metalu. Inne mają trzpień z kamienia szlifierskiego albo metalowy trzpień z nasypem diamentowym. Mają wygodną rękojeść, dzięki czemu używanie ich jest bezpieczniejsze niż typowej osełki (jest mniejsze ryzyko zranienia się ostrzem). Cena: 10-79 zł

• Osełki fazowane

Fazowane – są przeznaczone do ostrzenia dłut profilowanych, na przykład żłobaków. Mają fazowaną powierzchnię, umożliwiają naostrzenie także wewnętrznej strony dłuta. Cena: 55-88 zł

• Osełki szczelinowe

Szczelinowe – dobre osełki do ostrzenia noży kuchennych, ale nie tylko. Stosując go, nie musimy się martwić ustawieniem ostrza pod właściwym kątem i za jednym razem ostrzymy obie jego strony. Nie da się tak jednak naostrzyć krótkiego odcinka przy rękojeści noża. Cena: 23-114 zł

• Pilnik do ostrzenia

Pilnik – płaski, półokrągły, okrągły bądź trójkątny w przekroju. Wygodniejsze są pilniki z rękojeścią. Używamy ich głównie do ostrzenia mocno wyeksploatowanych łańcuchów pił, świdrów, dłut, ostrzy hebli lub siekier. Służą do ostrzenia wstępnego, przed użyciem osełki. Cena: 11-64 zł

Sprawdź też:

• narzędzia wielofunkcyjne elektryczne - rodzaje i ich zastsowanie >>>

Elektryczny sprzęt do ostrzenia

Używanie ręcznych osełek i ostrzałek jest niewygodne. Aby dobrze naostrzyć nóż, nożyce lub dłuto, trzeba popracować około 20 minut. Zdecydowanie bardziej wydajne, choć oczywiście mniej precyzyjne, są elektryczne narzędzia do szlifowania.

• Szlifierki stołowe

Szlifierki stołowe - zwane są też dwutarczowymi lub warsztatowymi (bo są mocowane do stołu roboczego). Moc ich silników mieści się w przedziale 100- 350 W. Każda z tarcz ma inną ziarnistość. Obie są chronione metalowymi osłonami. Często też nad tarczami zamontowane są ruchome, plastikowe przezroczyste osłonki chroniące nasze oczy przed iskrami powstającymi w trakcie szlifowania. Przydatnym wyposażeniem jest lampka diodowa doświetlająca obrabiany przedmiot. Do szlifowania i ostrzenia wykorzystywana jest tylko czołowa cześć tarczy. Jej bocznej powierzchni używa się wyłącznie podczas ostrzenia wierteł. Takimi szlifierkami nie da się szlifować precyzyjnie, więc często po wstępnym ostrzeniu poprawiamy efekt osełką. Cena: 129-7000 zł

• Ostrzałki ostrzałkoszlifierki

Ostrzałki ostrzałkoszlifierki – działają na podobnej zasadzie, ale są wyposażone w tylko jedną tarczę o mniejszej średnicy. Urządzenie ma płynną regulację obrotów i prowadnicę utrzymującą ostrzone narzędzie pod właściwym kątem. Są także ostrzałki, które zamiast tarczy mają obręcz z papieru ściernego albo tarczę umieszczoną poziomo, jak płytę w gramofonie. One też są wyposażone w prowadnice do różnych narzędzi. Cena: 100-1052 zł

• Wolnoobrotowe szlifierki z tarczą chłodzoną wodą

Wolnoobrotowe szlifierki z tarczą chłodzoną wodą – w przeciwieństwie do zwykłych możemy ostrzyć nimi na mokro. Można dokupić do nich przystawki umożliwiające ustawianie ostrzonych narzędzi pod odpowiednim i niezmiennym kątem. Nie są to jednak tanie akcesoria. Kosztują od 70 do 380 zł. Co więcej, do każdego typu narzędzia potrzebny jest inny imak. Cena: 1200-2500 zł

• Ostrzałki do wierteł

Ostrzałki do wierteł - to urządzenia zapewniające mechaniczne ostrzenie wierteł różnego typu pod właściwym kątem i we właściwym tempie. Średnio ostrzenie jednego wiertła zajmuje takiej maszynie pół minuty. Cena: 188-1000 zł

Radosław Murat